Λόρδος Μπάυρον Συγκριτικές μελέτες στην ανάλυση των ποιημάτων του Εργογραφία – Σχόλια Χαράλαμπος Κατσάρας ΑΩ εκδόσεις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Λόρδος Μπάυρον

Συγκριτικές μελέτες στην ανάλυση των ποιημάτων του

Εργογραφία – Σχόλια

Χαράλαμπος Κατσάρας

 ΑΩ εκδόσεις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal 

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ερευνώντας το έργο και τη σκέψη του Μπάυρον • Fractal (fractalart.gr)

 

Ερευνώντας το έργο και τη σκέψη του Μπάυρον

 

Για τους κλασικούς της Λογοτεχνίας δεν θα πάψει ποτέ το ενδιαφέρον, όσα κι αν ως σήμερα έχουν γραφεί γι’ αυτούς. Πολύ περισσότερο, αν μια νέα μελέτη επιχειρεί να ερευνήσει κάποιους τομείς που ακόμη αναμένουν μια εμβριθή και αξιόπιστη ανάλυση. Εν προκειμένω, από τις ΑΩ εκδόσεις κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό ένας τόμος, στον οποίο ο Χαράλαμπος Κατσάρας κάνοντας μια επισκόπηση στους κυριότερους σταθμούς της πορείας του Λόρδου Μπάυρον (με χωρισμένο το υλικό του σε δέκα κεφάλαια) αναλύει, στηριγμένος στα ποιήματα αλλά και στις πηγές για τη ζωή και την εποχή μέσα στην οποία δημιούργησε, ενδιαφέρουσες παραμέτρους στο έργο ενός από τους σπουδαιότερους ποιητές, που δικαιολογημένα καταχωρίζεται στους κλασικούς. Και είναι σημαντική αυτή η εργασία, γιατί πέρα από την όποια εμβάθυνση στα λογοτεχνικά στοιχεία ενός έργου είναι απαραίτητη παράμετρος τόσο η ανάλυση της εποχής (ως χρόνος και ως τόπος) όσο και ο ιδεολογικός κόσμος του δημιουργού, η συνειδητή ένταξή του στην κοινωνία, τα μηνύματα της οποίας δέχεται και επεξεργάζεται· στοιχεία που οδηγούν στη συγκεκριμένη μορφή που θα δώσει στο έργο του, ακολούθως και στην ποιότητά του.

Με πολύ προσεγμένες συνδέσεις ο Κατσάρας ερευνά περιόδους της ζωής του Μπάυρον τεκμηριώνοντας τις θέσεις του με συγκεκριμένα εκτενή αποσπάσματα του έργου του σε δόκιμες μεταφράσεις σταχυολογώντας από τους πολλούς μελετητές/μεταφραστές του ποιητή στην ελληνική γλώσσα. Παράλληλα ερευνά και φέρνει στο φως πηγές που ελάχιστα ως καθόλου μέχρι σήμερα δεν είχαν απασχολήσει τις κατά καιρούς εκδόσεις σχετικά με το έργο του Μπάυρον, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι εν πολλοίς ο σημαντικός αυτός ποιητής του ρομαντισμού είναι γνωστός-άγνωστος.

Έτσι, θα διαβάσουμε για τις πολιτικές απόψεις του ποιητή, για τη σύγκρουσή του με το κατεστημένο της εποχής του, για τη σχέση του με το κίνημα των Καρμπονάρων, για την αποστασιοποίησή του από τη χώρα του, τον τρόπο που ενστερνίστηκε τις ιδέες του φιλελληνικού κινήματος στην Ευρώπη, καθώς και για τη διαφοροποίηση των αισθητικών του αντιλήψεων, όπως αποτυπώνονται στα έργα του (πρώιμα και μεταγενέστερα) καταδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο  τη σχέση της ποιητικής δημιουργίας με τις κοινωνικοπολιτικές συνιστώσες της εποχής και τον βαθμό της πρόσληψής τους. Πώς, για παράδειγμα, αντέδρασε ο Μπάυρον στο «Κίνημα των Λουδδιστών», αυτό το πρώιμο ως προς τις εργατικές διεκδικήσεις αυθόρμητο κίνημα στα τέλη του 18^ου αιώνα, και πώς (ως φυσική ίσως συνέχεια) επέδρασε στις μετέπειτα επιλογές του, όπως στη μύησή του στο ιταλικό επαναστατικό κίνημα, κατά τη δεκαετία του 1820, σημαδιακή άλλωστε για την προσήλωσή του και στον ελληνικό αγώνα με την προσωπική του συμμετοχή. Μέσα από το πλούσιο υλικό του βιβλίου φαίνεται καθαρά η πολιτική σκέψη του Μπάυρον καθώς και η ανάγκη του να προσφέρει, με όποιον τρόπο πρόσφορο, στο πεδίο των κοινωνικών και εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων.

Την έκδοση συμπληρώνει Βιβλιογραφία (με πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές), Κατάλογος εκδόσεων σε ελληνική μετάφραση (να επισημανθεί η παράλειψη των ονομάτων των μεταφραστών εδώ στον κατάλογο, ενώ στην παράθεση αποσπασμάτων υπάρχει), Κατάλογος μελετών στο έργο του Μπάυρον, Εργογραφία, καθώς και Χρονολόγιο του ποιητή.

