Διαβάζοντας πέντε ποιητικές συλλογές

Νάνζη Χατζημωυσιάδου, Η απόσταση που συνέβης, εκδόσεις Σαιξπηρικόν

Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Persona Gramma, εκδόσεις βακχικόν

Μάνια Βαρβιτσιώτη, Με το τατουάζ της μοίρας, εκδόσεις Κουκούτσι

Ανδρέας Καρακόκκινος, Λαθρεπιβάτες σε πειρατικό, εκδόσεις Ένεκεν

Νίκος Μπατσικανής, Αγρυπνία, εκδόσεις Γαβριηλίδη

Νάνζη Χατζημωυσιάδου, Η απόσταση που συνέβης, εκδόσεις Σαιξπηρικόν

Η Νάνζυ Χατζημωυσιάδου έχει στον ποιητικό της λόγο μια τάση ανατροπής, η οποία ξεκινά από την καταστρατήγηση των κανόνων της συντακτικής  δομής της γλώσσας και της γραμματικής εκφοράς των λέξεων, και στη συνέχεια επεκτείνεται στον εσωτερικό πυρήνα των νοημάτων. Με όχημα αυτήν την ιδιομορφία μπερδεύεται μέσα στον χρόνο για να συναντήσει τις απαρχές της ζωής, να στοχαστεί πάνω στις αρχικές αβλεψίες που δρομολόγησαν τα κατοπινά σφάλματα. Με το πλούσιο αυτό φορτίο και με σκληρή και εύστοχη γλώσσα επισημαίνει τη βάση του Κακού. Παραφωνία, ευτυχώς, στη ζοφερή εικόνα η ύπαρξη του Ποιητή.

Ε΄

Τον καιρό εκείνο ήταν άμορφος ο πόνος

γιατί κρίνονταν ένοχοι και οι αγέννητοι

με ακροβολισμούς στην ύπαρξη

γεμάτους σκοτάδι

που επόπτευε εκ των ενόντων

την καρδιά της ζωής

παρέχοντας εισιτήρια δωρεάν ανάσας

και προσκυνηματική εκδρομή

στο μνημείο Άνθρωπος

ως ανάμνηση καιρών

που μείναν γνωστοί στην ιστορία

σαν Υστεροανθρώπινη Περίοδος

ή Πρώιμη μετά τον Άνθρωπο εποχή

ένα ζήτημα άκρως σχετικό

με την ύπαρξη ή όχι αλκυονίδων ημερών

Μ΄

Το πηγάδι δεν έχει πάτο έλεγαν

παρατηρώντας τις άδειες λέξεις

που πρόβαλλαν στο βάθος του

κρεμασμένες στο κενό

ν’ αναδεύονται στην εμφάνιση της χίμαιρας

κάτω απ’ τον λευκοφορεμένο ουρανό.

Αφουγκράζομαι και πάλι:

γυρισμένος ανάποδα ο κόσμος

μετακινήθηκε γύρω από τη μύτη του

προσηλώνοντας το βλέμμα στο ελάχιστο.

Δικαιοσύνη χωλή. Ισότητα μηδαμινή.

Χειμώνας στην ψυχή.

Μοναδική παραφωνία η ύπαρξη του Ποιητή.

Λέξεις εγκολπώνονται μεταξύ τους

σωρεύοντας πέτρες

που ξηλώνονται στα κράσπεδα

λανθάνοντας στον καιρό

την απομόνωση στον εαυτό

Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Persona Gramma, εκδόσεις βακχικόν

Η Χριστίνα-Παναγιώτα Γραμματικοπούλου παρουσιάζει εδώ δύο ποιητικές της συλλογές, απόρροια των σπουδών της στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» με κατεύθυνση «Συγγραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έτσι φέρνει (άθελά της) πάλι στο προσκήνιο το θέμα της διδασκαλίας της συγγραφής, με τα υπέρ και κατά που συχνά ακούγονται. Θεωρώ πως στην πρώτη συλλογή, που περιλαμβάνει ποιήματα σε νεωτερική φόρμα και σε ελεύθερο στίχο δείχνει την ποιητική της γραφή, προσωπική και αξιόλογη, με χαρακτηριστικό την εμβάθυνση στο νόημα των λέξεων. Ένα παιχνίδι, θα έλεγα, με τις λέξεις που αρκούν για να  ειπωθεί το ποιητικά σημαντικό, χωρίς περιττές αναλύσεις. Άλλωστε το φορτίο της κάθε λέξης μπορεί να είναι και πολυσήμαντο, και εδώ η ποίηση ανοίγει σε πολλαπλές αναγνώσεις. Φυσικά με πρώτη της ποιήτριας, που μέσα από την προσωπική οδύνη μιλά για πανανθρώπινα τραύματα. Η δεύτερη συλλογή  μπορεί να εκληφθεί μάλλον σαν άσκηση σε προδιαγεγραμμένη πορεία και ως προς αυτό έχει μεν πετύχει τον στόχο της απολύτως, ωστόσο δεν προσφέρεται για  κριτική αξιολόγηση ακριβώς λόγω των προδιαγραφών που έπρεπε να ακολουθήσει η ποιήτρια.

