ΣΤΑΦΥΛΗ ΤΕΥΧΟΣ 2

 

ΣΤΑΦΥΛΗ ΤΕΥΧΟΣ 2

 

Αισίως το 2ο τεύχος της Σταφυλής κυκλοφορεί μέσα στις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Κουκκίδα. Στο δεύτερο τεύχος της η Σταφυλή αφιερώνει σελίδες στον Ντίνο Χριστιανόπουλο, στον άνθρωπο και στο έργο του, με τα κείμενα εκλεκτών συνεργατών της να αποτιμούν τη σοδειά του ποιητή. Το τεύχος κοσμεί με έργα του ο ζωγράφος Γιώργος Πολίτης.

Θερμά ευχαριστούμε όλους τους συνεργάτες μας για μια ακόμη φορά για την ποιότητα των κειμένων τους.

 

ΣΤΑΦΥΛΗ ΤΕΥΧΟΣ 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

 ΣΤΑΦΥΛΗΣ ΑΠΟΣΤΑΓΜΑ

Η ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΘΗ

ΣΕΛΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΤΙΝΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΚΟΡΗΣ: Η κοινωνική πτυχή της ποίησης ενός ερωτικού ποιητή

‘ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΗ ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΜΑΣ’ – Με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο συνομιλεί ο Ντίνος Παπασπύρου

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΕΤΣΙΟΣ: Στο μεταίχμιο της μετάφρασης: Ντίνος Χριστιανόπουλος

ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΤΑ: Στο ενδιάμεσο μεταξύ πολιτικής και αισθητικής. Με αφορμή το ποίημα του Ντίνου Χριστιανόπουλου «Αντιγόνης υπέρ Οιδίποδος»

ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΑΚΡΟΓΙΩΡΓΟΥ: Ηδονή και οδύνη στα Ξένα Γόνατα του Ντίνου Χριστιανόπουλου

ΣΠΥΡΟΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ: Το μαύρο τηλέφωνο κι η ξύλινη καρέκλα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΠΑΚΟΝΙΚΑ: «Η ποίηση είναι μεγάλη καταξίωση»

ΔΟΚΙΜΙΟ

ΣΥΜΕΩΝ ΓΡ. ΣΤΑΜΠΟΥΛΟΥ: Ο αιώνιος χορός της Εκάβης. Πενήντα ορφάνιες – Στα παιδιά μου όλα ορφάνεψα

ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ: Η μοναξιά της κριτικής και το ακριβό αντιστάθμισμα

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΚΙΤΣΗ: Friedrich Rückert (1788 -1866) - Πολύπτυχος και παρεξηγημένος

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΜΩΥΣΙΑΔΗΣ: Οι κλαυσίγελοι του Πατατζή και του Χάκκα

ΜΑΡΙΖΑ ΓΑΛΑΝΗ: Η μετενσάρκωση του Αργκάν στην εποχή μας

ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΔΗΜΟΥ: Παράδοση και πρωτοπορία: Η περίπτωση του Δημοσθένη Βουτυρά

ΠΟΙΗΣΗ

ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΜΠΟΓΛΗΣ: «Συνθήκες απονενοημένης ελπίδας»

ΘΕΩΝΗ ΚΟΤΙΝΗ: Δύο ποιήματα

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Γ. ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ: «Συνθηκολόγηση»

ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ: Δύο ποιήματα

ΑΝΤΖΕΛΑ ΓΕΩΡΓΟΤΑ: «Της συμφοράς μεροληψία»

ΚΩΣΤΑΣ Θ. ΡΙΖΑΚΗΣ: «Άρης»

ΚΩΣΤΑΣ ΛΙΝΝΟΣ: Τρία ποιήματα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΑΝΝΑ ΚΟΥΣΤΙΝΟΥΔΗ: Τέρρυ Φράνσις Ήγκλετον (1943 - ) Ποίηση και πρόζα

ΕΦΗ ΖΕΡΒΟΥ: Τομάζο Λαντόλφι – Μια επίσκεψη

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ: Ευγένιος Μοντάλε – Ένα ποίημα

ΒΕΡΑ ΚΟΝΙΔΑΡΗ: Κάπκα Κασσάμποβα – Η ζωή μου σε δύο μέρη

ΠΕΖΟ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΜΩΥΣΙΑΔΗΣ: Το κοινόβιό μου

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ: Σκύβαλα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η Λίλια Τσούβα συνομιλεί με τη μεταφράστρια Ιωάννα Αβραμίδου

Η Ειρήνη Μαργαρίτη συνομιλεί με την ποιήτρια Λένα Καλλέργη

ΣΤΟ ΠΑΤΗΤΗΡΙ

ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ: Το λεπτό νήμα της αρμολόγησης – Κωστής Παπακόγκος, Στον ίσκιο του πουλιού

ΚΛΗΣΕΙΣ ΕΝ ΣΤΙΧΩ-ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ: Ένας ύμνος αλλιώτικος της Επανάστασης

 

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

 

ΕΚΔΟΣΗ:

Εκδόσεις Κουκκίδα

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

Διώνη Δημητριάδου

Κώστας Θ. Ριζάκης

ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΚΔΟΣΗΣ:

Γιώργος Γώτης

Δημήτρης Κόκορης

Δήμητρα Μήττα

Μιχ. Γ. Μπακογιάννης

Συμεών Γρ. Σταμπουλού

ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΥΛΗΣ:

