Σπουδή στο ελάχιστο

ποιητική αιτία

της Δώρας Παύλου-Καρλατήρα

από τις εκδόσεις Νοών

Μια ενδιαφέρουσα πρόταση ποιητικού λόγου. Ο τίτλος αρχικά: σπουδή στο ελάχιστο, αλλά και ο υπότιτλος: ποιητική αιτία. Προϊδεάζει για μια ποίηση που αγαπά τον λιτό λόγο παρατηρώντας το ελάχιστο, έτσι όπως ίσως μόνο ένας ποιητής μπορεί να εκμαιεύσει την ουσία που υποκρύπτεται σ’ αυτό που λίγοι επισημαίνουν ως παρουσία. Όσο για την ποιητική αιτία, αυτή απαντά στο διαχρονικό ερώτημα: και γιατί, επιτέλους, η ποίηση; Εννοώ εδώ πως περισσότερο γίνεται λόγος για τον σκοπό και λιγότερο για την αφορμή, η οποία σε κάθε περίπτωση ελάχιστα ενδιαφέρει. Άλλωστε η ίδια η ποιήτρια προτάσσει στα ποιήματά της την ποίηση αφενός ως

πηγή

ιδεών κι αισθήσεων

αλλά και ως

ανάγκη

σπουδής και κίνησης.

Αν η ποίηση εμπεριέχει κίνηση, προφανώς στοχεύει στον πρόθυμο αναγνώστη και εύχεται για τη προσοχή του και την ανταπόκρισή του. Μας προκαλεί, έτσι, η ποιήτρια να  δούμε τον λόγο της κάτω από αυτό το πρίσμα.

Ο ένας χαρακώνεται.

Ο άλλος μένει να γλείφει τις σταγόνες.

Στον έναν επέρχεται το σκότος.

Καταυγασμός στον άλλον.

Πλέκουν τα δάκτυλα. Μες στις ρωγμές

Δυο στίχοι.

Σε κάθε περίπτωση ένα ποίημα αυτοορίζεται.

Εδώ, λοιπόν, η ποίηση δεν μπορεί παρά να είναι βιωματική, εννοώντας ότι οι λέξεις, για να μπουν έτσι στο χαρτί, έχουν πίσω τους τις δικές τους χαρακιές. Αληθινές αυτές, γι’ αυτό και χαράσσουν με τη σειρά τους το ποίημα. Και η ελπίδα πάντοτε ζωντανή, να αγγίξουν κάποιον έξω από το ποίημα:

[…]

Ας λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους

Χωρίς παύση. Να γεμίζουμε το σεντούκι με φυλακτά.

[Που δεν μπορεί, θα βρεθεί κάποιος να τα κρατήσει]

Συχνά παρατηρώ πόσο οι ποιητές (οι νέοι στην περιπέτεια της ποίησης περισσότερο) αγαπούν να δοκιμάζουν τον στίχο τους ανοίγοντάς τον σε υπερβατικές εικόνες, απότοκο της σουρεαλιστικής γραφής. Ελάχιστα, ωστόσο, πείθουν ότι ακολουθούν την αυτόματη αποτύπωση λέξεων των παλαιών εκείνων. Δεν παύει όμως να είναι μια απόπειρα να συνταιριάσουν τη ρεαλιστική γραφή με κάποια ελαφρά πετάγματα σε χώρο άυλο. Όπως εδώ:

Καβαλικεύει μονόκερο. Του μιλά σ’ άγνωστη γλώσσα.

Χελιδονόψαρα κολυμπούν στις ίριδες των ματιών του.

Δε διακρίνω αν είναι γέρος ή νέος, άλλωστε μαγικά

είναι τα χρόνια που ’χει ζήσει.

-Περαστικός; ρωτώ

-Τι άλλο… Γιατί είσαι σκυφτή στο χαρτί;

-Σημειώνω: Ψεγάδια.

-Μπορώ να σβήσω τη μνήμη σου. Θες; ρωτά.

Ξαναχύνομαι μες στο χαρτί.

Όλα τα διλήμματα αξίζουν ειλικρινή απάντηση.

Όχι όμως ετούτη τη στιγμή.

Ίσως τελικά ο ποιητής να είναι ένας

ποιητής ή ισορροπιστής

ανάμεσα στο γήινο και στο υπερβατικό, ίσως να μη γίνεται αλλιώς.

Εδώ, για παράδειγμα, στην απόπειρα απόδοσης μιας ερωτικής αίσθησης, αναρωτιέμαι μήπως η παράξενη εικόνα εμπεριέχει περισσότερο τον έρωτα από οποιαδήποτε άλλη ρεαλιστική:

Να, ένας τσαλαπετεινός!

Στη συνέχεια, ανακαλύπτω ότι έχουν επαινέσει

ιδιαίτερα το λοφίο του.

Τι να γράψω; Δεν έχει νόημα!

Καλύτερα να πετάξω πλάι του

χουπ! χουπ!

Στην προμετωπίδα του βιβλίου η ποιήτρια δηλώνει:

το ατομικό είναι δυνάμει θεϊκό

και πριν προλάβει κάποιος να το θεωρήσει κάπως επηρμένο αυτό (δανείζομαι τη λέξη της από το: ω ελάχιστο/ουδ’ άηθες μητ’ επηρμένο) το εκλαμβάνω ως ενδιαφέρουσα παρατήρηση. Αν το δούμε από την πολιτική του άποψη (μεταφορικά εννοείται) αυτό μπορεί και να ισχύει, μια που πασχίσαμε χρόνια πολλά να αποσείσουμε την ορθότητα της απρόσωπης μάζας. Αν, πάλι, το δούμε από τη φιλοσοφική του σκοπιά, αυτό είναι συζητήσιμο, μια που εξαρτάται από την εικόνα του θείου στοιχείου που ο καθένας φυλάει για τον εαυτό του. Σε κάθε περίπτωση, η ποίηση της Δώρας Καρλατήρα επιχειρεί φιλότιμα και με ειλικρίνεια να καταθέσει το ατομικό στην υπηρεσία του κοινού. Θαρρώ πως το καταφέρνει.

Διώνη Δημητριάδου

(η πρώτη δημοσίευση έγινε στο περιοδικό Booktour Μια κριτική προσέγγιση στην ποιητική συλλογή Σπουδή στο ελάχιστο ποιητική αιτία της Δώρας Παύλου-Καρλατήρα από τις εκδόσεις Νοών

Διαβάστε περισσότερα: http://www.booktourmagazine.com/news/mia-kritiki-proseggisi-stin-poiitiki-syllogi-spoydi-sto-elachisto-poiitiki-aitia-tis-doras-payloy-karlatira-apo-tis-ekdoseis-noon/)