 

Απόσπασμα

 

Το ποίημα αυτό [«Παριζίνα» 1816] που την υπόθεσή του δανείστηκε ο Μπάυρον από τον Γίββωνα, διαφέρει πολύ από τα προηγούμενα στασιαστικά του ποιήματα του 1813-1815, όχι μόνο στο γεγονός ότι οι ήρωές του είναι περισσότερο συγκεκριμένοι, αλλά και στο γεγονός ότι από ψυχολογικής πλευράς είναι ανώτεροι, με συνειδητό ηρωισμό, πιστοί στο ιδεολογικό τους καθήκον και ειλικρινείς στις ατομικές σχέσεις τους. […] Ένα πνεύμα της φιλελευθερίας και της ανεξαρτησίας αποπνέει ο λόγος του μελλοθάνατου [Ούγο], όπου δεν υπάρχει τόπος ούτε για δικαίωση ούτε για μεταμέλεια ούτε για ικεσία.

 

[…]

Σε κείνη την τρανή στιγμή

παράπονο δεν είχε

μα κι ούτε απελπισία.

Μίλησε προς τον Ύψιστο

και μ’ άκραν ηρεμία

συγχώρηση ζητούσε.

Και λέξη ούτε μια

δεν είχε αυτός προσθέσει

μόν’ απ’ τον δήμιο γύρεψε

τα μάτια μην του δέσει.

 

(«Παρισίνα», Λόρδου Βύρωνος Ποιητικά Έργα, έμμετρη μετάφραση: Μαρία Κεσίση*, Εκδόσεις Σπανού, Αθήνα 1974)

*Η ποιήτρια Μαρία Κεσίση βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών (28-12-1974) για την έμμετρη μετάφραση του έργου του Μπάυρον, προϊόν δεκάχρονης ενασχόλησης.

 

 Διώνη Δημητριάδου

 

 

 

Ένα κείμενο για τον Μίκη Θεοδωράκη Tα λόγια του χτες στο σήμερα Του Χρήστου Νιάρου

 

Ένα κείμενο για τον Μίκη Θεοδωράκη

Tα λόγια του χτες στο σήμερα

Του Χρήστου Νιάρου

 

Του ουρανομήκη μας  Μίκη τα λόγια είναι και θα ’ναι κοντά μας. Στις στροφές που μας οδηγούσε και μας οδηγάει η μαεστρία του όλοι δηλώνουμε παρόντες. Σε όποια Πολιτεία, σε όποια Ρωμιοσύνη, σε οποίο Αρχιπέλαγος, σε όποιο αναστεναγμό,  ο λόγος και η κάθε λέξη τους  γίνεται μικρός και μεγάλος κόσμος και ντουνιάς για να χωρέσει τους πόθους, τα πάθη και τους κοινωνικούς αγώνες.

Σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης, όπου και αν βρισκόμαστε, η μουσική  των τραγουδιών του μας μαγεύει, μας ταξιδεύει.  Σε όλους τους βράχους των καημών μας και στο όποιο παράπονό τους, η νύχτα,  τα άστρα και η χαραυγή  χορωδιακά, συμφωνικά, συναυλιακά, δίπλα μας ανταμώνουν. Στο Άξιον εστί μας στρώνει το στρώμα. Στης ζωής την ανηφόρα και στον Επιτάφιό της ένας ήλιος δικαιοσύνης ξημερώνει σαν Ραντάρ. Η συμπαντική του αρμονία, στα βήματα του Ζορμπά  πάντα θα Ζει μέσα μας σε όποια Κατάσταση πολιορκίας και αν βρισκόμαστε. Θα μας απλώνει  και θα μας σφίγγει το χέρι. Το θα τους που γίνεται να. Η Συνοικία το όνειρο και το όνειρο της συνοικίας  το κατοικούμε και μας κατοικεί. Μαζί με τα όποια λάθη της ζωής, ως προσπάθεια , ως ωριμότητα, ως ροδόσταμο. Με της αγάπης τα αίματα αλλά και με τον Λύχνο του άστρου ένας μικρός βοριάς με ένα χελιδόνι θα μας ανοίγει την πόρτα το βράδυ. Στους Ναούς με το σχήμα του ουρανού θα σημάνουν οι καμπάνες και για σένα και για μένα. Είναι μεγάλη αυτή η αγκαλιά των μελωδιών του Μίκη Θεοδωράκη.  Ακόμη και αν οι δρόμοι είναι παλιοί, στο περιγιάλι το κρυφό όλοι επιβάτες σε κάποια γωνιά καρτερούμε το δικό μας αστέρι, το δικό μας φεγγάρι να ανδριεύει, να θεριεύει. Μεγάλα τα μεγέθη του πληθυντικού των έργων του. Αφυπνίζουν, ποτίζουν τη γραμματική των αισθήσεων, τα βιώματα και τις  στιγμές μας. Κάθε μια ξεχωριστά, ιδιαίτερα και αυτοδύναμα. Στη διαλεκτική και στη σύνθεσή τους θα κουβεντιάζουμε και θα τραγουδούμε ανανεωμένοι.