Γιώργος Δελιόπουλος

Ευσταθία Δήμου

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Μαρίζα Γαλάνη, Αναστασία Γκίτση, Έφη Ζερβού

Βέρα Κονιδάρη, Άννα Κουστινούδη, Ειρήνη Μαργαρίτη, Λίλια Τσούβα

ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Φωτεινή Χαμιδιελή

ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΤΕΥΧΟΥΣ: Γιώργος Πολίτης

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ – ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Εύη Κώτσου

 

Η επέλαση των χιονιάδων Νίκος Κατσαλίδας Εκδόσεις Νίκας η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Η επέλαση των χιονιάδων

Νίκος Κατσαλίδας

Εκδόσεις Νίκας

 η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Νίκος Κατσαλίδας: «Η επέλαση των χιονιάδων» (diastixo.gr)

Ποιος, άραγε, να είναι ο πιο πρόσφορος τρόπος –όχι μόνο να ταιριάζει μα και να αντέχεται– για να αφηγηθείς την απόσταση που σε χωρίζει από τα αγαπημένα χώματα και τα πρόσωπα; Ο Νίκος Κατσαλίδας, ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής, δοκιμιογράφος, επιλέγει στο πρόσφατο βιβλίο του (Η επέλαση των χιονιάδων) μια, σε πρώτη ματιά, πεζογραφική μορφή του λόγου, που εκβάλλει ωστόσο σε ένα ποιητικό πεδίο, τόσο με τα εμβόλιμα ποιητικής πνοής κομμάτια όσο και με τον ιδιαίτερο τρόπο που χειρίζεται τον πεζό λόγο. Συναίσθημα εν μέρει ελεγχόμενο και χωρίς ανούσιες υπερβολές,  με τον πόνο του ξεριζωμού να αναφαίνεται μέσα από τις περιγραφές, τις παρένθετες αναμνήσεις, τους διαλόγους –όλα αυτά στην πεζόμορφη αφήγηση– και με τον ποιητικό λόγο να έρχεται αρωγός να συμβάλει στην ολοκλήρωση του τοπίου δημιουργώντας εικόνες γεμάτες από συμπυκνωμένη θλίψη, απότοκο της συνειδητοποίησης για το χαμένο στη λήθη και την απόσταση παρελθόν.

Σ’ αυτά τα εμβόλιμα ποιητικά κομμάτια, που όλα εκκινούν από τη φράση από την κλειδαρότρυπα του φεγγαριού,  ο Κατσαλίδας αφήνεται στη μαγεία των στιγμών, με έναν τρόπο που μόνον η ποίηση ξέρει να συγκινεί χωρίς περιττά φορτώματα στον λόγο, μόνο με το βάρος των βιωμάτων. Εκεί έρχονται τα πρόσωπα, απόντα πια, σε μια ισορροπία ανάμεσα στην ονειρική κατάσταση και στην ψευδαίσθηση του πραγματικού. Έτσι, συμπληρώνονται τα καθαρά πεζογραφικά μέρη, και το αφηγηματικό υποκείμενο επιτρέπει την εισχώρηση στον προσωπικό του κόσμο, όχι μόνο για να διαβαστεί η σκέψη πίσω από τα γεγονότα αλλά και το συναίσθημα που γεννά η επιστροφή στα πατρογονικά μέρη. Σε κάποια μάλιστα από αυτά η συνεχής ροή του λόγου προσδίδει ακριβώς την αίσθηση του χρόνου που (καταργημένος στην κατάσταση του ονείρου) διαφεντεύει κατά πως θέλει, χωρίς περιορισμούς, τα ανθρώπινα μεγέθη.  

 

Απόψε ήταν Ψυχοσάββατο κι ο παππούς ήρθε καβάλα στην πορφυρένια φοράδα του, κρατώντας τη σφιχτά από τα γκέμια, και το όνειρό μου πλεκόταν έτσι που ένιωθα ότι δεν ήμουν πια μικρός, αλλά είχα μεγαλώσει κι όλα διαδραματίζονταν αργότερα, όταν είχα περάσει τα χρόνια της ενηλικίωσης, και εξελίσσονταν δραπετεύοντας από τα παρόντα και φτάνοντας στα μελλούμενα. (σ. 63).

 

Στη γραφή του Κατσαλίδα δένει ο αρχέγονος φόβος του θανάτου με την ιαματική παραμυθία (θρύλοι, παραμύθια, λαϊκές δοξασίες διάσπαρτες σε όλο το βιβλίο) και έτσι ο πόνος λειαίνεται στις αιχμηρές γωνίες του, ο αφηγητής ξεχνιέται στη μαγγανεία του φεγγαριού – όπως τότε που ως παιδί ξεγελιόταν μέχρι να έρθει ο ύπνος.

 

Αφού η γιαγιά ορκίζεται και βάζει, λέει, το χέρι το Βαγγέλιο ότι σίγουρα στον Λάκκο τον Βαθύ που βγαίνουνε τις νύχτες και μαλλιοτραβιόνται και τσακώνονται οι βρικόλακες κάτω απ’ το μεγάλο δέντρο, εκεί κρεμάστηκε ο Ιούδας ο Ισκαριώτης σε μια κλάρα κι έγινε βρικόλακας […] πώς μου λες εσύ, πατέρα, με τα βιβλικά σου πως αυτός απαγχονίστηκε στο Δέντρο του Ιούδα κι όχι στο μεγάλο δέντρο στον Βαθύ μας Λάκκο, να με πείσεις περί αυθεντικότητας και μου αναστάτωσες τα ανθισμένα παιδικά μου όνειρα (σ. 169).