Πεντηκοστή

Την είδες στο καλάθι, κουλουριασμένη σαν έμβρυο,

να τη σπρώχνει ο Δήμιος στα κύματα απάνω.

Κρυφά, πίσω από την πλάτη σου, της βάλανε

φωτιά.

Λίγο πριν φλεχθεί η σάρκα της κι αρχίσει

να ουρλιάζει, όρμησες στα νερά και με το

σώμα σου καταπλάκωσες τις φλόγες·

«τίποτα!», τσίριξες, «τίποτα δε θα της κάνετε!

Εγώ!», φώναξες, «Τ’ ακούτε; Εγώ τη συγχωρώ!»

Δια του ανθρώπου αφίεται ο άνθρωπος.

Αναγέννηση

Ισχυροποιήθηκες.

Απέταξες το μνήμα.

Τους τύμβους όλους τους κατολίσθησες.

Ισορρόπησες.

Τα κατάφερες: (υπερ)νίκησες το Τραύμα.

Τη ζωή, την αψεγάδιαστη την ομορφιά

στο πρόσωπό (της) την ξαναθυμήθηκες.

Μάνια Βαρβιτσιώτη, Με το τατουάζ της μοίρας, εκδόσεις Κουκούτσι

Η εικονοποιΐα είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του ποιητικού λόγου της Μάνιας Βαρβιτσιώτη, η οποία μεταπηδά από το ρεαλιστικό τοπίο στο υπερβατικό με εξαιρετική άνεση, γνωρίζοντας σαφώς τα όρια η ίδια, καλύπτοντας όμως σοφά τα περάσματα από το ένα επίπεδο στο άλλο. Έτσι ο αναγνώστης της διαβάζει με ενσωματωμένη την πραγματικότητα στην υπέρβασή της. Μια υπενθύμιση, ίσως, για τη ματαιότητα του διαχωρισμού τους. Ο κόσμος όπως τον αντιλαμβάνεται η ποιήτρια εμπεριέχει την ποιητική του εκδοχή, σε ένα αδιάσπαστο σύνολο. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αυτή η θέση που δεν ξεχωρίζει καθόλου τον ποιητή αλλά εκλαμβάνει τον λόγο του ως λόγο του κόσμου, σε μια αναλογία που μας πηγαίνει πολύ πίσω στον Λόγο ως αρχή του σύμπαντος. Έτσι, Λόγος, αναλογία, λόγια, λογική ένα όλον. Και στο κέντρο ο ποιητικός λόγος σε μια από τις καλύτερες εκδοχές του.

Τόσο οικείο το άγνωστο

παύει να υπάρχει

στα φτερά του σηκώνει

τον ύπνο των παιδιών

τ’ όνειρο οδηγός

σε μέρη που δεν πάτησε

θεός δαίμονας άνθρωπος

δόλωμα στο αγκίστρι

Το μέτρο γέννησε τη μετριότητα

ανάμεσα σε δυο άκρα

του παραδείσου οι αβρές γραμμές

αφομοιώνονται απ’ το πλήθος των σημείων

μ’ εκείνη την απαλότητα

που ένα σακούλι αλάτι σε γλυκό νερό

αντιλαμβάνεται το σχέδιο

Αγριόχορτα σε ακαλλιέργητο χωράφι

φλόγα ανοίγει τρύπα στην πραγματικότητα

στην κλειστή καμπύλη της γης

θαλασσοπούλια γεννούν τα πετράδια των μύθων

ποιος σηκώνει την αλυσίδα μεσ’ απ’ τον ήλιο

και καλύπτει το εύρος του χρόνου

Ανδρέας Καρακόκκινος, Λαθρεπιβάτες σε πειρατικό, εκδόσεις Ένεκεν

Ο Ανδρέας Καρακόκκινος γράφει μια ποίηση απολογισμού με το βάρος της συσσωρευμένης πείρας αλλά και όλη τη συνακόλουθη ενοχή. Ταυτόχρονα νιώθεις διαβάζοντας τη ζωντανή φλέβα να δονείται πίσω από τις λέξεις.  Λέξεις διαλεγμένες μία προς μία για να βρίσκουν ευθύβολα τον στόχο τους, χωρίς παρερμηνείες. Καθαρός λόγος, ειλικρινής και ποιητικά αξιοδιάβαστος. Σύγχρονη η ματιά στον κόσμο, δοσμένη με τη σοφία της αποθηκευμένης παρατήρησης τόσων χρόνων. Φυσικά η ποιητική αξία δεν είναι ταυτόσημη της ηλικίας, ωστόσο δεν μπορείς να μην εντοπίσεις την ωριμότητα των ποιητικών εικόνων, να μη διαβάσεις την απελπισία των καιρών με την οπτική μιας πικρής  συνειδητοποίησης.

