Οι ανειδίκευτοι δεν βγάζουν κιχ του Στάθη Ιντζέ εκδόσεις Μελάνι

Οι ανειδίκευτοι δεν βγάζουν κιχ

του Στάθη Ιντζέ

εκδόσεις Μελάνι

το αριστερό χέρι

Το βιβλίο αυτό το διαβάζεις δύο φορές.  Στην πρώτη ανάγνωση αφήνεσαι να σε παρασύρει  στον ρυθμό του, που ανατρέπει όσα νομίζεις ότι γνωρίζεις για τη δομή μιας νουβέλας. Σκηνές, σκέψεις, πρόσωπα εναλλάσσονται με μια απολύτως δική τους λογική. Ακολουθείς, όμως, αδιαμαρτύρητα, γιατί η γραφή είναι απροσχημάτιστα οικεία, το χιούμορ έρχεται εκεί που νομίζεις ότι τα πράγματα σοβάρεψαν, το κείμενο παραδόξως κυλάει. Στη δεύτερη ανάγνωση, με τον απαραίτητο πλέον προϊδεασμό, αρχίζεις να δένεις τα κομμάτια μεταξύ τους, να εκτιμάς το σύνολο. Έτσι καταλήγεις να πεις ότι ο Στάθης Ιντζές με τα ανόμοια υλικά που επέλεξε κατόρθωσε να δώσει εν τέλει ένα ενιαίο αφήγημα με μια δική του προσωπικότητα. Και αυτό από μόνο του συνιστά μια ενδιαφέρουσα περίπτωση.

Το αρχικό ξάφνιασμα έρχεται από το πρώτο μέρος του βιβλίου (το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε κομμάτια, όσοι και οι γύροι ενός αγώνα πυγμαχίας), στο οποίο με μια εξαιρετική τεχνική ο Ιντζές θα παρουσιάσει επτά πρόσωπα (ανάμεσά τους και ο πρωταγωνιστής της ιστορίας) που εργάζονται σε ένα εργοστάσιο. Έχουμε, λοιπόν, τον Σάκη, τον Διευθύνοντα Σύμβουλο, τον  Φάνη, τον Στέργιο, τον Θράσο, τον Στέφανο και σε πρώτο πρόσωπο τον αφηγητή. Δίνει για τον καθένα τα στοιχεία που αρκούν για να τους φανταστούμε -μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπεις στο σώμα της ιστορίας-, ωστόσο δεν θα φανεί σε πρώτη εκτίμηση χρήσιμο αυτό το υλικό, αφού δεν θα τους ξανασυναντήσουμε στην πορεία της πλοκής. Όμως, σε μια δεύτερη ανάγνωση εκτιμάς ότι χρειαζόταν, ώστε να μπορέσουμε να δούμε καλύτερα τον έναν που μας  ενδιαφέρει. Σαν να είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο εντάσσεται ομαλά ο ήρωας, ο θίασος που τον πλαισιώνει για να μη βρεθεί μετέωρος και ασταθής.

Με τα μάτια ενός μικροαστού, η ζωή μου έμοιαζε με διαρκή πτώση, μακριά από την ασφάλεια του σπιτιού, από τον κομφορμισμό και την υπακοή στους νόμους. […] Η αποξένωση ήταν η απάντησή μου στα λοξά τους βλέμματα. Οι θεσμοί τους, η θρησκεία τους, οι σημαίες τους, τα πρέπει τους, δεν σήμαιναν τίποτα για μένα. Η πεπαλαιωμένη αντίληψη που με ήθελε να γίνομαι ένας ακόμη επιστήμονας με αηδίαζε.

Το δεύτερο ξάφνιασμα, που συνιστά την αλλαγή σκηνικού και την εγκατάλειψη του χώρου του εργοστασίου μαζί με τους ανθρώπους του, έρχεται από το αριστερό χέρι του ήρωα. Δεν είναι ένα συνηθισμένο χέρι αυτό. Από τη γέννησή του έδειξε ότι είχε όχι μόνο δύναμη αλλά και συναίσθηση της δύναμής του.

«Προσέξτε τα δάχτυλά σας! Το αριστερό χεράκι του μικρού είναι σωστός σφιγκτήρας!»

Άρα είχε προσωπικότητα. Έτσι θα πάρει την πρωτοβουλία να οδηγήσει τον κάτοχό του σε άλλες δραστηριότητες. Άλλωστε ο Θράσος, στο εργοστάσιο το είχε πει: 

[…] θα μπορούσες να γίνεις ένας μποξέρ αριστερού χεριού. Αριστερό κροσέ, αριστερό ντιρέκτ, αριστερό άπερκατ... Θα μπορούσες να γίνεις ο Μοχάμεντ Άλι της αριστερής γροθιάς!