 

Η φύση, άρρηκτα δεμένη με τη γραφή του Κατσαλίδα, στη γνώριμη θεματική (νόστος, απώλεια, φύση, πατρίδα, με όλα αυτά να υπηρετούν την επιστροφή στον γενέθλιο τόπο), δίνει εδώ την παρουσία της δίπλα στα πρόσωπα, να ανθίζει ή να μαραζώνει παρακολουθώντας την επιστροφή ή το φευγιό, και αλλού ως φόντο στις μνήμες που επανέρχονται από το παρελθόν για να συμπληρώσουν τις λειψές σημερινές καταστάσεις. Όσο ο αφηγητής θα θέλει να ξεφύγει από ένα παρόν που αποσυντίθεται, όσο η μνήμη θα τον πληγώνει, τόσο το τοπίο γύρω του θα του υπενθυμίζει τον νόμο της φυσικής φθοράς. Είναι τότε που η καταφυγή στο όνειρο (ή σε κάτι που αποτελεί προσομοίωση ονείρου) θα φέρνει τα ιαματικά της φάρμακα. Και είναι τότε που ο αγαπημένος τόπος θα αγκαλιάσει όλες τις μαγικές ιστορίες του κόσμου, θα τις ενσωματώσει στα δικά του χώματα – η αλήθεια βρίσκεται εκεί που η ψυχή μας την αναζητάει.

 

Ο Προμηθέας σταυρώθηκε ’δω πάνω, στα ανταριασμένα βουνά μας. Ο Προμηθέας καρφώθηκε στα μουχρωμένα μπρούτζινα βράχια μας. […] «Βουνά μου», έλεγα μέσα μου, «βουνά μου». (σ. 212).

 

Ο Κατσαλίδας τη μυθική μορφή του Προμηθέα τη μετατρέπει σε γηγενή του τόπου του συνδέοντας το πάθος του ημίθεου με τα πάθη των ανθρώπων, το άγριο βουνό του μαρτυρίου του με την αγριάδα των δικών του  βουνών. Ό,τι γράφει είναι διαποτισμένο από τη λαχτάρα και την αγάπη για την πατρίδα του (γεννήθηκε στην Άνω Λεσινίτσα, περιοχής Θεολόγου των Αγίων Σαράντα) αλλά και είναι την ίδια στιγμή γεμάτο από σκηνές ενός τόπου που δεν αρκεί η γραφή (όσο δυνατή κι αν είναι) για να τον σώσει. Τον διασώζει, όμως, στη μνήμη του γράφοντος κι έτσι τον μοιράζει στους αποδέκτες των γραπτών του. Κι αυτό δεν είναι λίγο.

 

Διώνη Δημητριάδου

 

 

 

Ισόβια σχέση μυθιστορηματική βιογραφία Ελένη Λάππα-Οικονόμου εκδόσεις Μέδουσα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Ισόβια σχέση

μυθιστορηματική βιογραφία

Ελένη Λάππα-Οικονόμου

 εκδόσεις Μέδουσα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

Τα «κλειδιά» μιας τοξικής σχέσης • Fractal (fractalart.gr)

 

 

τα «κλειδιά» μιας τοξικής σχέσης

 

Δεν ήσουν ο εχθρός που σε κινητοποιεί για να τον αντιμετωπίσεις, ήσουν ο φόβος που σε εκμηδενίζει, σου αφαιρεί κάθε δυνατότητα αντίδρασης. Ο φόβος, ναι, ο φόβος…

Η ηρωίδα του βιβλίου, η Δανάη, γράφει στο σημειωματάριό της τα παραπάνω λόγια λίγο πριν την κηδεία της μητέρας της, περιγράφοντας με τον πιο εύσχημο τρόπο τη σχέση μεταξύ τους. Μια μάνα που οι δυο κόρες της την παρομοιάζουν με τη Μέδουσα της μυθολογίας και των φρικτών αναπαραστάσεών της. Μια τέτοια σχέση, όμως, δεν μπορεί παρά να γράψει ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή των παιδιών, που είναι ορατά σε όλες τις επιλογές τους, σε ό,τι σκέφτονται, σε ό,τι πράττουν. Έτσι, παρακολουθούμε τη μία κόρη, τη μικρότερη Μιράντα, να βρίσκει αμφίβολο καταφύγιο  στη θρησκεία και τον μοναχισμό, και την άλλη, τη βιογραφούμενη Δανάη να κλυδωνίζεται ανάμεσα στις επιθυμίες της και στις απαγορεύσεις, με τον φόβο που της προκαλεί η μάνα-Μέδουσα να καθορίζει εν πολλοίς τη σχέσεις της με τους άλλους, φίλους αλλά κυρίως ερωτικούς συντρόφους. Πώς μπορεί να ξεκλειδώσει ο ασφυκτικός κλοιός στον οποίο μέσα βρίσκεται η Δανάη, και μάλιστα με τη μητέρα να είναι απούσα το μεγαλύτερο διάστημα από τη ζωή των παιδιών της; Είναι αυτός ο φόβος, δραματικά ορατός κι όταν το φοβερό πρόσωπο απουσιάζει, που διατρέχει όλη την ιστορία.

