«Στην κοσμοπολίτικη ησυχία μου»

της Βάντας Παπαϊωάννου-Βουτσά

«Θεέ μου, πρωτομάστορα, μ’ έχτισες μέσα στα βουνά, Θεέ μου πρωτομάστορα, μ’ έκλεισες μες… » τραγουδάω το μελοποιημένο ποίημα του Ελύτη συχνά πυκνά τα πρωινά, κάνοντας μια ολόκληρη  στροφή γύρω από τον εαυτό μου και νιώθοντας ακριβώς αυτό: περίκλειστη από οροσειρές, λόφους και πλαγιές. Την έκταση του κάμπου αδυνατώ να τη νιώσω, ενώ τα βουνά νομίζεις πως, αν απλώσεις το χέρι, τα ’πιασες. Όσο για θάλασσα –τούτη είναι το ζητούμενο –δε μιλώ, με κιάλια από τη στέγη και με καθαρή ατμόσφαιρα ίσως λαμπυρίσει στο βάθος.  Επιπλέον, Θεέ μου, πρωτομάστορα,  μ’ έκανες και επίορκη, γιατί, ναι, τον πάτησα τον όρκο μου, τον ποδοπάτησα, τον ισοπέδωσα, σας λέω! Ορκιζόμουνα πως πέρα από τη Λαμία, με αφετηρία το κλεινόν άστυ, δε θα κινηθώ ούτε χιλιόμετρο. Τι να πω τώρα πως η πρωτεύουσα της Θράκης είναι δίπλα στη Λαμία; Ούτε στην ισιάδα του χάρτη δεν είναι, όπως η Θεσσαλονίκη. Στρίβεις επί χάρτου και επί οδικής αρτηρίας και τραβάς ανατολικά, λίγο πριν από τη γείτονα Τουρκία, λίγο πριν από τη γείτονα Βουλγαρία φρενάρεις. Στα σύνορα διορίστηκα. Τότε, σαράντα και τρία συναπτά έτη πριν, που μόνο φαντάρους στέλναμε στην Κομοτηνή, την πρωτεύουσα του νομού Ροδόπης και όλης της Θράκης. Αν σας μολογήσω πως ήταν και Νοέμβρης, εκείνος ο Νοέμβρης του Πολυτεχνείου, τι έχετε να πείτε; Αυτό σηκώνει αναλυτική καταγραφή, ιδέα για επόμενο βιβλίο μου έχει καρφωθεί. Σαν την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» λίγο πριν από τη θυσία με τύλιξε ένα σύννεφο και με απόθεσε στη χώρα Θρακών, για να είμαι χειροπιαστό παράδειγμα διδάσκοντας την «Ιφιγένεια την εν Ταύροις».

Και πάνε οι όρκοι περί αποστάσεως και ξεχάστηκαν οι δηλώσεις πως σε τόπο χωρίς θάλασσα εγώ «δεν»! Κι όλα τα βόλεψα, τα τακτοποίησα μέσα μου και έφτασα  να τ’ απολαμβάνω κιόλας! Μέχρι που ήταν δική μου, ολοδική μου η επιλογή της μόνιμης κατοικίας εδώ, ανάμεσα «στα όρη και στα βουνά». Σαν ξόρκι μού ακούγεται. Μπορεί, μπορεί…  Άρχισα, λοιπόν, να ξεχωρίζω τα θετικά και να ψάχνω κι άλλα. Άνθρωποι, πρώτα πρώτα οι άνθρωποι. Καλόκαρδοι, φιλόξενοι, χαμογελαστοί σ’ έναν τόπο θαυμαστό, εύφορο, σε λίγα μέτρα βάθους  νερό θα βρεις. Ξερόκλαδο να μπήξεις στο χώμα, φύλλα θα βγάλει. Έχει πράσινο, πολύ πράσινο, δέντρα και φυτά μεγάλης ποικιλίας, μόνο που κάποια απαιτούν θερμότερο χειμώνα και πρέπει να εξασφαλίσεις τα χειμαδιά τους σαν κι εμένα. Να θυμηθώ κάποια στιγμή να παίξω «ομοιότητες και διαφορές». Ποτάμια και λίμνες πολλά, χλωρίδα και πανίδα αντίστοιχη. Πελεκάνοι, τσικνιάδες, κύκνοι, φλαμίνγκο, μικρά και μικρότερα πουλιά,  κοπαδιαστά στους υδροβιότοπους σε κρατούν ώρες παρατηρητή και φωτογράφο. Δειλά δειλά ξεχύθηκα στη φύση, περπάτησα στα βουνά ανάμεσα σε δάση σημύδας, διάβηκα ποτάμια, εντόπισα πέτρινα γεφύρια, ροβόλησα σε πλαγιές με καταρράκτες, ραχούλες με ξωκλήσια, φυσιοδίφης και προσκυνητής.

Το γεωγραφικό μου μήκος και πλάτος πάνω σε χωμάτινη επικράτεια διασταυρώνονται. Ελάχιστον από άσφαλτο, ολίγον από χωματόδρομους, το πλείστον από αγροτεμάχια οργωμένα, σπαρμένα, θερισμένα με τάξη και σειρά στον κύκλο των εποχών. Ανάμεσά τους οικόπεδα χορταριασμένα, φυτώρια ελευθέρας βλάστησης, πετάγματος, παραμονέματος, λουφάγματος.  Ωδεία των φτερωτών τραγουδιστάδων τα πολύχρωμα κομμάτια της γης. Αρχίζει να ζωντανεύει η ησυχία μου. Κάποια βράδια ακούγεται ο χότζας από το διπλανό χωριό, τον Κάλχα. Να και ο μάντης των ομηρικών επών. Δεν το έψαξα τούτο. Λες να ’χει να κάνει με μετάθεση γραμμάτων, Χάλκας, Κάλχας… Πλαταίνει η κουλτούρα μου. Ίσως κάποιο βράδυ ακούγονται και νταούλια ως το πρωί, αν «σήμερα γάμος γίνεται», με ανατολίτικους, μακρόσυρτους ρυθμούς, να λικνίζονται τα νεανικά λυγερά κορμάκια τυλιγμένα σε εμπριμέ και δαντέλες καταμεσής του δρόμου, κάτω από προβολείς, στόχος των αντρικών ματιών. Γάμπρισμα. Ευρύνεται το κοινωνικό στάτους.

Πολυπολιτισμική την είπαν την περιοχή, νέος όρος για το «κοσμοπολίτικη», που λένε στα μέρη τα τουριστικά. Σιγά την πρωτοτυπία. Πέρασμα ήταν πάντα η Θράκη μας, σταυροδρόμι στα σούρτα-φέρτα της Ιστορίας, ασπίδα της Βασιλεύουσας. Κι αν ακούς δίπλα σου ρώσικα, τούρκικα, βουλγάρικα, ρουμάνικα, γερμανικά και βάλε, μην παραξενεύεσαι. Διάπλατοι οι δρόμοι κι εγώ κοσμοπολίτισσα!

Βάντα Παπαϊωάννου-Βουτσά

Φωτογραφίες:

1.    Λίμνη Βιστωνίδα, φωτό Βάντας Παπαϊωάννου

            2,3. Στην έξοδο του Πλατανίτη ποταμού στο Θρακικό πέλαγος, φωτό Βάντας Παπαϊωάννου

            4,    Γεφύρι ποταμού Κομψάτου. Θεωρείται έργο ηπειρωτών μαστόρων. 

                   Χρονολογείται στον 15ο αι., φωτό Σοφίας Σοβατζόγλου