Γιώργος Ρούσκας «Ένας ποιητής παλαιάς κοπής»

Γιώργος Ρούσκας

«Ένας ποιητής παλαιάς κοπής»

Η ποίηση του Γιώργου Ρούσκα μοιάζει να έρχεται από τα περασμένα χρόνια. Με την ευγένεια και το ήθος που κάποτε πιο συχνά συναντούσαμε στα διαβάσματά μας και που σπάνια πλέον χαρακτηρίζουν τον ποιητικό λόγο. Φαίνεται να γνωρίζει μέχρι πού θα πάει ο στίχος του, ώστε και να δώσει όλο το νοηματικό περιεχόμενο (χωρίς καμία απολύτως έκπτωση) αλλά και να αφήσει τον αναγνώστη του απολύτως ελεύθερο να συνεχίσει ο ίδιος την αρχική ποιητική ιδέα. Κάτι τέτοιο συνιστά την εσωτερική ευγένεια, που και ως άτομο χαρακτηρίζει τον ποιητή. Ο Γιώργος Ρούσκας είναι ειλικρινής και με τον εαυτό του και με τον συνοδοιπόρο αναγνώστη του. Δεν χρησιμοποιεί περίτεχνες ανούσιες και κενές εκφράσεις για να τον εντυπωσιάσει. Πιστεύει ότι αυτό το επιτυγχάνει με την καίρια λέξη που θα αναδυθεί στη σκέψη του και θα καλύπτει επαρκώς την ανάγκη έκφρασης. Το ότι αυτή η λέξη καμιά φορά απαιτεί έναν προσεκτικό αναγνώστη, με γνώση και παιδεία, είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό της γραφής του. Ποιος όμως μπορεί με σοβαρότητα να ισχυρισθεί ότι η ποίηση και ως δημιουργία και ως ανάγνωση είναι μια εύκολη υπόθεση;

Τα θέματα που συναντάμε στην ποίησή του κινούνται σε ένα ευρύ πεδίο ενδιαφερόντων. Είναι η σύνδεση με το παρελθόν, μια συνεχής πορεία της σκέψης που δεν τον αφήνει να ησυχάσει καθώς διαρκώς μπροστά του βρίσκονται απομεινάρια και ενθυμήματα. Αυτά νιώθει ότι συνεχίζει με το έργο του και αυτά ανακαλύπτουμε πότε ως ονόματα πότε ως μνημεία, που εναποθέτει μέσα στους στίχους του ενσωματωμένα πλήρως με το σύγχρονο τοπίο. Αυτό το σύγχρονο περιβάλλον είναι το δεύτερο στοιχείο που έχει θέση στον λόγο του. Οι περιοχές από τις οποίες συχνά διέρχεται, ο τόπος κατοικίας του, αλλά και οι άνθρωποι ως παρουσίες καθημερινές. Πιστεύω, ωστόσο, ότι το κυρίαρχο στοιχείο στη γραφή του και αυτό που επικαλύπτει με τη δύναμή του και το σφρίγος του όλα τα υπόλοιπα, είναι το ερωτικό. Το βρίσκουμε σε όλες τις ποιητικές του συλλογές, άλλοτε με κάποια μεταφορική συγκάλυψη και άλλοτε σε ασπαίρουσα γλώσσα απολύτως κυριολεκτικό να αγγίζει τον έρωτα με το υπέροχο σεξουαλικό του ένδυμα. Ίσως, μάλιστα, αυτή η επαφή του ποιητή με την πιο ζωντανή αίσθηση, την ερωτική, να είναι που τον κάνει να φιλοσοφεί για όλα τα αληθινά προβλήματα της ζωής. Η φιλοσοφική διάθεση, εμφανής σε πολλά ποιήματά του, αποτελεί το τέταρτο στοιχείο της ποίησής του. Προβληματίζεται με τη γύρω πραγματικότητα, καταθέτει την άποψή του για τις θεμελιακές αξίες αλλά και τα ασαφή και ανεξερεύνητα της ουσίας της ζωής.

Αλλά και στα κριτικά του δοκίμια είναι διακριτή η γραφή του Γιώργου Ρούσκα. Εξετάζοντας ένα λογοτεχνικό βιβλίο (συνήθως ποιητικό) εξαντλεί όλες τις εκδοχές ανάγνωσης με λεπτομερή αναφορά στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προς εξέταση γραφής, δίνοντας έτσι μια σφαιρική εικόνα της τέχνης του συγγραφέα. Ίσως να είναι από τους λίγους κριτικούς λογοτεχνίας που αντιμετωπίζει με τόσο σεβασμό τις γραφές των άλλων.

Αποσπάσματα από το  έργο του:

Απάντηση

Στον Όλυμπο θυσίες δεν ζητώ

Ούτ’ ούριο άνεμο προσμένω

κουράγιο ξέρω έχεις περισσό

για ό,τι αξίζει εγώ παλεύω.

(Αχλύς 2, ΑΩ εκδόσεις, 2010)

Εμφανής η έννοια της σύνδεσης με τον μυθικό κόσμο στο παραπάνω απόσπασμα.