Υπάρχει άραγε τρόπος διαφυγής από ένα τέτοιο τοξικό περιβάλλον; Η ιστορία, που μας αφηγείται η Λάππα-Οικονόμου με την ταλαντούχο γραφή της, βρίσκει τον στόχο της, τη λειτουργία της Τέχνης, όταν η Δανάη θα κάνει στροφή στη ζωή της ανακαλύπτοντας και κατόπιν καλλιεργώντας το ταλέντο της στην κεραμική. Καθόλου τυχαία τα λόγια του Όσκαρ Ουάιλντ, που προτάσσονται στο βιβλίο: Η Τέχνη είναι η πνευματική διαμαρτυρία μας, είναι μια θαρραλέα απόπειρα να υποδείξει κανείς στη ζωή του το σωστό δρόμο. Μια σχέση που προοριζόταν να είναι ισόβια τραυματική, θα μπορούσε να καταργηθεί επιτρέποντας στο «θύμα» τον απεγκλωβισμό από τις προδιαγραφές του «θύτη»; Όσο κι αν ακούγεται κάπως ρομαντική η εκδοχή αυτή (υπάρχουν σχέσεις που ανθίστανται σε οποιαδήποτε κατάργηση), δεκτό ότι στη μυθοπλασία είναι οι δρόμοι όλοι ανοιχτοί. 

Γιατί η Ελένη Λάππα-Οικονόμου γράφει μια μυθιστορηματική βιογραφία, χωρίς όμως (όπως απαιτεί το συγκεκριμένο είδος) να αποκαλύπτει το αληθινό πρόσωπο της ηρωίδας της· δίνει ωστόσο τα βασικά της χαρακτηριστικά: γνωστή κεραμίστρια με πολλές επιτυχημένες εκθέσεις και θριαμβικές κριτικές για το έργο της.  Με τον τρόπο αυτό αφήνει τη ζυγαριά (σκόπιμα ή όχι, πάντως αναπόφευκτα) να γείρει στην πλευρά της μυθοπλασίας αφήνοντας λίγο να υπολείπεται το μέρος της αυθεντικής κατάθεσης γεγονότων και πράξεων. Σε μια προσπάθεια ισοζυγίσματος παραθέτει αποσπάσματα από κείμενα του βιογραφούμενου προσώπου, μοιράζοντας έτσι την αφηγηματική φωνή ανάμεσα στην τριτοπρόσωπη του παντογνώστη αφηγητή και στην πρωτοπρόσωπη της ηρωίδας, έστω μέσα από τα εμβόλιμα γραφόμενά της.

 

Η ιστορία θα μπορούσε να διαβαστεί με τρεις τρόπους:

Αρχικά η επιφάνεια, δηλαδή η πολύπλοκη σχέση με τη μητέρα, όσο κι αν στην πορεία θα αποκαλυφθεί ένα στοιχείο που αφαιρεί ένα μέρος της ενοχής της για τη συμπεριφορά της, και αναπόφευκτα προσθέτει το στοιχείο της ενοχής στη Δανάη. Έτσι, η μυθιστορηματική βιογραφία διαβάζεται εν είδει τεκμηρίωσης σε μια δοκιμιακή θεώρηση των προβληματικών σχέσεων (ιδίως μητέρας-κόρης, που αποτελεί προσφιλές θέμα της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης) που δημιουργούνται μέσα στην  οικογένεια.

Μια δεύτερη ανάγνωση προβάλλει τον «πρωταγωνιστικό» ρόλο που διαδραματίζει το περιβάλλον, ως χώρος μέσα στον οποίο διαμορφώνεται η ζωή. Εν προκειμένω, η Ήπειρος στα τέλη της δεκαετίας του ’50, στα δύσκολα μετεμφυλιακά χρόνια, ακόμη πιο δύσκολα στα πιο μικρά, απομονωμένα μέρη, όπου ο ιδιωτικός χώρος καταργείται, ο συντηρητισμός θριαμβεύει, οι νέοι ασφυκτιούν, τα δεδομένα της μικρής κοινωνίας τους ακολουθούν, ακόμη κι όταν οι συνθήκες της ζωής τους με τα χρόνια αλλάξουν. Κάτω από αυτό το πρίσμα, η ιστορία της Δανάης μπορεί να θεωρηθεί τυπικό δείγμα, ή αλλιώς μια τεκμηρίωση πάλι, μιας άλλης δοκιμιακής θεώρησης που αφορά τη σχέση των ανθρώπων με τον χώρο.

Μένει, φυσικά, η ουσιαστικότερη όλων, αυτή που αναδεικνύει (με ρομαντισμό ή όχι) τον ρόλο της Τέχνης στη διαμόρφωση ή την ιαματική αναδιαμόρφωση της προσωπικότητας και της ζωής· μια ισόβια σχέση άλλης αξίας, που ξεκλειδώνει τα σκοτεινά δωμάτια του φόβου.

Με όποιον τρόπο κι αν διαβαστεί, όμως, η Ισόβια σχέση, ας θεωρηθεί κερδισμένη η Λογοτεχνία. Χαραμάδες, ρωγμές ή ανοιχτά παράθυρα, όλα εκεί για τον αναγνώστη, με τις διαφορετικές εκδοχές ανάλυσης και ερμηνείας να συνιστούν τον πλούτο της γραφής.

