"Jean Moreas" Βραβεία Ποίησης 2018 - οι βραβευθέντες - οι βραχείες λίστες - τα σκεπτικά

"Jean Moreas"

Βραβεία Ποίησης

2018

Το μεγάλο βραβείο "Jean Moreas"

απονέμεται ομόφωνα

στον Νάσο Βαγενά

για το σύνολο του ποιητικού του έργου και για την πολυετή προσφορά του στα Ελληνικά Γράμματα

Το βραβείο ποίησης 2018

απονέμεται κατά πλειοψηφία

στον Δημήτρη Κοσμόπουλο 

για την ποιητική  συλλογή "Θέριστρον" εκδόσεις "Κέδρος"

Το βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή

απονέμεται κατά πλειοψηφία

στον Αλέξανδρο Κορδά

για την ποιητική συλλογή "Το τυφλό άλογο" εκδόσεις "Σμίλη"

Η απονομή των βραβείων θα γίνει

στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

το Σάββατο 4 Μαΐου 2019 στις 7 μ.μ.

Σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας

Υπό την Αιγίδα της Στέγης Γραμμάτων "Κωστής Παλαμάς"

Με τη στήριξη της εφημερίδας  "Πελοπόννησος"

Και του Ελληνικού Κύκλου Βιβλιοφίλων Λονδίνου

Με τη στήριξη και τη μουσική επιμέλεια

της "Πολυφωνικής Χορωδίας Πατρών"

H  ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ «Jean Moreas» 2018

Πρόεδρος :

Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Δημιουργικής Γραφής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Μέλη:

Γεωργία (Τζίνα) Καλογήρου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και Διδακτικής Εκπαίδευσης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

 Άννα Μαρίνα Κατσιγιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Βυζαντινών & Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πατρών

 Διώνη Δημητριάδου, Ποιήτρια – Κριτικός Λογοτεχνίας

 Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου,  Ποιήτρια –Διδάκτορας Μετάφρασης  

 Βαγγέλης Τασιόπουλος, Ποιητής – Γραμματέας στην Εταιρεία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

 Αντώνης  Δ. Σκιαθάς,  Ποιητής – Κριτικός Λογοτεχνίας- προεδρεύων στο Γραφείο Ποιήσεως

Η βραχεία λίστα

Για τα ποιητικά βιβλία  που εκδόθηκαν στον Ελλαδικό χώρο το 2018  κατά πλειοψηφία και κατά αλφαβητική σειρά είναι:

1.Βαγγέλης Αλεξόπουλος, «Ο Αρχίλοχος έπεσε από τη σελήνη με αλεξίπτωτο στην πόλη», εκδόσεις ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ

2. Ηλίας Γκρης, «Σαν άλλος Οιδίποδας», εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ

3.Λίλυ Εξαρχοπούλου,  «Λαθραία Οργή», εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ

4.Ιουλίτα Ηλιοπούλου, «Το ψηφιδωτό της νύχτας», εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ/ΒΙΒΛΙΑ

5.Δημήτρης Κοσμόπουλος, «Θέριστρον», εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

6.Κλεοπάτρα  Λυμπέρη, «Το μηδέν σε φωλιά», εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

7.Χάρης Μελιτάς, «Εξαιρέσεις», εκδόσεις ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ

8.Χαρίλαος Νικολαΐδης, «Άλλες γεύσεις», εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ

Η βραχεία Λίστα

Για τα βιβλία που εκδόθηκαν στον Ελλαδικό χώρο του 2018 και αφορούν  πρωτοεμφανιζόμενη ποιήτρια ή πρωτοεμφανιζόμενο ποιητή  κατά πλειοψηφία και κατά αλφαβητική σειρά:

1.Χρήστος Αγγελόπουλος, «Φαροφύλακος ελεγείες», εκδόσεις  ΑΩ

2.Σπύρος Κιοσσές , «Το κάτω κάτω της γραφής», εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ

3.Αλέξανδρος Κορδάς , «Το τυφλό άλογο», εκδόσεις ΣΜΙΛΗ

4.Αγγελική Πεχλιβάνη, «Πεζή οχούμενη», εκδόσεις ΚΙΧΛΗ

5.Φώτης Α. Σταθόπουλος, «Νηστεία του χρόνου», εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ

6.Γιώτα Τριανταφυλλοπούλου-Κόμη, «Με τη μέθοδο του υλοτόμου», εκδόσεις ΜΙΚΡΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ  

7.Ερμοφίλη Τσότσου , «Ώρες ανησυχίας», εκδόσεις ΣΜΙΛΗ

8.Μυρτώ Χμιελέφσκι, «24+7», εκδόσεις ΘΡΑΚΑ

[Διαβάστε εδώ τα  σκεπτικά για τις βραχείες λίστες:

Το σκεπτικό της συγκρότησης της βραχείας λίστας για τα ποιητικά βιβλία  που εκδόθηκαν στον Ελλαδικό χώρο το 2018:

Πλούσια πραγματικά η ποιητική παραγωγή της τελευταίας χρονιάς (2018) σε ποσότητα και ποιότητα, με πολλούς δόκιμους ποιητές να παρουσιάζουν τη νέα τους δουλειά και διαμορφώνοντας ένα ποιητικό τοπίο υψηλής αισθητικής.  Η ανάγνωση ενδιαφέρουσα, η επιλογή, όπως ήταν αναμενόμενο, δύσκολη. Τι είναι αυτό που μπορεί να ξεχωρίσει μια ποιητική συλλογή μέσα από το πλήθος των υπολοίπων και να θεωρηθεί άξια μιας διάκρισης; Πολλά θα μπορούσαν να είναι τα κριτήρια και ίσως αντικρουόμενα κάποια μεταξύ τους. Οφείλαμε όμως να καταλήξουμε στα χαρακτηριστικά εκείνα που αληθινά προσδίδουν την απαιτούμενη ποιότητα στην ποίηση. Για τη σύνταξη της βραχείας λίστας με τις 8 καλύτερες ποιητικές συλλογές που εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια το 2018 θεωρήσαμε πως έπρεπε να λάβουμε υπ’ όψη μας τα παρακάτω κριτήρια:

Το προσωπικό ύφος που κάνει διακριτή την ποιητική φωνή.

Την πρωτοτυπία στη θεματική των ποιημάτων.

Τη συνοχή της ποιητικής συλλογής με τρόπο που να διαφαίνεται η ενιαία ιδέα/αφορμή της έμπνευσης.

Τον εσωτερικό ρυθμό που οδηγεί στην απρόσκοπτη ροή του ποιητικού λόγου.

Το βάθος και το εύρος των νοημάτων.

Την  τεχνική πρωτοτυπία.

Την  εικονοπλαστική ικανότητα του ποιητικού λόγου.

Την ωριμότητα της γραφής.

Την ικανότητα της επισήμανσης καίριων στοιχείων της πραγματικότητας, που αξίζει να αποτυπωθούν στην ποίηση.

Τα περισσότερα από τα παραπάνω κριτήρια βρίσκονται σε μια διαλεκτική σχέση μεταξύ τους. Κάποια αποτελούν προϋπόθεση για άλλα, κάποια διεκδικούν την αυτονομία τους. Πιστεύουμε πως οι 8 επιλογές στις οποίες καταλήξαμε εμφανίζουν τα περισσότερα από τα  χαρακτηριστικά που θέσαμε ως γνώμονα για την επιλογή. Μια επιλογή που όλο και πιο δύσκολη θα αποβαίνει, όσο οι ποιητές ανταποκρινόμενοι στα αιτήματα των καιρών θα δηλώνουν παρόντες με τις ενδιαφέρουσες ποιητικές τους προτάσεις και θα αποδεικνύουν πως η ποίηση δεν μπορεί να βρίσκεται στο περιθώριο της πολιτιστικής δραστηριότητας. 