Ενώ στο επόμενο απόσπασμα θα καταθέσει την Ποιητική του, με το ποίημα να λειτουργεί σαν χώρος όπου ο ποιητής εναποθέτει την ανάγκη του για ανάσα:

[…]

Το ποίημα.

Ανάσα ζωής στον αόρατο θάλαμο αερίων

που σαν θερμοκήπιο

μας περιβάλλει.

Αντίσταση ομορφιάς

με την υπέρτατη του Λόγου τέχνη

στον αναπόφευκτο θάνατο

που όλο πλησιάζει.

(Άυλο Πύαρ, Χίλων εκδοτική (2013)

Αλλού θέτει καίρια ερωτήματα, που αναπόφευκτα καταλήγουν ρητορικά:

Θάνατος πίσω

Ο πρόσφυγας ελπίζει

Στη βάρκα μέσα

Φορώντας μάσκα

Θύτης, καταδικάζεις.

Μην είναι θύμα;

(Χαϊκού νήματα, Σοκόλη (2017)

Συχνά οι ερωτήσεις του θα έχουν καταγγελτικό ύφος, όπως εδώ:

Μόνο συμφέρον.

Έτσι αυτοί κινούνται.

Εσύ τι κάνεις;

(Χαϊκού νήματα, Σοκόλη (2017)

Δεν θα αποφύγει τον πολιτικό σχολιασμό (σύγχρονο αλλά και διαχρονικό):

[…]

Τον Άρη τον φάγανε, γεια σου Θανάση Κλάρα,

αδίστακτη κι αμείλικτη της εξουσίας η φάρα,

τον Μπελογιάννη εκτέλεσαν στην εκπνοή του Μάρτη

στη Σαλονίκη είν’ νωπό το αίμα του Λαμπράκη.

(Αλεξίλυποι σκιαλύτες, ΑΩ Εκδόσεις (2012)

Θα θέσει ερωτήματα προς εαυτόν, που μοιάζουν αναπάντητα, ωστόσο η απάντηση προκύπτει απλή:

[…]

Οπερατέρ στη δική μου ζωή

ηχολήπτης και τεχνικός φωτισμού

σκηνοθέτης και συνάμα κομπάρσος

πρωταγωνιστής αλλά και θεατής μαζί,

τι απ’ όλα είμαι τελικά;

Ή μήπως είμαι όλα;

Ή λίγο απ’ το καθένα;

Γιατί να θέλω απάντηση

και τι σημαίνει είμαι;

Αφήνομαι στον ήλιο

στα σύννεφα, στη γη

χωρίς ενδοιασμούς.

Και μόνο που αφήνομαι

σημαίνει ότι είμαι.

(Αλεξίλυποι σκιαλύτες, ΑΩ Εκδόσεις (2012)

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στο κριτικό του πόνημα για την ποίηση του εκλιπόντος Γιώργου Γεωργούση, που φαίνεται άσκησε σημαντική επίδραση στην ποιητική αλλά και συνολικότερη σκέψη του Γιώργου Ρούσκα. Κι αυτό γιατί αναδεικνύεται σε ιδιαίτερα αξιόλογο (όπως παρατηρήθηκε και πιο πάνω) κριτικό μελετητή.

Θα δηλώσει ο Ρούσκας στην εισαγωγή τον τρόπο της προσέγγισης της ποίησης του Γεωργούση:

[…]Το παρόν πόνημα προέκυψε με αφορμή την ποιητική σύνθεση του Γ.Γ.[…]Βασιζόμενος στις δικές μου βιωματικές εμπειρίες κατά τη μελέτη της, συγκροτείται από στοχασμούς και συνειρμικά ταξίδια στους παραπόταμους της γλώσσας και της ποίησης, της λήθης και της μνήμης, του χώρου και του χρόνου, του θανάτου και της αθανασίας, που ενώνονται με τα μεγάλα ποτάμια της ζωής.

Αφορμή, λοιπόν, το ποιητικό κείμενο για να προχωρήσει η σκέψη, για να συναντηθούν τα βιώματα, να διασταυρωθούν οι θεωρήσεις της ζωής. Έτσι, με τη δική του αρματωσιά από βιωματικές και ποιητικές εμπειρίες, με τα δικά του διαβάσματα, ο Ρούσκας θα συνομιλήσει με τον Γεωργούση. Ένας ρέων λόγος, με ευαισθησία και συγκίνηση, με γνώση και συναίσθηση των μεγεθών που αγγίζει. Ένα ταξίδι που θα συνδέει την ποίηση του Γεωργούση με μια έξοχη σειρά ποιητών, συγγραφέων και διανοητών, αποδεικνύοντας έτσι ότι οι συνειρμοί είναι πολλοί και οι συνδέσεις των κειμένων ενδιαφέρουσες: ο Μπόρχες, ο Πεσσόα, ο Σεφέρης, ο Σολωμός, ο Κορνάρος, ο Ευριπίδης, ο  Μπωντλαίρ, και τόσοι άλλοι. Αλλά και θρησκευτικά κείμενα θα επιστρατευθούν για την προσωπική ερμηνεία που θα δοθεί στα τέσσερα μέρη της ποιητικής σύνθεσης του Γεωργούση (Αχέροντας του αιθέρα, Καλαμιές του Έβρου, Οι προσχώσεις, Το μονόξυλο). Το γνωρίζουμε, όμως, πως μόνο προσωπικές εκδοχές ερμηνείας ανέχεται ο ποιητικός λόγος. Πώς αλλιώς να μπεις μέσα σ’ αυτό το ποτάμι που πάντα ανάποδα στον χρόνο πάει; Πώς να σχολιάσεις (παρά μόνο με την κατάθεση της προσωπικής σου οδύνης) αυτό το τετράστιχο:

Στο γεφυράκι κάθομαι, τους ίσκιους ξαναχτίζω

να δω την κόρη να ’ρχεται, να δω και τα ποτάμια

το ’να σέρνει γλυκομηλιές, τ’ άλλο λειωμένα χιόνια,

το τρίτο το καλύτερο, παίρνει την ώρια κόρη.

Ο Γιώργος Ρούσκας ερευνά τα αξιακά τοπία του Γεωργούση, συνδέει με τα δικά του νήματα τα τέσσερα μέρη της ποιητικής σύνθεσης και αποδίδει σε μας τα Ποτάμια σε νέα προνομιούχο θέαση. Τα ποτάμια αυτά, όχι πια μόνο του Γεωργούση αλλά οικειοποιημένα από τον Ρούσκα, είναι πλωτά. Με απλό μονόξυλο (ιδίας κατασκευής και αντοχής), μια που έχει πλήρως εννοηθεί το εδώ και το πέραν του κόσμου τούτου, μια που οι ποιητικές φωνές αλληλοσυμπληρώθηκαν και αντάλλαξαν την προσωπική τους θέα στη ζωή και στη μη ζωή.

 Νυκτουργία εμβαπτίσεως εις "Τα ποτάμια" του Γιώργου Γεωργούση, Σοκόλη (2017)

Στην πιο πρόσφατη ποιητική του συλλογή ο Γιωργος Ρούσκας αφήνεται περισσότερο στο ερωτικό στοιχείο και μας δίνει κάποια από τα  πιο αισθησιακά ποιήματα. Ένας ύμνος στον έρωτα με αυτήν την πολυσήμαντη λέξη του τίτλου Ερώ.

Όλα είναι έρωτας εδώ, αλλά και η μοναξιά του έρωτα παρούσα:

Κάθε σκέψη

κάθε ανάσα

ακόμα και η πιο απλή κίνηση

όπως το να πιω ένα ποτήρι νερό

κάθε λέξη

κάθε χαμόγελο

ακόμα και στη δουλειά

κάθε αντίδραση

κάθε απόφαση

το κάθε λεπτό

όπου κι αν είμαι

ό,τι κι αν κάνω

από το πιο μεγάλο

ως και το πιο  μικρό

εμπεριέχει έρωτα

αυτούσιο, ανεξάντλητο

διάπυρο έρωτα

για σένα.

Το αν το νιώθεις

το πώς αισθάνεσαι εσύ

αυτό είναι

άλλο θέμα.

(Ερώ, Σοκόλη  (2017)

[…]

Είμαι ερωτευμένος με τη βροχή.

Γιατί;

Έτσι.

Ο Έρωτας δεν απαντά στα γιατί

πού και πού ρωτά αν, πόσο, ως πότε,

καταλύει τον χρόνο, το σώμα φωτίζει,

λάμπουν τα μάτια,

όπου φωλιάζει φυτρώνουν φτερά.

(Ερώ, Σοκόλη  (2017)

Ο Γιώργος Ρούσκας 

γεννήθηκε στη Νέα Ιωνία τον Μάιο του 1962. Αποφοίτησε από τη Βαρβάκειο Σχολή και σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Ε.Μ.Π. Είναι ελεύθερος επαγγελματίας, πολιτικός μηχανικός, γράφει ποίηση, γράφει κριτικά δοκίμια και ζωγραφίζει. Έχει πραγματοποιήσει δύο ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής: "Όστρακα" το 2004 και "Αχλύς" το 2007. Τα βιβλία του κοσμούν εικαστικά δικά του έργα. Σήμερα ζει στο Λαγονήσι.

Έργα:

Ερώ, Σοκόλη  (2017)

Νυκτουργία εμβαπτίσεως εις "Τα ποτάμια" του Γιώργου Γεωργούση, Σοκόλη (2017)

Χαϊκού νήματα, Σοκόλη (2017)

Άυλο πύαρ, Χίλων εκδοτική (2013)

Αλεξίλυποι σκιαλύτες, ΑΩ Εκδόσεις (2012)

Αχλύς 2, ΑΩ Εκδόσεις (2010)

Επιμέλεια και σχολιασμός: Διώνη Δημητριάδου