 Χρήστος Νιάρος

 

Ο Χρήστος Νιάρος κατάγεται από τα Γιάννενα και την Άρτα, σπούδασε στο Χημικό του Α.Π.Θ. αλλά παράλληλα ασχολήθηκε με τα ΜΜΕ και τη γραφή. Εδώ και τριάντα χρόνια είναι μόνιμος κάτοικος Μελβούρνης. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ιστολόγια, σε εφημερίδες και σε περιοδικά τόσο στη Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Η Κατερίνα Παπαδημητρίου γράφει για το δοκίμιο της Διώνης Δημητριάδου Ο ποιητής διάγει εσώκλειστος - οι τόποι στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη Εκδόσεις Του Φοίνικα, Αθήνα 2021

 

Η Κατερίνα Παπαδημητρίου 

γράφει για το δοκίμιο της Διώνης Δημητριάδου

Ο ποιητής διάγει εσώκλειστος - οι τόποι 

στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη

 Εκδόσεις Του Φοίνικα, Αθήνα 2021

~~~

Η Διώνη Δημητριάδου με τον ξεχωριστό της τρόπο, ανιχνεύει την ποίηση του Κώστα Ριζάκη ιχνηλατώντας το ποιητικό αποτέλεσμα από τη θέση του ποιητή. Ο λόγος της ξεπερνά τη δομή του δοκιμίου και υψώνεται λογοτεχνικά στη σφαίρα της δημιουργικής ανάλυσης. Διακείμενο και ποιητική γλώσσα αποκρυπτογραφούν τους στίχους του ποιητή για να αναδείξουν την πολυσήμαντη πυκνότητα των στίχων του Κώστα Ριζάκη.

Άκρως ενδιαφέρουσα η ανάλυσή της Διώνης Δημητριάδου οδηγεί τον αναγνώστη έντεχνα σε ερωτήματα που προκύπτουν αβίαστα, καθώς ο λόγος της, λόγιος και εμπεριστατωμένος ανιχνεύει τις ρίζες της ποιητικής του Κ. Ριζάκη. Η Δημητριάδου οδηγείται έντεχνα στην κατάδειξη του ποιητικού μόχθου και του τόπου, της ποιητικής έμπνευσης, της τόλμης της επικοινωνίας του ανθρώπου – ποιητή με την ίδια τη δημιουργία αλλά και με τον αναγνώστη και τη σύνδεση της με το υπερκείμενο.

Η Διώνη, ως ποιήτρια, ως κριτικογράφος, ως φιλόλογος, παραδίδει μαθήματα λογοτεχνικότητας, κριτικής σκέψης και ανάλυσης, καθώς χτίζει εσωτερικά και σοφά δομημένα τα ρητορικά της ερωτήματα, ρίχνοντας φως στο αξημέρωτο «Νυχτέρι», την «αγρύπνια την ποιητική», του Κώστα Ριζάκη. Σ’ εκείνη την ώρα που, […] « χτυπούν παραθυρόφυλλα μέσα στην άγρια νύχτα/ ο κροταλίας άνεμος ξεσπάθωσε ξανά (κι απόψε)», (στίχοι του Κ.Ριζάκη, σελ. 15.)

Πριν καταλήξει αναρωτιέται η δοκιμιογράφος Διώνη, (σελίδα 36): «Εν, τέλει τι;» για να συνδηλώσει πως ο χρόνος στην ποίηση του Κ. Ριζάκη […] «μεταποιείται σε χώρο, ικανό να στεγάσει τον ποιητικό λόγο.», και καθώς τα ερωτήματα εξακολουθούν να τίθενται η Δημητριάδου, σχεδόν μαιευτικά, καταλήγει: […] «Να, που οι τόποι γίνονται ένας, να που απροσδόκητα οι τοίχοι καταρρίπτονται. Αυτή είναι η δύναμη της ποίησης; Αυτή είναι ίσως εν τέλει η δύναμη του ανθρώπου.»

Κατερίνα Παπαδημητρίου

Γυναικοκτονία και Ο Ηλίθιος του Ντοστογιέφσκι Γράφει ο Παναγιώτης Σπύρου

 

Γυναικοκτονία και 

Ο Ηλίθιος του Ντοστογιέφσκι

Γράφει ο Παναγιώτης Σπύρου

Ο μεγάλος συγγραφέας πολύ νωρίς ασχολήθηκε με το θέμα. Άλλωστε οι μεγάλοι συγγραφείς της εποχής είχαν τοποθετηθεί πάνω στο Γυναικείο Ζήτημα όπως το αναφέρει ο Ντοστογιέφσκι. Πρώτος ο Φλομπέρ με το μαντάμ Μποβαρύ. Αργότερα ο Τολστόι με το Άννα Καρένινα. Αλλά και η Κάρμεν του Μπιζέ στην Όπερα.