Το σκεπτικό της συγκρότησης της βραχείας λίστας για τα βιβλία που εκδόθηκαν στον Ελλαδικό χώρο του 2018 και αφορούν πρωτοεμφανιζόμενη ποιήτρια ή πρωτοεμφανιζόμενο ποιητή : 

Η διάκριση και η βράβευση στην περίπτωση των πρωτοεμφανιζόμενων ποιητών θεωρούμε πως αποσκοπεί αφενός στην ενθάρρυνση των δημιουργών, ώστε να συνεχίσουν την επίπονη ποιητική δημιουργία, και αφετέρου στην ανάδειξη των νέων τάσεων στην ποίηση μέσα από τις ξεχωριστές περιπτώσεις των καλύτερων νέων ποιητών. Στην κατηγορία των πρωτοεμφανιζόμενων στην ποίηση, με ποιητική συλλογή που εκδόθηκε το 2018, συναντήσαμε, όπως ήταν αναμενόμενο, πολλές πρωτόλειες δημιουργίες, καθόσον είθισται οι νεότεροι ασχολούμενοι με τη γραφή να προτιμούν τον ποιητικό λόγο αγνοώντας ίσως τις εγγενείς δυσκολίες αλλά και τις απαιτήσεις της αφαιρετικής, στη μορφή και στο περιεχόμενο, ποιητικής φόρμας. Η επιλογή επομένως ήταν πιο εύκολη, καθώς ξεχώρισαν οι αληθινά ενδιαφέρουσες πρώτες απόπειρες ποιητικής έκφρασης Οι ποιητικές συλλογές που επελέγησαν για τη βραχεία λίστα των Βραβείων «Jean Moreas» πιστεύουμε πως πληρούν τα παρακάτω κριτήρια:

Πρωτοτυπία στη σύλληψη της βασικής κατευθυντήριας ιδέας.

Ενδείξεις διαμόρφωσης προσωπικού ύφους.

Αποφυγή του υβριδισμού (που αποτελεί ένδειξη εύκολης διεκπεραίωσης του ποιητικού στόχου ή αδυναμίας προσδιορισμού του) και επιλογή μιας ενιαίας μορφής στα ποιήματα της συλλογής.

Επιλογή και σωστός χειρισμός της κατάλληλης γλώσσας, που ως όχημα της σκέψης καθίσταται ικανή να την εκφράσει και να αποδώσει το βάθος των νοημάτων με το ελάχιστο των λέξεων.

Τόλμη στη διατύπωση των σκέψεων.

Σοβαρότητα στην αντιμετώπιση του ποιητικού λόγου.

Πειραματισμός σε νέες φόρμες που μπορούν να προωθήσουν την υπόθεση της ποίησης.

Τα κριτήρια αυτά συνιστούν έναν κατευθυντήριο κανόνα που επιθυμεί να αναδείξει τις νέες τάσεις στην ποιητική δημιουργία, μακριά από επαναλήψεις σε μορφή και περιεχόμενο, προσκολλήσεις σε στερεότυπα και  ατολμία στη χάραξη μιας νέας πορείας που να φέρει τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά. Οι πρωτοεμφανιζόμενοι στην ποίηση πιστεύουμε πως είναι οι αυριανοί άξιοι ποιητές, με τη δική τους προσωπικότητα, τη δική τους πρόταση για την ανανέωση του ποιητικού τοπίου.] 

Επιτροπή για τα Βραβεία "Ζαν Μωρεάς 2018"

Πάτρα, 29 Απριλίου 2019

Πρόσκληση Τελετή Απονομής Βραβείων Ποίησης Jean Moreas 2018

Πρόσκληση

Τελετή Απονομής Βραβείων Ποίησης
Jean Moreas 2018

Σάββατο 5 Μαΐου 2019, ώρα 19.00
Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

Συμμετέχει η Πολυφωνική Χορωδία Πατρών

Το αίνιγμα του τόπου - μια ερωτική υπόθεση: μύηση στις Μούσες των Άλλων γράφει ο Γιώργος Μ. Χατζηστεργίου

Το αίνιγμα του τόπου - 

μια ερωτική υπόθεση: 

μύηση στις Μούσες των Άλλων

γράφει ο Γιώργος Μ. Χατζηστεργίου 

Λένε ότι όταν ο μεγάλος Φλωρεντινός ποιητής Dante Alighieri, ο Δάντης, εξορίστηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους στη γειτονική πόλη-κράτος της Σιένα, διαπίστωσε με φρίκη πως οι Σιενέζοι δεν είχαν ακούσει ποτέ για την Βεατρίκη, που ήταν για αυτόν η ομορφότερη γυναίκα στον κόσμο, η έμπνευσή της δημιουργίας του. Τότε, ο Δάντης διαπίστωσε με τρόμο τι σημαίνει να ζεις ανάμεσα σε ξένους.