Διώνη Δημητριάδου

 

Αποσπάσματα

 

Διάλεξα τον πηλό ή με διάλεξε; […] Όχι, δεν ήταν ένας παροδικός ενθουσιασμός, ήταν κάτι πολύ βαθύτερο, γι’ αυτό και επέζησε και όχι μόνο με ακολούθησε στην υπόλοιπη ζωή μου αλλά τη νοηματοδότησε, και για να θυμηθώ και τον Όσκαρ Ουάιλντ μου υπέδειξε το σωστό τρόπο της ζωής μου. (σ. 137).

 

Από μικρή φανταζόμουν τη ζωή μου σαν μια ευθεία με πολλές κουκίδες πάνω της, σταθμούς μικρούς και μεγάλους. Στην πραγματικότητα ήταν τεθλασμένη. (σ. 292).

 

Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς Φώτης Κόντογλου εκδόσεις Μεταίχμιο η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς

Φώτης Κόντογλου

εκδόσεις Μεταίχμιο

 η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal 

στη στήλη  ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Μια πολύτιμη έκδοση • Fractal (fractalart.gr)

 

Μια πολύτιμη έκδοση

 

Επετειακή η φετινή χρονιά 2022 για τον Φώτη Κόντογλου, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον οριστικό ερχομό του στην Ελλάδα· ο Κόντογλου, γεννημένος στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας το 1895, πέρασε ως πρόσφυγας το 1922 στη Μυτιλήνη. Οι εκδόσεις Μεταίχμιο είχαν την εξαιρετική πρωτοβουλία να προσφέρουν στο αναγνωστικό κοινό έργα του Κόντογλου από χρόνια εξαντλημένα, και μάλιστα σε αναστατική μορφή (φωτομηχανική), που αποδίδει επακριβώς την αρχική. Πρώτο στη σειρά αυτή μόλις κυκλοφόρησε Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς στη μορφή που είχε η 3^η, οριστική του έκδοση (από τον βραχύβιο εκδοτικό οίκο «Ο γλάρος»), το 1944, διορθωμένη από τον ίδιο τον συγγραφέα και εμπλουτισμένη με 24 σχέδιά του συνοδευτικά της ιστορίας. Το εξώφυλλο, πιστή αναπαραγωγή του αρχικού έχει τον υπότιτλο: ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΒΓΑΛΜΕΝΗ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΟΠΟΡΤΟ ΤΥΠΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ. Παρατίθεται ο Πρόλογος της 1^ης έκδοσης (πιθανολογείται το 1920) στον οποίο ο Κόντογλου αναφέρεται στον Ροβινσώνα Κρούσο του Ντάνιελ Ντεφόε (Ο Ροβινσών Κρούσος! Το βιβλίο τούτο του Δανιήλ Ντι Φόου μου είναι πάντα αχώριστο. Τώρα που γράφω, το βλέπω να κιτρινίζει ανάμεσα στα λίγα βιβλία μου. Είναι τυπωμένο, πυκνά  πυκνά, απάνου σ ένα σκούρο χαρτί σαν καπνισμένο. Μυρίζει σαν παλιό ναυτικό έγγραφο), δείχνοντας τον τρόπο που τον συγκίνησε και τη σχέση με τον δικό του Πέδρο Καζάς (Για λογαριασμό μου, όσο κι αν τον συμπαθώ, μη τυχόν πάρει κανένας πως τον φέρνω ωσάν μέτρο. […] κείνο που κάνει στα μάτια μου την τέχνη πολύτιμη, είναι η απόλυτη ελευθερία που έχει να σοφίζεται και να φτιάνει πράματα που δεν υπήρχαν πριν να τα φτιάξει· νέα πράματα κι όλο νέα κι όλο νέα. Μολαταύτα η θετικότητα, η στενή θετικότητα του Ντι Φόου, είναι θησαυρός δυσεύρετος). Ξεχωριστής σημασίας και ο Επίλογος του Κόντογλου, γραμμένος το 1943, που συνόδευε την 3^η έκδοση, στον οποίο αποτιμά ο ίδιος το έργο του θεωρώντας ότι δεν άσκησε καμία επίδραση στη λογοτεχνία της  εποχής του, την έτσι κι αλλιώς κατ’ αυτόν αποκαρδιωτική, και κάνει παραινέσεις στους συγγραφείς, η αξία των οποίων είναι εμφανής ακόμη και σήμερα: Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο, είναι όμως και χρέος μεγάλο. Αγώνας μέγιστος και έσχατος! Πρόσεχε, λοιπόν να μην προδώσεις αυτό το μεγάλο αξίωμα που σου δόθηκε.  Αξίζει ιδιαίτερος έπαινος στον Σταύρο Ζουμπουλάκη που ανέλαβε την επιμέλεια της έκδοσης και γράφει το Επίμετρο, στο οποίο παραθέτει ικανές πληροφορίες σχετικά με τις αρχικές εκδόσεις του βιβλίου παρακολουθώντας έτσι με φιλολογική φροντίδα την ιστορία του μέσα στον χρόνο. 

Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς εξιστορεί τις περιπέτειες ενός Πορτογάλου ταξιδευτή, ο οποίος καταλήγει σε ένα νησί του Ινδικού Ωκεανού παρέα με έναν αλλόκοτο και τερατόμορφο συνοδοιπόρο, με σκοπό να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους μέσα στην απόλυτη ηρεμία και γαλήνη, μακριά από τον σύγχρονο αστικό πολιτισμό. Όπως γράφει μάλιστα ως προμετωπίδα ο Κόντογλου: Η πρωτάκουστη ιστορία του Σπανιόλου κουρσάρου ο οποίος έζησε τρακόσα χρόνια ή γύρισε από τον Άδη. Μια ιστορία από τις πρωτόλειες του Κόντογλου, με την αθωότητα της ηλικίας, ταυτόχρονα όμως με τις ισχυρές ενδείξεις για το σπουδαίο έργο που θα ακολουθούσε.

Από το Μεταίχμιο θα εκδοθούν και τα εξής έργα, επίσης εξαντλημένα, Βασάντα, Ο Θεός Κόνανος, Ιστορίες και περιστατικά (αναστατικές εκδόσεις που θα συνοδεύονται από φιλολογικό σημείωμα του Σταύρου Ζουμπουλάκη,) και Το Αϊβαλί η πατρίδα μου σε νέα μονοτονική έκδοση.

 Διώνη Δημητριάδου

 

Απόσπασμα

 

Έσυρα το άψυχο κορμί ως την πόρτα. Μιαν άγρια μανία χόχλαζε μέσα μου. Ίσως ήτανε ο διάολος. Μου ’ρτε να του σπάσω τα πλευρά μ’ ένα δαυλό, για να τον κάνω να συρτεί, προτού ξεψυχήσει, όξω από το καλύβι, εκεί που θα μπορούσα να τον θάψω. Πέρασε απ’ το μυαλό μου η γάτα με τα πελεκημένα πόδια... Θεέ μου! Σε τι κατάσταση βρισκόμουν! ...

Ξέσκισα πέρα πέρα το πουκάμισο του, με τι σκοπό; Να μετρήσω το στήθος του, αν μπορούσα να τ’ αγκαλιάσω! ... Μ’ έκαιγε η αλλόκοτη τούτη περιέργεια.

Έως τον αφαλό ήτανε σκεπασμένος από σκέδια και γράμματα. Ανάμεσα στα βυζιά του ήτανε ζουγραφισμένο ένα αρμπαλέτο, και χώριζε στη μέση το όνομα:

Pedro Cazas

1530

[…]

1530! Είχα λοιπόν μπροστά μου έναν άνθρωπο που χε ζήσει απάνου από τρακόσα χρόνια ή που γύρισε απ’ τον Άδη; Σίγουρα, αν δεν ήμουνα τρελός, θα πέθαινα από φόβο.

Βέβαια τρελός. Το μυαλό μου μ’ ένα χτύπημα είχε αρνηστεί τους νόμους που το κυβερνούσαν. Ένας πρωτάκουστος σεισμός είχε ταράξει τα θεμέλια του είναι μου. Η κρίση δεν εύρισκε πλέον καμιά δυσκολία να παραδεχτεί πράματα, που βγαίνουν απ’ τα σύνορα της ανθρώπινης πίστης. Κολυμπούσα μέσα σ’ έναν ωκεανό που δε βαφτίστηκε κανένα τέκνο της γης. (σ.42-43).

 

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ Σόλωνας Παπαγεωργίου "Ονειρεύομαι πίνακες", Εκδόσεις Στίξις

 ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Σόλωνας Παπαγεωργίου

Ονειρεύομαι πίνακες

 

 

Η πρώτη συλλογή διηγημάτων Ονειρεύομαι πίνακες του Σόλωνα Παπαγεωργίου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Στίξις

 ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΑΜΑΡΑΝΤΟΥ

Από το οπισθόφυλλο:

Ένας ζωγράφος που έχει χάσει κάθε έμπνευση περιφέρεται στην Αθήνα. Ένας μυστηριώδης οδηγός ταξιδεύει στην εθνική οδό το βράδυ. Ένα μικρό αγόρι κλέβει τον σουγιά του πατέρα του, σκοπεύοντας να αντιμετωπίσει τον χειρότερο εχθρό του. Ο ένοικος ενός διαμερίσματος στην Κυψέλη γερνάει απότομα μέσα σε ένα βράδυ. Ο επονομαζόμενος Άγγλος ορκίζεται να κολυμπήσει στα νερά της λίμνης Μαμράζ. Ένα ζευγάρι επιβιώνει, αγαπημένο, σε μια δυστοπική πραγματικότητα που τείνει να αφανίσει την έννοια της αγάπης. Οι πρωταγωνιστές των έξι ιστοριών αναρριχώνται στο τείχος του Αδιεξόδου, προσπαθώντας να ανακαλύψουν τι βρίσκεται στην άλλη πλευρά.

 

Ο Σόλωνας Παπαγεωργίου γεννήθηκε το 1998  στην Αθήνα. Σπουδάζει στη Φαρμακευτική Αθηνών και στη Σχολή Σταυράκου.

 

 

 

 

 

 

 

Τηλ.:6972242956 / e-mail: stixiseditions@gmail.com / web site: stixiseditions.gr

 

Το κάλεσμα της νύχτας (ανέκδοτο του Χρήστου Κεραμίδη)

 

Το κάλεσμα της νύχτας

(ανέκδοτο του Χρήστου Κεραμίδη)

Φωτογραφία: David Seymour 

Το πατρικό μου ήταν  πάνω απ’ το λιμάνι. Με μια μόνο πετσέτα στον ώμο κατέβαινα  στα βράχια της γειτονιάς.