Ο Ντοστογιέφσκι στον Ηλίθιο, ένα ολίγο δυνητικό έργο με ανθρώπινες σχέσεις όχι πολύ ρεαλιστικές. Όλοι μιλάνε για όλους σε ένα απίθανο κουτσομπολιό μιας κοινωνίας με αδιάκριτες παρεμβάσεις του ενός στον άλλο. Μειονεκτήματα τέτοιου επιπέδου έχουν αναφερθεί από παλιά για το βιβλίο. Η δομή του έχει κάτι το θεατρικό. Ο ίδιος ο ηλίθιος, ο ξεπεσμένος πρίγκιπας Μίσκιν, ένας αμφιλεγόμενος χαρακτήρας ενός καλού ευγενικού ανθρώπου εκτεθειμένου στην ασυνήθιστη ειλικρίνεια του φαίνεται ότι είναι μάλλον επινοημένος για να δοθεί η δυνατότητα στον συγγραφέα να πει πολλά άλλα πράγματα με το χώρο που δίνει, γίνεται ο καταλύτης. Από ότι φαίνεται δεν είναι ο στόχος του ο πρίγκιπας Μίσκιν ήρωας, που άλλωστε τον δείχνει κάποιες στιγμές παρά την αγαθή ψυχή του,  στενόμυαλο μισαλλόδοξο σλαβιστή, ορθόδοξο. Ο στόχος του συγγραφέα είναι άλλος. Είναι οι γυναίκες της αριστοκρατίας (και το Γυναικείο Ζήτημα, όπως το αναφέρει με ένα όρο της εποχής του) που δεν έχουν τίποτα άλλο να σκεφτούν και να υπερασπίσουν παρά μόνο πως θα διαπραγματευτούν ένα γάμο με τους υποψήφιους γαμπρούς που τις περιτριγυρίζουν και θα συγκριθούν μεταξύ του για την κομψότητα τους. Μία από αυτές η Ναστάζια Φιλίποβνα, η πιο έξυπνη και μορφωμένη έχοντας μια κατώτερη καταγωγή, που έχει υποστεί βιασμούς και ταπεινώσεις από τον πατριό της και άλλους, εξεγείρεται σε αυτές τις συμβάσεις και τις καταγγέλλει σε μια τελετουργική πρόζα. Ο Μίνσκιν συνειδητοποιεί το μεγαλείο της και το δηλώνει με θαυμασμό, οπότε ακολουθούν πλήθος γεγονότα που σχετίζονται με όλο το αξιολογικό πλαίσιο των συμβατικών αξιών, ιεραρχίας και κοινωνικής εξουσίας και ηθογραφίας της εποχής. Ζήλιες, δράματα, ηθικές στάσεις, κληρονομιές και χρήματα μιας αργόσχολης τάξης της εποχής της Τσαρικής Ρωσίας. Όταν λοιπόν η η Ναστάζια Φιλίποβνα  δηλώνει μέσα σε αυτό το αλισβερίσι προσώπων και στάσεων ότι την ενδιαφέρει πιο πολύ και αγαπά τον πρίγκιπα Μίνσκιν,  ο μόνιμος εραστής της,  ο Ραγκοζίν, άνθρωπος του υποκόσμου την σκοτώνει.   

 

Παναγιώτης Σπύρου 

 

 

 

 

 

Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλος εκδόσεις Κίχλη η πρώτη δημοσίευση στην Bookpress

 

Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη

 Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλος

 εκδόσεις Κίχλη

η πρώτη δημοσίευση στην Bookpress

Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη, του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου: Η λεπτουργία της αφήγησης (bookpress.gr)

 

Η λεπτουργία της αφήγησης

 

Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν (Τραμ, 1973) τα έντεκα μικρά διηγήματα (γραμμένα από το 1962 ως το 1968) της πρώτης συλλογής του Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλου, καθορίζοντας (πρώιμα πολύ) ένα νέο ύφος και μια καινούργια, προσεκτική στην επιλογή των λέξεων, αφηγηματική γραφή – είδος που αργότερα θα ακολουθούσαν, όχι με την ίδια όμως ευστοχία, πολλοί πεζογράφοι. Ο Παπαδημητρακόπουλος, ταυτόχρονα παρατηρητής αλλά και συμμετέχων στα όσα γύρω του απομονώνει ως άξια καταγραφής, είναι μια διαρκής παρουσία στα διηγήματά του, τα οποία κάλλιστα θα τα έλεγες αυτοβιογραφικά, με την αναπόφευκτη εισχώρηση της μυθοπλαστικής επεξεργασίας τους. Η ιδιόμορφη αυτή «συμμετοχή» του διαγράφεται πότε ως τήρηση μιας μικρής, αναγκαίας απόστασης από το θέμα του –προκειμένου να αποδοθεί συγγραφικά– και πότε ως συγκρατημένη συγκινησιακή φόρτιση που αναβλύζει από τα γεγονότα που αφηγείται, χρονικά προσδιορισμένα κυρίως γύρω από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου.  Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις είναι ο αναγνώστης που θα πρέπει να εντοπίσει το εύρος και τις προεκτάσεις αυτής της συμμετοχής, καθώς ο ίδιος ο συγγραφέας είναι φειδωλός τόσο στις εξάρσεις όσο και στις συνακόλουθες «προσγειώσεις» του. Ενδεχομένως αυτό να είναι και το χαρακτηριστικό που διαχωρίζει την αληθινή τέχνη του μικρού αφηγήματος με τις λεπτές αποχρώσεις μέσα στον συμπυκνωμένο, περιεκτικό και ευφυή λόγο, από την απλή και εύκολη σύντμηση του περιεχομένου που συνιστά επίσης, κυρίως στη σημερινή γραφή, ένα μικροδιήγημα.