Ζούμε σε έναν μεγάλο βαθμό ανάμεσα σε ξένους, όχι μόνο επειδή μιλάμε διαφορετικές γλώσσες. Παρά την παραπλανητική εντύπωση που δίνει μια πλανητική ομογενοποίηση στα ρούχα που φοράμε, τα κινητά και τα ρολόγια, έχουμε διαφορετικά όνειρα, διαφορετικές φαντασίες και διαφορετικές μούσες. Και όπως θα είχαν όλοι να επωφεληθούν αν ο Δάντης ανελάμβανε με εμπνευσμένο τρόπο να συστήσει τη μούσα του στους Σιενέζους, άλλο τόσο κι εμείς θα επωφεληθούμε αν προκύψει να γνωρίσουμε τις μούσες των άλλων. Στο επίπεδο των κοινωνιών, ο ιμάντας γνωριμίας είναι η τέχνη, και εν προκειμένω η λογοτεχνία. Δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κανείς δεν ανοίγει με άνεση το σπίτι του σε έναν άγνωστο. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Η παραγωγή και η διακίνηση παγκοσμίως του βιβλίου γίνεται κυρίως από τον αγγλοσαξονικό άξονα, όπου τα πλαίσια για την κυκλοφορία των τοπικών λογοτεχνιών είναι στενά. Η έμφαση, για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι στους Άγγλους συγγραφείς και πάντως όχι στους ζώντες δημιουργούς άλλων χωρών. Κρατάνε αυτήν την στάση ακόμα και για τους Γερμανούς, Ιταλούς, Ισπανούς, πόσο μάλλον για συγγραφείς χωρών εκτός της λεγόμενης Δύσης. Για τις τελευταίες μπορεί να υπάρξουν εξαιρέσεις αν τα βιβλία είναι συμβατά με το πολιτικό κλίμα: π.χ. Τα βάσανα μιας Περσίδας στο σημερινό Ιράν, κλπ. Ασφαλώς υπάρχουν εξαιρέσεις, που συνδέονται συνήθως με τα βραβεία Νόμπελ, αλλά αυτές απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Κρίσιμη εναλλακτική αυτού του κλίματος, είναι το σύστημα της Γαλλοφωνίας, με το οποίο η Γαλλία ευνοεί και αναδεικνύει τη λογοτεχνία μη Γάλλων πολιτών, κυρίως παλαιών αποικιών της, που γράφουν στα γαλλικά. Βεβαίως, επειδή κάθε σύστημα αναπτύσσει την δική του δυναμική, παρατηρείται κάποιες φορές το φαινόμενο, τα βιβλία που γράφονται στα πλαίσια της Γαλλοφωνίας να είναι στραμμένα περισσότερο προς τους κριτές, παρά στους ανθρώπους της χώρας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Καταλήγοντας, είναι απαραίτητη η αναφορά στον κόσμο της Ισπανοφωνίας, ο οποίος προσφέρει ευθέως πολύτιμο ζωτικό χώρο στους ισπανόφωνους συγγραφείς.

Όπως και να ‘χουν τα πράγματα, η επαφή με τις μούσες των άλλων είναι κατά βάση μια ερωτική υπόθεση, που σημαίνει ότι συμβαίνει σπάνια και εμπεριέχει περισσότερο ή λιγότερο το τυχαίο. Είχα λοιπόν την τύχη να συναντηθώ με τρία βιβλία, τρεις μούσες που έχουν σχέση με την Αϊτή, αυτήν την τόσο μακρινή και άγνωστη χώρα της Καραϊβικής. Αλλά ας δούμε πρώτα ποιά είναι η Αϊτή, από πραγματολογική άποψη.