 

Κι όμως, εξαιτίας της ορφάνιας, η αναγραφή του ονόματός μου στη λίστα των μαθητών της κατασκήνωσης ήταν επιβεβλημένη. Για έναν ολόκληρο μήνα έχανα τους φίλους. Έχανα τα μπάνια του καλοκαιριού.

Με συνόδευε ο μεγάλος μου αδελφός. Ανεβαίναμε  στο βουνό, ακολουθώντας το μονοπάτι με τα πέτρινα σκαλάκια. Με αναλάμβαναν οι υπεύθυνοι για να με ζυγίσουν, να μου υποδείξουν σε πιο από  τα  πέτρινα κτίσματα θα φιλοξενηθώ.

Τις πρώτες μέρες σχεδίαζα να το σκάσω, ωστόσο με τον καιρό συνήθιζα. Όπως στον στρατό, υπήρχε καθημερινό πρόγραμμα. Έπαρση της σημαίας το πρωί. Υποστολή το απόγευμα. Αμέσως μετά η καθαριότητα. Μαζεύαμε  τα αποτσίγαρα στους εξωτερικούς χώρους.

Όσες φορές έβρισκα ευκαιρία, πλησίαζα τον μεγάλο βράχο, κοιτώντας από ψηλά τα παιδιά που έπαιζαν και κολυμπούσαν στην ακτή. Μπορώ να πω ότι ζήλευα πολύ.

Το φαγητό ήταν καλό, ειδικά το βράδυ του Σαββάτου. Τα ταψιά έβγαιναν από τον  φούρνο με το καλοψημένο παστίτσιο. Οι μερίδες συνοδεύονταν και από ένα πιάτο κρέμα. Μου φαινόταν παράξενο, καθώς έβλεπα τον διευθυντή να τρώει το ροδάκινο, κόβοντάς το με μαχαίρι. Στην υπαίθρια τραπεζαρία, ακούγονταν απ’ όλα τα παιδιά, τα τραγούδια της κατασκήνωσης: «τον ψύλλο τον επιάσαμε, εν δυο τρία τέσσερα…», «είχα ένα φίλο κι εγώ μια φορά …» και άλλα.

Το κρεβάτι μου, στον θάλαμο, ήταν κοντά στο κρεβάτι της ομαδάρχισσας. Περίμενα πότε το κορίτσι αυτό θα ξαπλώσει. Συνήθως αργούσε. Περίμενα καρτερικά. Οι άλλοι κοιμόντουσαν. Εγώ περίμενα. Εκείνη, κρατώντας το περιοδικό Ρομάντσο, με  κοιτούσε σιωπηρά. Στα μάτια της ένα πέλαγο από γαλάζια κύματα. Κοιταζόμασταν ωσότου  μας αγκαλιάσει ο ύπνος.

 

Ήταν μια ιδιαίτερη στιγμή, που έφευγε κι άφηνε τη θέση της στο κάλεσμα της νύχτας.

Τα αηδόνια, στους πευκώνες του βουνού, συνέχιζαν το τραγούδι τους!

 

Χρήστος Κεραμίδης

 

 Φωτογραφία: David Seymour 

 

Το OuLiPo και η ευφορία της μετάφρασης Αχιλλέας Κυριακίδης Εκδόσεις Ύψιλον η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Το OuLiPo και η ευφορία της μετάφρασης

Αχιλλέας Κυριακίδης

Εκδόσεις Ύψιλον

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Αχιλλέας Κυριακίδης: «Το OuLiPo και η ευφορία της μετάφρασης» (diastixo.gr)

 

 

Τη δημιουργική αναμέτρηση με το μεταφραστικό εγχείρημα, το οποίο υπηρετεί με άριστο τρόπο,  επέλεξε ο Αχιλλέας Κυριακίδης ως θέμα στην ομιλία του με αφορμή  την αναγόρευσή του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στις 6 Οκτωβρίου 2021. Καθώς είναι εμφανής σε όλες τις γραφές του η θέση που επιφυλάσσει στο προσφιλές παίγνιον (παιχνίδι μεν αλλά με τη σοβαρότητα που ένα παιδί το αντιμετωπίζει, κατά τη φράση του Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον) προς το οποίο προσιδιάζει η δημιουργία, όσο και στο χιούμορ –το χιούμορ, θα πει, είναι το ελαφρύ αεράκι που εξορκίζει αφηγηματικές άπνοιες […] Το χιούμορ είναι πηγή ζωής της μυθοπλασίας (σ. 42)–, δεν θα μπορούσε στην ομιλία του αυτή να μην επιχειρήσει με παίζοντα, περιεκτικό λόγο να προσδιορίσει αναλόγως τη θέση του και ως προς το μεταφραστικό έργο, νοούμενο πλέον ως ευφορία της μετάφρασης.  