Τα έντεκα σοφά λεπτουργημένα μικρά αφηγήματα («Οι φρακασάνες», «Ο Νίκος ο Σερέτης», «Η Εκτέλεση», «Το πάρτυ», «Η Γλυκερία», «Μάθημα χορού», «Ο τελευταίος επιζών», «Ερωτική ιστορία», «Ανάσταση», «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη», «Εις μνήμην») και μόνο με τους τίτλους τους αναδεικνύουν τη θέση του Παπαδημητρακόπουλου απέναντι στα γεγονότα που υφαίνουν το σχέδιο της ζωής· όλα συμπλέκονται, οι προσωπικές στιγμές του ιδιωτικού βίου με τα κοινά των συλλογικών παθών, το ζοφερό σκηνικό της βίας με τον ερωτικό παλμό, που δεν παύει κάτω από τις οποιεσδήποτε συνθήκες, λες και η ζωή διαρκώς αντιμάχεται το αντίβαρό της δημιουργώντας μια θαυμαστή αντίστιξη.

Λιτός, επιγραμματικός, δραματικός επίσης, με την αίσθηση του τραγικού να προκύπτει αβίαστα από τα ίδια τα γεγονότα, τις αναπάντεχες στροφές της ζωής, όχι από μια επιτηδευμένη πρόσθετη επεξεργασία της γραφής. Με τον τρόπο αυτό τοποθετεί απέναντι στα γεγονότα αρχικά τον ίδιο (είτε πρόκειται για αυτοβιογραφούμενη ιστορία είτε για βιωματική οπωσδήποτε) και κατόπιν τον αναγνώστη του, στον οποίο μοιάζει να δείχνει και όχι απλώς να λέει τι και αυτός πρέπει να προσέξει, ώστε να μην του διαφύγει ούτε η παραμικρή λεπτομέρεια όσων αφηγείται – άλλωστε οι λέξεις λιγοστές, οι εικόνες όμως πολλαπλές.

Ξεχωριστή μνεία αξίζει να γίνει στο διήγημα που στεγάζει κάτω  από τον τίτλο του και τα υπόλοιπα της συλλογής. Όχι μόνο για τη μαρτυρία που φέρει μέσα του για μια ξεχωριστή στιγμή των τριών λογοτεχνών, ούτε για την τόσο ορατή εδώ παρουσία του ίδιου του Παπαδημητρακόπουλου, αλλά ούτε και για την τόσο ιδιαίτερη έμμεση αναφορά στην περιπέτεια της γραφής. Κυρίως μένω στην εγκιβωτισμένη αφήγηση του διηγήματος που γράφει ο Πρόδρομος –ένα μικροδιήγημα μέσα στο μικροδιήγημα– δείγμα εξαιρετικό αφαιρετικής γραφής και άψογης γνώσης του περιττού, όσο και στη λεπτή απόχρωση συναισθήματος που διαφαίνεται στην αντίδραση του Πρόδρομου μέσα σε λίγες μόλις λέξεις. 

Η αίσθηση της ισορροπίας, έκδηλη στη γραφή του Παπαδημητρακόπουλου, συνάδει και με τον τρόπο που οι εκδόσεις Κίχλη αντιμετώπισαν τα μικρά αυτά αριστουργήματα. Μικρό βιβλίο, με ένα εξώφυλλο ανάγλυφο και καταπράσινο στο φόντο του σαν χλωροφύλλη, με τα σχέδια (λεπταίσθητα και αυτά) της Εύης Τσακνιά, με την προσεγμένη ως τη λεπτομέρεια επιμέλεια. Τίποτα δεν είναι τυχαίο, τίποτα δεν απηχεί βιασύνη ή προχειρότητα. Ακριβώς όπως αξίζει στον χαμηλόφωνο όσο και σπουδαίο πεζογράφο, ίσως τον σπουδαιότερο, αν μιλάμε για τη λεπτή τέχνη του διηγήματος. Ένα αντίδοτο στη φλυαρία των καιρών, μια αρχή σημαντική για να δούμε ξανά και τις υπόλοιπες συλλογές, πάλι σε τομίδια, όπως τότε που πρωτοεκδόθηκαν. Ένας τρόπος να επιστρέψουμε στον χρόνο πίσω, τότε που αλλιώς μετρούσαμε την αξία της γραφής, και ως περιεχόμενο αλλά και ως αισθητική της έκδοσης. 

 

Διώνη Δημητριάδου

 

Αποσπάσματα

 

[…] Έγινε σιωπή. Ο Γιώργος έπινε, ο Πρόδρομος, κάπως κόκκινος, έσκυψε να σκαλίσει τη φωτιά. Σε μια στιγμή του ξέφυγε η μασιά και οι στάχτες χύθηκαν στο πάτωμα. Γονάτισα δίπλα του να τον βοηθήσω να τις μαζέψει. Σηκώνοντας το κεφάλι μου, είδα πάνω στο τελευταίο ράφι της βιβλιοθήκης ένα άδειο κουτί οδοντόκρεμας ανάμεσα σε μια σειρά άσπρα κοχύλια της θάλασσας. Ένιωσα τότε άσχημα, έτσι που είχα μιλήσει, ελαφρά τη καρδία και αφ’ υψηλού, ενώ ο Πρόδρομος, ήταν φανερό, είχε προσπαθήσει να μας εξομολογηθεί μια προσωπική του ιστορία. («Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη», σ. 81-82).

 