Ποιά είναι η Αϊτή;

Η Αϊτή είναι μια από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου, καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νησιού της Ισπανιόλας της Καραϊβικής, ενώ στο ανατολικό βρίσκεται ο Άγιος Δομήνικος. Μυήθηκα για πρώτη φορά στις πραγματικότητες της χώρας, από μια συζήτηση με την Δομηνικανή σύζυγο φίλου μου επιχειρηματία. Όταν μου είπε πως η ίδια μαθαίνει στις κόρες της την ελληνική μυθολογία, τη ρώτησα για τη μυθολογία της χώρας της. “Δεν υπάρχει”, μου λέει απλά. “Οι Ισπανοί κατακτητές εξολόθρευσαν τους ιθαγενείς μέχρις ενός. Κάτι ανάλογο έκαναν και οι Γάλλοι στην Αϊτή”. Τότε συνειδητοποίησα ότι τα χρώματα της συνομιλήτριάς μου, νέας γυναίκας, παρέπεμπαν σε μιγάδα. “Και από που ήρθαν οι πρόγονοί σου;”, τη ρωτάω. “Στον Άγιο Δομήνικο οι Ισπανοί κουβάλησαν ανθρώπους ως δούλους από διαφορετικά σημεία της Αφρικής. Στην Αϊτή δεν έγινε το ίδιο: οι Γάλλοι, πιο ορθολογικοί και αυστηροί στον ρατσισμό τους, φέρανε κόσμο μόνο από τη Δαχομέη”.

“Και ποιά είναι σήμερα η σχέση των δύο χωρών;” “Ο Άγιος Δομήνικος είναι φτωχός, μα η Αϊτή πολύ φτωχότερη. Οι Αϊτινοί προσπαθούν διαρκώς να διεισδύσουν στη γειτονική χώρα ως οικονομικοί μετανάστες”.

Η κουβέντα αυτή μου αποκάλυψε το βάθος μιας ζοφερής πραγματικότητας. Στη συνέχεια, ψάχνοντας κι άλλο, επιβεβαίωσα τα πραγματολογικά δεδομένα, στα οποία προστέθηκαν και άλλα ενδιαφέροντα. Αυτό που έχει σημασία, μεταξύ άλλων, είναι το διαχρονικό εξεγερσιακό πνεύμα των Αϊτινών, από τις αρχές του 19ου αιώνα, που επιχείρησαν να στείλουν βοήθεια στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, μέχρι σήμερα. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι οι εξεγέρσεις αυτές έχουν το στοιχείο της απελπισίας, προσομοιάζουν περισσότερο με ανταρσία έγκλειστων στη φυλακή, που τους είναι αδιανόητη η ολοσχερής κατάργηση της φυλακής. Η σκληρή παρουσία της Γαλλίας, σε συνδυασμό με τα γεωγραφικά δεδομένα, ότι δηλαδή το νησί κείται στην πίσω αυλή των ΗΠΑ, οριοθετούν τα πράγματα. Αν υπάρχει κάτι που να χαρακτηρίζει την ιδιαιτερότητα των Αϊτινών, είναι το βουντού, ένα σύνολο διξασιών που συνδέονται με τη γη των προγόνων τους, τη Δαχομέη, ανάμικτες και με τις ψηφίδες καθολικισμού, ένα είδος μεταφυσικής μόνο γι’ αυτούς, που τους συνδέει με το “υπέρ φύσιν θαυμαστό”, μήπως και εξισορροπήσουν την επίδραση της παγιωμένης ωμής πραγματικότητας.

Τρεις μούσες σε σχέση με την Αϊτή

Τρεις μούσες, τρία βιβλία: “Το αίνιγμα του γυρισμού” του Ντάνυ Λαφερριέρ, “Η Αντριάνα στα όνειρά μου” του Ρενέ Ντεπέτρ και “Η χρονιά του τράγου” του Μάριο Βάργκας Γιόσα. Αϊτινοί βραβευμένοι από τη Γαλοφωνία οι δύο πρώτοι, Περουβιανός με Νόμπελ ο τρίτος, που γράφει για τον δίδυμο της Αϊτής, τον Άγιο Δομίνικο. Η τριπλή αναφορά δεν αποσκοπεί σε κάποια κατάταξη - πώς να ιεραρχήσεις τις μούσες; - αλλά σε έναν συσχετισμό, μέσα από τις προτιμήσεις του γράφοντος.

Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των βιβλίων είναι ότι μιλάνε για κάτι ξεχωριστό με ξεχωριστό τρόπο - αγκαλιάζουν, χαϊδεύουν, ακούνε, συναισθάνονται, έχουν έγνοια για την κοινωνία για την οποία μιλάνε - και οπωσδήποτε δεν ανήκουν στην κατηγορία των έργων που “συμπληρώνουν τα αρχεία του Διαβόλου” - κατά την ωραία έκφραση του Alain Badiou - , δηλαδή αυτών που διεκτραγωδούν τη λάσπη της ζωής με τρόπο που σε στριμώχνουν να γίνεις κι εσύ μέρος της. Τα βιβλία των Γιόσα, Ντεπέτρ και Λαφαριέρ μπορούν να λειτουργήσουν ως μούσες επειδή μπορούν να αναδείξουν τις ζωντανές δυνάμεις, τα κόκκινα πάθη, την ποίηση που υπάρχουν εκεί, κοντολογίς “να κάνουν το πτώμα γεγονός αναστάσιμο”.

*

Στο “Αίνιγμα του γυρισμού”, ο συγγραφέας επιστρέφει στη χώρα του μετά από πολλά χρόνια απουσίας, λόγω του θανάτου του πατέρα του. Πρόκειται για ένα ποιητικό έργο που προσομοιάζει με μια σειρά λεπταίσθητων ιμπρεσιονιστικών πινάκων. Ο ποιητής κρατάει μια απόσταση από τον γενέθλιο τόπο - ζει πια αλλού, κι εκεί θα ξαναγυρίσει - , πλην όμως η ποίησή του λειτουργεί ως εξορκισμός της κακοδαιμονίας. Με το έργο του να βάζει την Αϊτή σε έναν νεραϊδότοπο.

*

“Η χρονιά του τράγου” είναι ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο, με την ουσιαστική έννοια του όρου και όχι αυτή του χυδαίου πολιτικαντισμού. Στον Άγιο Δομήνικο, το άλλο μισό της Αϊτής, κυβερνάει με ισοπεδωτικό τρόπο ο Τρουχίλο. Προκειμένου να συντηρεί την απόλυτη εξουσία του ποδοπατάει ακόμα και την άρχουσα τάξη που δημιουργήθηκε γύρω του. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε μεσημέρι επισκέπτεται το ακριβό προάστιο της πρωτεύουσας, όπου οι κυρίες των στελεχών του είναι κλεισμένες στα σπίτια τους περιμένοντας υπομονετικά την απόφαση του αρχηγού για το ποιά θα του δοθεί σεξουαλικά εκείνη τη μέρα. Το ζήτημα είναι ότι κάποια μέρα κινείται πέραν των καθιερωμένων, ζητώντας από τον χήρο υπερυπουργό του να στείλει το κοριτσάκι του στο Προεδρικό Μέγαρο το βράδυ. Συντετριμμένος ο πατέρας υπακούει, μα την κρίσιμη ώρα ο δικτάτορας κολλάει: δεν μπορεί να λειτουργήσει σεξουαλικά μπροστά στην αθωότητα και την αξιοπρέπεια του παιδιού. Αξιοποιώντας την αμηχανία του Τρουχίλο, το κοριτσάκι δραπετεύει για να το φυγαδεύσουν έξω από τη χώρα οι καλόγριες της ξένης αποστολής, που είναι και δασκάλες της. Το ανθρωποκυνηγητό του δικτάτορα προκειμένου να σιωπήσει η μάρτυρας της ανικανότητάς του δεν αποδίδει.

Αριστοτεχνικά γραμμένο το βιβλίο, με την αναλυτικότητα και την λεπτομέρεια ενός Μπαλζάκ και τον ρυθμό θρίλλερ, ανατέμνει την κυβερνώσα τάξη της χώρας για να φανερωθεί κάτι που έχει πανανθρώπινη σημασία: ότι η κόλαση των “κάτω” δεν είναι απαραίτητα ο παράδεισος των “πάνω”, όπως επίσης ότι ακόμα και η πιο φαινομενικά ισχυρή εξουσία, στην ουσία μπορεί να κρέμεται από μια κλωστή.