Εν είδει οχήματος, που θα τον οδηγούσε στον σκοπό του, επέλεξε το Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας, δηλαδή το OuLiPo (Ouvroir de Litérature Potentielle), ένα κίνημα πνευματικό, μια ομάδα πειραματικής, τουλάχιστον αρχικά, λογοτεχνίας, που έθεσε στόχο να αγγίξει τα δυνητικά όρια της λογοτεχνικής γραφής· αν συσχετισθεί (τουλάχιστον ως προς τη δομική κατασκευή) η λογοτεχνία με τα Μαθηματικά (πόσα πιθανόν να είναι τα μαθηματικά θεωρήματα;) και με τη Χημεία (πόσες οι παραποιούμενες ή μεταλλασσόμενες χημικές ενώσεις;), τότε πόσες δυνητικά είναι οι μορφές ενός κειμένου; Τέθηκαν, επομένως, από το OuLiPo τα θεωρητικά θεμέλια προκειμένου, με άπειρους πειραματισμούς και γλωσσικά παιχνίδια, να απελευθερωθεί η γραφή από αυστηρούς περιορισμούς – όλα είναι δυνατά, οι πολλαπλές παραλλαγές εμπλουτίζουν τη γλώσσα ως όργανο και τη γραφή ως αποτέλεσμα, τα κείμενα αναλύονται ανατρεπόμενα, νέες «κατασκευές» επινοούνται – μα τι στην τέχνη δεν είναι κατασκευή (σ. 18), θα προλάβει τις ενστάσεις ο Κυριακίδης.

Με όλο αυτό, ωστόσο, να ενέχει τον κίνδυνο μιας παρερμηνείας της θέσης του απέναντι στη μετάφραση (για παράδειγμα, να θεωρηθεί ίσως λανθασμένα ότι όλα είναι αποδεκτά, ακόμη κι αν οδηγούν στον βιασμό του πρωτοτύπου κειμένου), ο ίδιος θα θέσει τα προσωπικά του όρια, στην ουσία ένα τέντωμα και ένα χαλάρωμα του σχοινιού που τον κρατάει αυτόν ως μεταφραστή δεμένο με το πρωτότυπο και τον δημιουργό του:  

 

Όσο για το περίφημο ψευτοδίλημμα «πιστή ή ελεύθερη μετάφραση», δεν έχω να πω παρά μόνον ότι η μετάφραση, εξ ορισμού και εκ φύσεως, είναι κάθε άλλο παρά ελεύθερη ή, εν πάση περιπτώσει, όσο ελεύθερο είναι ένα αυτοκίνητο να σε πάει όπου θέλει αυτό. (σ. 10).

 

Η γνωστή αφοριστική άποψη του Μπόρχες που καταξιώνει τις παραλλαγές ως γραφές/επαναλήψεις όλων όσα έχουν ήδη ειπωθεί, θα έρθει, φυσικώ τω λόγω, στην  ομιλία του Κυριακίδη οδηγώντας στην παραδοχή μιας αλήθειας που καλά γνωρίζουν όσοι έχουν σοβαρά ασχοληθεί με τη γραφή:

 

[…] κάθε ανάγνωση ενός λογοτεχνικού έργου (ακόμα και η επανανάγνωσή του απ’ τον ίδιο τον συγγραφέα του) δεν είναι παρά μια παραλλαγή του. (σ. 25).

 

Ποια η θέση, λοιπόν, του μεταφραστή σ’ αυτή την αλυσίδα παραλλαγών που μοιάζει ατελείωτη; Δεν δικαιούται και αυτός την προσωπική του μερίδα στο διαρκώς έτσι και αλλιώς παραλλασσόμενο κείμενο; Η θέση εδώ του Κυριακίδη ξεκάθαρη ως προς το τι αρχικά είναι η μετάφραση:

 

Έχω πολλάκις ερωτηθεί αν, σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία με δεσμεύσεις, πρέπει να μιλάμε για μετάφραση ή για αναδημιουργία, και η στερεότυπη απάντηση μου ήταν: «Κατά τη γνώμη μου, πολλά πράγματα μπορεί να είναι (ή πρέπει να είναι) η μετάφραση, εκτός από αναδημιουργία». Ο μεταφραστής είναι ο πιο «δουλικός» υπηρέτης του πρωτοτύπου. (σ. 36-37).

 

Η σχέση με το πρωτότυπο καθορίζεται δεσμευτική, ωστόσο επιτρέπει από την πλευρά του μεταφραστή μια δημιουργία σε ένα δεύτερο (ή παράλληλο) επίπεδο με το πρωταρχικό κείμενο. Ο Κυριακίδης ονομάζει αυτή τη δημιουργία δευτερογενή, που ακολουθεί την αναγκαία δημιουργική ανάγνωση.

 

Δεν θα μπορούσε να δώσει καλύτερη κατακλείδα στην πρωτότυπη όσο και  εμπνευσμένη ομιλία του (ή καλύτερα σύντομο δοκίμιο γύρω από τη γραφή και τη μετάφραση) από αυτήν που διευκρινίζει: […] στη συνείδησή μου η λέξη «ουλυπιανός» είναι γραμμένη έτσι, με δύο ύψιλον (σ. 44), υπογραμμίζοντας με τον τρόπο αυτό ένα βασικό χαρακτηριστικό της γραφής γενικότερα (και της δικής του οπωσδήποτε), το υποκρυπτόμενο δηλαδή χιούμορ πίσω από τις λέξεις, με τις άπειρες δυνατότητες παραλλαγής τους, που την εντάσσουν στο ευρύτερης θεώρησης παιχνίδι, και που αλίμονο αν μας διαφύγει γράφοντας, μεταφράζοντας  ή διαβάζοντας.

 

Διώνη Δημητριάδου