[…] Όταν αυτοί που τους κυνηγούσαν πλησίασαν, τράβηξε μιαν εγγλέζικη χειροβομβίδα μιλς και τους την πέταξε ανάμεσα στα πόδια, πάνω στα παχιά φύλλα και στα χορτάρια. Η χειροβομβίδα δεν έσκασε, και εκείνοι γλίτωσαν. Πιάσανε τότε τον Νίκο, τον σκότωσαν και ύστερα του κόψανε το κεφάλι. («Ο Νίκος ο Σερέτης», σ. 25).

7ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ____________________________________ Υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Δήμου Αθηναίων και του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού

 

7^ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

____________________________________

Υπό την αιγίδα

του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Δήμου Αθηναίων

και του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού

Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού

 

 

Δευτέρα, 30 Αυγούστου, 20:00

ΙΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

Προφεστιβαλική εκδήλωση σύγχρονης ελληνικής και πορτογαλικής ποίησης

 Συντονίζει: Δημήτρης Μανούκας (φιλόλογος)

 Τατιάνα Φάια, Δανάη Σιώζου, Γιάννης Καρπούζης, Τώνια Τζιρίτα Ζαχαράτου

 Λυσίου 11, Πλάκα

 

❧

 

Παρασκευή, 24 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΚΥΨΕΛΗΣ

Προφεστιβάλικη εκδήλωση

«Ιερά μου φαίνονται μόνο τα δέντρα και τα πουλιά»

 Συντονίζει: Δημήτρης Αγγελής

 Βαγγέλης Αλεξόπουλος, Χρήστος Αρμάντο Γκέζος, Θάνος Γώγος, Νίκος Ερηνάκης, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Σπύρος Θεριανός, Βίκυ Κατσαρού, Γιώργος Κουτούβελας, Λένα Καλλέργη, Αλέξιος Μάινας, Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, Χαρίλαος Νικολαΐδης, Μάρια Ντεγιάνοβιτς, Μάνια Παπαδημητρίου, Στρατής Πασχάλης, Χουάν Βιθέντε Πικέρας, Όμηρος Πουλάκης, Ελένη Σικελιανός, Θωμάς Τσαλαπάτης, Σαπφώ Σούτσου, Ελένη Τζατζιμάκη, Τζον Τριπουλάς, Λερντ Χαντ.

 Σαξόφωνο: Χάρης Κωνσταντόπουλος

 Φωκίωνος Νέγρη 42, Κυψέλη.

 

❧

 

Δευτέρα, 27 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ «ΔΕΞΑΜΕΝΗ»

 Συντονίζει: Ιωάννα Αγγελίδη, Δημήτρης Τρίκας

 ΤΕΛΕΤΗ ΕΝΑΡΞΗΣ

 Ποίηση: Γιώργος Βέης, Θάνος Γώγος, Ζέφη Δαράκη, Αλέξανδρος Ίσαρης, Βασίλης Μανουσάκης, Νικόλα Ματζίροφ, Κώστας Μαυρουδής, Κρίστοφερ Μπάκεν, Άλεν Μπέσιτς, Λέντια Ντούσι, Αθηνά Παπαδάκη, Χουάν Βιθέντε Πικέρας, Μανόλης Πρατικάκης, Ελένη Σικελιανός, Θάνος Σταθόπουλος, Α.Ε. Στόλινγκς, Μετίν Τζενγκίς, Κωστής Τριανταφύλλου, Μάριαν Τσακάρεβιτς, Σαμπρίνα Φοσκίνι, Λερντ Χαντ.

Μουσική: Φένια Χρήστου (Μουσική σύνθεση / πιάνο & φωνή), Στέλλα Τέμπρελη (Βιολοντσέλο), Ιάκωβος Παυλόπουλος (κρουστά)

 Πλατεία Δεξαμενής, Κολωνάκι.

 

❧

 

Τρίτη, 28 Σεπτεμβρίου, 18:00

ΚΑΦΕ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

 Συντονίζει: Πόπη Αρωνιάδα

 Νικόλα Ματζίροφ, Φλώρα Ορφανουδάκη, Παυλίνα Παμπούδη, Χουάν Βιθέντε Πικέρας, Σταμάτης Πολενάκης, Σαμπρίνα Φοσκίνι

 28^ης Οκτωβρίου (Πατησίων) 44, εντός του Μουσείου.

 

 ❧

 

Τρίτη, 28 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

 Συντονίζει: Βασίλης Μανουσάκης

 Έλσα Κορνέτη, Τασούλα Καραγεωργίου, Μάρια Ντεγιάνοβιτς, Σωτήρης Σαράκης, Μετίν Τζενγκίς, Μάριαν Τσακάρεβιτς

 Τραγούδι, κιθάρα: Ορφέας Περίδης

Μαντολίνο, τραγούδι: Ηλία Πιλάλης

 Στρατηγού Καλλάρη 50, Ψυχικό.

 

 ❧

 

 Τρίτη, 28 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΙΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

 Συντονίζει: Κωνσταντίνος Μπούρας

 Βερονική Δαλακούρα, Κώστας Καναβούρης, Κρίστοφερ Μπάκεν, Λέντια Ντούσι, Αριστέα Παπαλεξάνδρου, Τζον Τριπουλάς.

 Λυσίου 11, Πλάκα.

 