*

Στο βιβλίο του Ρενέ Ντεπέτρ η πανέμορφη Αντριάνα Σιλοέ, γαλλίδα από γεννησιμιού της και κρεολής από υιοθεσία, λευκής στην επιδερμίδα μα νέγρας στη ζωή, ενσαρκώνοντας η ίδια από μόνη της αυτή τη μυθική διασταύρωση της οποίας μόνο οι κάτοικοι της Καραϊβικής έχουν το μυστικό, την ώρα που ετοιμάζεται για το γάμο της, σωριάζεται νεκρή. Η αιτία του θανάτου της είναι ανεξήγητη, αλλά καθώς βρισκόμαστε στην Αϊτή - χώρα του βουντού και των μεταμορφώσεων - τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται.

Ο θάνατός της όμως μετατρέπεται σε φάρσα, ενώνοντας το δικό της τελετουργικό με εκείνο του καρναβαλιού. Το πραγματικό και το ασυνήθιστο διασταυρώνονται σε έναν αχαλίνωτο χορό, από όπου προκύπτει ένα απέραντο είδος ψυχαγωγίας, που ιερουργείται από έναν ξέφρενο και εικονοκλαστικό ρυθμο, που δεν σέβεται ούτε το θάνατο ούτε καμία θρησκεία ( εν προκειμένω την καθολική και το βουντού ) που τσακώνονται για το σώμα της όμορφης γυναίκας. Με αφυπνισμένο έναν βαθύ και διάχυτο αισθησιασμό, ολόκληρη η πόλη, ο λαός και ο αφηγητής συμμετέχουν στην κηδεία της, με την πεποίθηση πως η αγάπη είναι πιο δυνατή από τον θάνατο, πως η νέα κοπέλα μια μερα θα ξανακάνει την εμφάνισή της, πως θα ενσαρκωθεί ακόμα μια φορά, αφού ξεφύγει από τα κακοποιά ζόμπι, για να ζήσει έναν πραγματικό έρωτα, φέρνοντας την ανακούφιση και την ευτυχία όλων όσων σήμερα τη γιορτάζουν.

Το μαγικό μυθιστόρημα του Ντεπέτρ φανερώνει μια ουτοπία από την ανάποδη, με τον δικό της σκληρό πυρήνα μιας ηθικής, αναδεικνύοντας τις δυνάμεις ενός αιχμαλωτισμένου λαού που παρά τις κακουχίες, κυνηγάει όχι απλώς τη ζωή, αλλά τη θριαμβική ζωή. “Η γοητεία της Αϊτής μπροστά στο Θεό έγκειται στο ότι οι γοφοί, τα νεφρά, οι γλουτοί, τα εσωτερικά όργανα λειτουργούν στις προσπάθειες ανάτασης της ψυχής σαν δυνάμεις ελκτικές για τη λύτρωση” γράφει ο Ντεπέτρ.

*

Τρία βιβλία για την Αϊτή, τρεις θελκτικές και δυνατές μούσες. Σπουδαίο πράγμα η παρέα των μουσών των Άλλων: ήδη, αρχίζουμε να βλέπουμε τη ζωή μας εδώ αλλιώς.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

• “Το αίνιγμα του γυρισμού” Ντανύ Λαφερριέρ, Εκδόσεις Θίνες
• “Η χρονιά του τράγου” Μάριο Βάργκας Γιόσα, Εκδόσεις Καστανιώτη
• “Η Αντριάνα στα όνειρά μου” Ρενέ Ντεπέτρ, Εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος • “H πολιτική και η λογική του συμβάντος”Alain Badiou, Εκδόσεις Πατάκη

• “How to live together / Novelistic Simulations of some everyday spaces” Roland Barthes, Columbia University Press, New York

•     “Naes Anaes”George Chatzistergiou, Ergon. Civilergon • “Wasafiri” International Contemporary Writing, περιοδικό που εκδίδεται στην Αγγλία

Ο Γιώργος Μ. Χατζηστεργίου είναι συγγραφέας

τρία ποιήματα του Θεοφάνη Αθανασόπουλου μαζί με τρεις φωτογραφίες του Γιάννη Γιασάρη

