Κάποιες σκέψεις περί του ποιητικού ήθους

Κάποιες σκέψεις περί του ποιητικού ήθους

Ξέρω κάποιους ποιητές που με τη φωνή τους -ενίοτε και με τη σιωπή τους, αν έκριναν σωστό- μπόρεσαν να φωτίσουν τα σκοτάδια του μυαλού και να αναδειχθούν φωτεινά σημεία στους ορίζοντές μας. Σκέφτομαι, εν προκειμένω, τον Άλεν Γκίνσμπεργκ, που καθάρισε την ακοή αυτών που θέλησαν ν’ αφουγκραστούν το ‘Ουρλιαχτό’ του:

«…καταγράφοντας εδώ αυτά που θ’ απομείνουν για να ειπωθούν σε καιρούς μετά το θάνατο, γι’ αυτούς που υψώθηκαν μετενσαρκωμένοι στα φασματικά ρούχα της τζαζ στη χρυσοκέρατη σκιά της μπάντας και τραγούδησαν το βάσανο γι’ αγάπη του γυμνού αμερικάνικου μυαλού με μια ηλί ηλί λαμά σαβαχθανί σαξοφωνική κραυγή που ανατρίχιασε τις πόλεις μέχρι το τελευταίο ραδιόφωνο με την απόλυτη καρδιά του ποιήματος της ζωής σφαγμένη και πεταμένη έξω απ’ τα κορμιά τους καλή για φάγωμα για χίλια χρόνια…»

(απόσπασμα από το ‘Ουρλιαχτό’, 1956, σε μετάφραση του Άρη Μπερλή).

Αυτά τα παραπάνω για όσους ψάχνουν στην ποίηση όχι μόνο την αισθητική απόλαυση (που έτσι κι αλλιώς είναι δεδομένη για τους ρέκτες του είδους) αλλά την ηθική κυρίως των ποιητών. Αυτό ακριβώς διαρκώς τίθεται εν αμφιβόλω, αυτό καλούνται με τη στάση τους (παράλληλα με το έργο τους) να αποδεικνύουν, και γι’ αυτό κρίνονται. Όχι μόνον για την στιχοπλεκτική τους ικανότητα.

Ποιος, για παράδειγμα, θα αμφισβητούσε το πολιτικό ήθος του Μανόλη Αναγνωστάκη, σε αυτονόητη ακολουθία με το εσώτερο ήθος που τον χαρακτήριζε; Και όχι μόνον για τη συνεπή προς τις πεποιθήσεις του στάση του (που ολίγο έλειψε να του στοιχίσει τη ζωή, σε ηλικία μόλις 24 ετών) αλλά και για την απόφασή του να σιγήσει ποιητικά, όταν έκρινε πως όλα τα σπουδαία τα είχε πει.

Ή πώς θα αντικρούαμε τον όρο που χρησιμοποίησε ο Ελύτης για χαρακτηρισμό του Κάλβου ως ‘αντάρτη ποιητή’;

Υπάρχουν παρουσίες διακριτές μέσα στο σύνολο του παγκόσμιου ποιητικού σύμπαντος για τις ρηξικέλευθες εμπνεύσεις τους στον τρόπο γραφής, που ανέτρεψαν την ως τότε αντίληψη περί ποιητικής. Υπάρχουν, ωστόσο, και ποιητικές παρουσίες (οι παραπάνω περιπτώσεις καθαρά ενδεικτικές) που διαμόρφωσαν τον τρόπο σκέψης και ανέτρεψαν παγιωμένα ιδεολογικά ‘συστήματα’. Αυτούς τους μνημονεύουμε ως πολιτικό και ποιητικό ήθος (οι δύο αυτές έννοιες δύσκολα γίνεται να μην συμβαδίσουν) και τους προσδίδουμε την προσωνυμία ‘άναρχοι’ δημιουργοί. Κι αυτό, γιατί μόνο με ανατροπή αρχών (και θέσπιση προσωπικών δικών τους) μπορούν να ‘εισηγούνται’ κάποιο νέο δρόμο, που να αξίζει να ακολουθήσει κάποιος. Με κόστος φυσικά προσωπικό. Άλλωστε οι ίδιοι αυτοί οι δημιουργοί πληρώνουν  το τίμημα που τους αναλογεί.

Διώνη Δημητριάδου

(στη φωτογραφία ο Άλεν Γκίνσμπεργκ)