❧

 

 Τετάρτη, 29 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

 Συντονίζει: Θωμάς Τσαλαπάτης

 Γιώργος Κεντρωτής, Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Μάριος Μιχαηλίδης, Κρίστοφερ Μπάκεν, Χουάν Βιθέντε Πικέρας, Ελένη Σικελιανός.

 Τραγούδι-κιθάρα: Μαρία Παπαγεωργίου

 Στρατηγού Καλλάρη 50, Ψυχικό.

 

❧

 

 Τετάρτη, 29 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΙΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

 Συντονίζει: Χρήστος Κούκης

 Γιάννης Ευθυμιάδης, Άγγελος Καλογερόπουλος, Μαρία Κουλούρη, Μετίν Τζενγκίς, Μάριαν Τσακάρεβιτς, Σαμπρίνα Φοσκίνι

 Λυσίου 11, Πλάκα.

 

 ❧

 

Τετάρτη, 29 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΜΝΗΜΕΙΟ ΜΑΝΤΡΑΣ ΜΠΛΟΚΟΥ ΚΟΚΚΙΝΙΑΣ

 «ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΣΤΙΧΟΥΣ ΣΤΗ ΒΙΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ»

 Συντονίζει: Ειρήνη Ρηνιώτη

 Γιάννης Αντιόχου, Νικόλα Ματζίροφ, Μάρια Ντεγιάνοβιτς, Λέντια Ντούσι, Ειρήνη Ρηνιώτη, Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου

 Κοντραμπάσο: Δημήτρης Στίγκας

 Ηλιουπόλεως 102^Α, Νίκαια.

 

❧

 

Πέμπτη, 30 Σεπτεμβρίου, 20:00

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΚΥΨΕΛΗΣ

ΤΕΛΕΤΗ ΛΗΞΗΣ / ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΟΥ ΒΡΑΒΕΙΟΥ BARBARA FIELDS SIOTIS

 Συντονίζουν: Νικόλ Δημητρακοπούλου, Μάνος Καρατζογιάννης

 Πόπη Αρωνιάδα, Σόνια Ζαχαράτου, Αντώνης Ζέρβας, Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Έφη Καλογεροπούλου, Χρήστος Κούκης, Γιώργος Μαρκόπουλος, Νικόλα Ματζίροφ, Άλεν Μπέσιτς, Κωνσταντίνος Μπούρας, Μάρια Ντεγιάνοβιτς, Λέντια Ντούσι, Χουάν Βιθέντε Πικέρας, Αγγελική Σιδηρά, Σταύρος Σταμπόγλης, Α.Ε. Στόλινγκς, Μετίν Τζενγκίς, Μάριαν Τσακάρεβιτς, Σαμπρίνα Φοσκίνι, Θανάσης Χατζόπουλος, Βαγγέλης Χρόνης.

Μελοποιήσεις της Φένιας Χρήστου πάνω σε ποίηση των Παλαμά, Σικελιανού και Λαπαθιώτη: Φένια Χρήστου (πιάνο & φωνή), Στέλλα Τέμπρελη (βιολοντσέλο), Ιάκωβος Παυλόπουλος (κρουστά).

 Φωκίωνος Νέγρη 42, Κυψέλη.

 

⸙⸙⸙

 

 

 

Αδελφή Μόνικα E.T.A. Hoffmann μετάφραση: Δήμητρα Φοινικοπούλου επιμέλεια – επίμετρο: Εύη Μαυρομμάτη εκδόσεις Ροές η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Αδελφή Μόνικα

E.T.A. Hoffmann

 μετάφραση: Δήμητρα Φοινικοπούλου

επιμέλεια – επίμετρο: Εύη Μαυρομμάτη

εκδόσεις Ροές

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

E.T.A. Hoffmann: «Αδελφή Μόνικα» (diastixo.gr)

 

Το ερωτικό μυθιστόρημα του Ε. Τ. Α. Χόφφμανν Αδελφή Μόνικα – Αφηγήσεις και εμπειρίες κυκλοφόρησε το 1815 σε μια μικρού μεγέθους έκδοση, που μόλις το 1910 σε ιδιωτική έκδοση γνώρισε μια ανατύπωση. Κυρίως από το 1965, που έχουμε την πρώτη κανονική του έκδοση, αυτό το μικρό μυθιστόρημα του σπουδαίου συγγραφέα θα απασχολήσει τους κριτικούς, στην προσπάθειά τους να το εντάξουν μέσα στο έργο του, καθώς δεν ήταν και αμελητέα η άποψη πως άλλος ήταν ο δημιουργός αυτού του ηδονιστικού βιβλίου  – ίσως ακόμη πιο πολύ να δώσουν μια εξήγηση στην  ιδέα που το γέννησε. Σήμερα πάντως καταχωρίζεται στον κατάλογο των έργων του (με την επιβεβαίωση ύπαρξης του αρχικού χειρογράφου)  ενισχύοντας την άποψη ότι ο ίδιος ο Χόφφμανν καθόλου πουριτανός δεν υπήρξε, αλλά ίσα ίσα στη νεαρή του ηλικία είχε γράψει «άσεμνα» κείμενα εκφράζοντας με τον τρόπο του (προκλητικό αλλά εύστοχο) πόσο τον έλκυε το συγκεκριμένο είδος.