τρία ποιήματα του Θεοφάνη Αθανασόπουλου

μαζί με τρεις φωτογραφίες του Γιάννη Γιασάρη

Απώλεια

άδειασα το σπίτι

κι άδειασα

μπήκα στο φορτωμένο αμάξι

δίπλα ένα σακίδιο

με όλη τη ζωή μου μέσα

έβαλα τον Αρθούρο στη θέση του οδηγού

στο άπειρο

δίπλα τον Τάσο να δίνει οδηγίες

στον έρωτα

το μόνο που ’μεινε

σπαράγματα ποιημάτων

ανθρώπων στιγμές

ευχαριστώ όσους αγάπησα

μίσησα

αδιαφόρησα

μα περισσότερο όσους

δεν πρόλαβα

ν’ αγαπήσω

να μισήσω

ν’ αδιαφορήσω

η αυλαία πέφτει στα χιλιόμετρα

αυτό είναι το θαύμα του τέλους

πριν φύγετε απ’ την αίθουσα

να πάρετε τον εαυτό σας μαζί

και να πηγαίνετε σε έργα

φτιάξτε κι εσείς μερικά

για να νιώθετε γυμνοί

στην πιο απίστευτη στιγμή

καλή συνέχεια

η μήπως αρχή;

δε θυμάμαι ποιο απ’ τα δύο

έχει πλέον σημασία

Σκέψεις Ορκωμοσίας

άλλη μια μέρα πέθανε

τ’ απομεσήμερο κοιτούσα τους δείκτες

του ρολογιού

η αγαπημένη ορκιζόταν

ήμουν μέσα της

την κουβαλούσα

κι ας μέτραγα χιλιόμετρα

έπλαθα εικόνες από χαμόγελα

και συγκινήσεις

μα η γλυκιά θλίψη έγινε αρχέγονη

αιώνια

σήμερα εκείνη ορκίστηκε

έλαμψε

κι έγινε πιο σημαντική

κι απ’ τη μοναδικότητα μιας σταγόνας

σήμερα εκείνη ορκίστηκε

κι εγώ έμεινα στο θάλαμο

να προστατεύω στο βλέμμα της

την ελπίδα

που δεν θα καταλάβετε ποτέ

Ψυχή επί Πτυχίω

στο μικρόφωνο τ’ όνομα

τα βήματα βαριά, βασανιστικά

σαν το μαρτύριο του Σισύφου

πλησιάζω

το χέρι τρέμει

ο νους ταξιδεύει

σε χάη εκστατικά

η αίθουσα γεμίζει νερό

τα καθίσματα αδειάζουν

τρικυμία παλίρροια

μια στάλα συναίσθημα

στο πέτρινο μάγουλο

αφήνομαι στον σκοτεινό βυθό

στα φοιτητικά χρόνια

καθαρός σχεδόν

απο-στειρωμένος

όπως και τώρα

που οι θύμησες μοιάζουν

με υπολείμματα νεκρού αστέρα

η όραση οξύνεται

παντού ξεσκισμένα σώματα

ιδρωμένα σεντόνια

θλιμμένα απογεύματα

ένας σπαστός καφές

στο χέρι ένα εισιτήριο

χωρίς επιστροφή

για το τρένο της ευτυχίας

συναυλίες θέατρα

να βρούμε κάποιο νόημα

ηδονικές νύχτες

χείλη γεμάτα οινόπνευμα

βλέμμα θολό

ζαρτιέρες στα μηνίγγια

πυραμίδες από τσιγάρα

φίλοι να δίνουν ραντεβού

στα πλανεμένα τους μυαλά

λεωφορεία με ψυχές

σφηνωμένες σε τέσσερις τροχούς

ψάχνοντας την άκρη

ενός ξεθωριασμένου ορίζοντα

βόλτες στο σπίτι του Ήλιου

με την Ειρήνη τη Νίκη

τη Χαρά

τιμόνι τα όνειρα

χιλιόμετρα στο άπειρο

μάθαινες πιότερο ν’ αγαπάς

απ’  το ν’ αγαπιέσαι

il grand rifiuto

ξένος

χασίσια

φλέβες

ανάπηρες κονσέρβες

και μια ελπίδα

σε γυάλινο καρουζέλ

θυμίζοντας το αιώνιο γλωσσόφιλο

των ευχών και των σφαλμάτων

λέξεις

όλα λέξεις

κι όσες δεν αγκαλιάστηκαν

γίνανε νόθα τέκνα μας

ψάχνοντας μια αγκαλιά

κι έναν πατέρα

Θεοφάνης Αθανασόπουλος  

(φωτογραφίες: Γιάννης Γιασάρης)