Κουκούλα καταδότη

Πρόσωπα θολά και σκοτεινά

σαν μαύρη κουκούλα καταδότη.

Χαράζουν μάγουλα παιδικά

Χαράζουν τις ψυχές μας

σπέρνουν το θάνατο με μαχαιριές

σπέρνουν τον τρόμο των κρεματορίων

κατεδαφίζουν τα χαμόγελα

κατεδαφίζουν τις ελπίδες

σβήνουν από τη μνήμη τους

το συρματόπλεγμα που φύτεψαν

με ματωμένα χέρια του προδότη

σβήνουν ένα–ένα τα φωνήεντα

από τη λέξη ελευθερία

και την αφήνουν άφωνη

και κατακρεουργημένη.

Κι εμείς σαν θεατές

σε θέατρο του παραλόγου

στο τέλος της παράστασης

μια καταιγίδα θα μας πνίξει.

Ο φαροφύλακας του σύμπαντος

Ο φαροφύλακας του σύμπαντος

αιώνες τώρα ανάβει κάθε σούρουπο

το λύχνο στο βορεινό αστέρι

εκεί στο σταυροδρόμι του απείρου

που συναντιούνται οι ψυχές

σαν ταξιδεύουν στην καταχνιά

ψάχνοντας για κατάλυμα αγάπης.

Ο φαροφύλακας του σύμπαντος

με τ’ άσπρα γένια ως το γόνατο

κάθεται αμίλητος και σκυθρωπός

και μόνο σαν ανταμώσουν δίπλα του

μάτια γεμάτα από τη δίψα του έρωτα

χαμογελά και δείχνει με το βλέμμα

το δρόμο για το δικό τους γαλαξία.

Ο Οκτώβρης της Θεσσαλονίκης

Η πόλη απεγνωσμένα φωτίζει το σκοτάδι της

με πολύχρωμα φωτάκια

κι ο ουρανός της άστερος κι αφιλόξενος σε προσδοκίες

από ανάλγητες υποσχέσεις.

Οι λιγοστοί εραστές του φθινοπωρινού περιπάτου

ζυγιάζουν στο πλακόστρωτο

βήματα κι αβεβαιότητες από ανήμπορες λέξεις

των αρχόντων.

Οι διαδηλωτές απλώνουν στα ξύλινα κοντάρια

την απελπισία τους

κι η πόλη απεγνωσμένα αναζητά γενέθλια άνοιξη

μεσούντος φθινοπώρου.

Νίκος Μπατσικανής, Αγρυπνία, εκδόσεις Γαβριηλίδης

Στην ποίηση του Νίκου Μπατσικανή ανιχνεύεται η αίσθηση του χρόνου που κυλά, η συνειδητοποίηση της συντομίας των διαστημάτων του αλλά και το ρίσκο γι’ αυτόν που θα θελήσει να τα υπερβεί. Ο λόγος άλλοτε με το βάρος της πείρας πολλών αναγνωσμάτων και επιρροών και άλλοτε με τη φρεσκάδα μιας νέας γραφής. Ενδιαφέρουσα η μεταπήδηση από τη μια μορφή στην άλλη. Όπως άξια προσοχής τα αποσπάσματα που εισάγουν τις ενότητες της συλλογής, όλα αποθησαυρισμένα από την ακολουθία του Εσπερινού, σαν άλλη μια υπενθύμιση της απόληξης μιας πορείας.

Υποχρεώσεις

Πρέπει να βιαστώ.

Έχω πολλά να κάνω.

Να κλείσω τα παράθυρα

να σβήσω το φως

να ξαπλώσω πάλι μόνος

να μαζέψω τα «κομμάτια μου».

Και δεν ξέρω αν θα προλάβω!

Ακροβατώντας

Καταλαβαίνετε

πως είναι δύσκολο να ισορροπώ εκεί πάνω.

Κόβεσαι, γλιστράς, ματώνεις.

Δεν είναι απλά ένα τεντωμένο σκοινί

ούτε κι εγώ δεινός ακροβάτης.

Κόβει, σας λέω. Πονά.

Δεν έχει από πού να κρατηθείς.

Ένα ατέλειωτο κενό.

Κινδυνεύεις από στιγμή σε στιγμή.

Κι αν πέσεις, γλιτώνεις μια για πάντα.

Ξυράφι της ζωής μου η μοναξιά.

Αλλαγές

Αλλάζουν όλα. Κάθε μέρα βιαστικά.

Ως κι ο Μπακάκος έφυγε απ’ την Ομόνοια.

Μόνο εγώ είμαι ακόμη στη «γωνία»

και δε γνωρίζω τους λόγους.

Επιμέλεια, σχολιασμός: Διώνη Δημητριάδου