Το βιβλίο αποτελείται από αφηγήσεις που αρέσκεται η αδελφή Μόνικα να μοιράζεται με τις άλλες φίλες της μοναχές της κοσμικής μονής Χ. στο Σ. Οι αφηγήσεις αυτές, προϊόν προσωπικής της εμπειρίας ή επινοημένες –ποιος θα μπορούσε να θέσει τα όρια της ερωτικής εμπειρίας και της ερωτικής φαντασίωσης;– προκαλούν, όπως είναι φυσικό, το έκδηλο ενδιαφέρον στις ακροάτριές της. Ο έρωτας, με την πιο αυθάδικη όσο και παιγνιώδη διάσταση, διάχυτος στις ιστορίες που η Μόνικα αφηγείται, αφήνει να φανταστούμε πίσω τους το όλο θρασύτητα χαμόγελο του δημιουργού τους, όπως και την «προβοκατόρικη»  πρόθεση του να διεγείρει τις αναγνωστικές αντιδράσεις· να λάβουμε υπ’ όψη βέβαια την εποχή που γράφτηκε. Αλήθεια, όμως, τι είναι αυτό που σε συνεπαίρνει (γιατί αυτό συμβαίνει) καθώς διαβάζεις; Πίσω από τις εικόνες ερωτισμού, με όσο σαδισμό ή μαζοχισμό προκαλεί έτσι κι αλλιώς η ερωτική σχέση (σαρκική στο έπακρο), ο αναγνώστης διακρίνει μια απρόσμενη αθωότητα που απενοχοποιεί κάθε ακραία συμπεριφορά, προσφέροντας έτσι μια εκδοχή ερωτικής λογοτεχνίας, που σπαρταρά ως την τελευταία σταγόνα του αίματος, ως την πιο ακραία όσο και ανώδυνη ερωτική πρόκληση. Σατανικοί όλο λαγνεία εραστές, άλλοι έμπειροι και άλλοι νεόκοποι, μαγεύονται από την ομορφιά άλλοτε έμπειρων και άλλοτε αθώων γυναικών, χωρίς να λείπουν οι περιπτύξεις μεταξύ ομοφύλων. Σχέσεις εξουσίας και υποταγής διαδέχονται η μία την άλλη σ’ αυτό το ατελείωτο ταξίδι ηδονισμού. Χωρίς, φυσικά, να επιδέχεται η λογοτεχνία απόλυτες συγκρίσεις, έρχεται στον νου το πολύτομο εμβληματικό έργο του Εμπειρίκου, ο Μεγάλος Ανατολικός, όχι τόσο για τον διάχυτο ερωτισμό (αυτός ας θεωρηθεί αυτονόητη ομοιότητα) όσο για την επαναληπτικότητα των ερωτικών σκηνών (πολλές σχεδόν πανομοιότυπες), που κατακλύζουν την αφήγηση, σαν να επιχειρείται μια τρόπον τινά εμπέδωση της βασικής ιδέας του βιβλίου, και του ενός και του άλλου: παντοδύναμη η ερωτική έλξη, δεν αφήνει περιθώρια σεμνότυφης υπαναχώρησης ή πουριτανικής αποσιώπησης των τεκταινόμενων πίσω από τις κλειστές (συνήθως) πόρτες, οδηγώντας στην αποδοχή της βαθύτερης φύσης του έρωτα, ως αυθόρμητου και παιγνιώδους σε κάθε περίπτωση, άρα και στην αυτοαθώωσή του.

 

Τι σαγηνευτικό θέαμα! Τα θεσπέσια μέλη του παρθενικού και άσπιλου ακόμη κορμιού της τυλίγονταν στη πορφυρή λάμψη που διέχεαν οι κουρτίνες, χάρη στο φως του άστρου της ημέρας, το οποίο απεχθάνεται τα πέπλα. Μόνο το όμοιο με της Παναγίας πρόσωπό της, που φωτιζόταν από την αντανάκλαση του ήλιου πάνω σ’ έναν στρογγυλό καθρέφτη πλαισιωμένο από ηλιαχτίδες, διατηρούσε το κρινόλευκό του χρώμα, ενόσω η θέα της της άνοιγε τα τρυφερά της σκέλια και παρατηρούσε προσεκτικά τα απόκρυφα θαύματα της πανούργας Φύσης.

Ah, ma niece! Ma chère! φώναξε η Αυρηλία κι έδωσε ένα φιλί στα χείλη της ηδονής, τον ευγενή ψίθυρο των οποίων ο πολιτισμένος άντρας τόσο πολύ περιφρονεί. (σ. 148).

 

Ένα βιβλίο απρόσμενα ενδιαφέρον, που διακόσια χρόνια μετά τη δημιουργία του έρχεται τώρα στη νέα του έκδοση, φροντισμένη ως προς τη μετάφραση της Δήμητρας Φοινικοπούλου και τα συνοδευτικά κατατοπιστικά κείμενα, να ξαναπροταθεί στο αναγνωστικό κοινό. Η επιμελήτρια του βιβλίου Εύη Μαυρομμάτη στο ευφυές, ως προς τη μορφή του, Επίμετρο απευθύνεται στον ίδιο τον συγγραφέα μεταφέροντας όλο τον προβληματισμό της ως προς το ιδιότυπο αυτό κείμενο, τόσο διαφορετικό από τα υπόλοιπα, για να οδηγηθεί σιγά σιγά στις ομοιότητες με αυτά, άρα και στην πιθανή ταυτοποίηση του έργου με τον συγγραφέα, επισημαίνοντας ταυτόχρονα την υποκρυπτόμενη φιλοσοφική του διάσταση. Μια απευθείας «συνομιλία» της αναγνώστριας/επιμελήτριας με τον συγγραφέα, που αποδεικνύει πόσο προσωπικές είναι τελικά οι σχέσεις που γεννιούνται γύρω από ένα βιβλίο.

 

 

Διώνη Δημητριάδου