Είναι, λοιπόν, το αριστερό του χέρι που θα πάρει τη θέση του πρωταγωνιστή, ξαφνιάζοντάς μας για τρίτη φορά. Ο ήρωας θα γίνει μποξέρ, θα γίνει πρωταθλητής της αριστερής γροθιάς, όπως του το είχε προβλέψει ο Θράσος. Εδώ η γραφή του Ιντζέ απογειωτική, θα δώσει στο χέρι τα χαρακτηριστικά προσώπου. Ο ήρωας είναι πλέον το χέρι του:

[…] Μέσα από τον συχνά προκλητικό, αλαζονικό και αυθάδη χαρακτήρα του απέναντι στους συναθλητές του, απομακρύνθηκε απ’ τα παραδοσιακά δεδομένα της πυγμαχίας, ενώ ταυτόχρονα απασχόλησε την κοινή γνώμη για τις θέσεις του πάνω σε θρησκευτικά και πολιτικά ζητήματα. Αποτελούσε σύμβολο διαμαρτυρίας. Αρνήθηκε πεισματικά να βαφτιστεί χριστιανός, γιατί δεν μπορούσε να σχηματίσει με τα δάχτυλά του το σημείο του σταυρού, τοποθετήθηκε ανοιχτά σε θέματα που άπτονταν της ελευθερίας των άνω άκρων και υπερασπίστηκε μέχρι τελικής πτώσεως τα δικαιώματα των απανταχού αριστερόχειρων. Αρνήθηκε να καταταγεί στον στρατό, γιατί η ανοιχτή παλάμη του χαιρετισμού δεν περιλαμβανόταν στο ρεπερτόριο του  μποξέρ, ενώ δεν έριξε ποτέ του ψηφοδέλτιο σε κάλπη, γιατί ο φάκελος ήταν πολύ λεπτός για την παλάμη του.

Θα βρεθεί στην Κούβα, θα γίνει πρωταθλητής, κάτι σαν ήρωας του κουβανικού λαού. Ακριβώς, όμως, σ’ αυτή τη στιγμή της κορύφωσης της δόξας του θα κάνει πάλι στροφή η ζωή του. Μπορεί αυτή η στροφή να λέγεται Αμαρυλλίς, μπορεί να λέγεται προσγείωση στα πλαίσια της πατρότητας και της οικογένειας, αλλά και συνειδητοποίηση της πραγματικής του επιθυμίας.

Να εξομολογηθώ την αμαρτία μου. Η πυγμαχία δεν μου άρεσε τόσο. Λάτρευα τη δουλειά στο εργοστάσιο, αλλά όχι την πυγμαχία. Το αριστερό μου χέρι, όμως, σε ανάγκαζε να καθηλωθείς στην καρέκλα σου  να το παρακολουθήσεις και να το θαυμάσεις.

Σε κάθε περίπτωση ο αγώνας πυγμαχίας, που αποτελεί και ευφυώς το σώμα του βιβλίου, έχει τελειώσει. Νοκ άουτ, όπως λέει στο τέλος ο  συγγραφέας; Εδώ ο αναγνώστης είναι ελεύθερος να κάνει τις δικές του εκτιμήσεις. Μετά και τη δεύτερη ανάγνωση είναι σε θέση να πει πως όλα βρήκαν τη θέση τους, ακόμα και η εκτενής αναφορά στην ιστορία της Κούβας, η οποία αρχικά φαίνεται τόσο εμβόλιμη στην ιστορία, ασύνδετη και ίσως περιττή. Κι όμως, μοιάζει να δικαιολογεί τη θέση του ήρωα -γενική όσο αντέχει να θεωρηθεί- και ειδική - προσαρμοζόμενη σε κάθε προσωπική περίπτωση:

[…] από τη μία έχουμε την πραγματικότητα και από την άλλη ένα σύνολο δογματικών συστημάτων -την πολιτική- που καθορίζει και καθορίζεται από μια αφηρημένη έννοια, το Σύστημα. Αλήθεια είναι κάτι, όχι γιατί εμείς το σκεφτόμαστε έτσι, αλλά γιατί τέτοιο είναι στην πραγματικότητα

Ο Ιντζές, με τους ανειδίκευτους που δεν βγάζουν κιχ, μας δίνει μια ιστορία σε απολύτως νέο τρόπο γραφής, με ανατροπές συνεχείς, με βασικότερη αυτή στο πρόσωπο του ήρωα. Γιατί, νομίζω έγινε φανερό, αληθινός ήρωας εδώ είναι το αριστερό χέρι. Με όποια σημειολογική ερμηνεία θα ήθελε κάποιος να δώσει. Ίσως, για παράδειγμα, αν επρόκειτο για το δεξί χέρι του ήρωα, να μην είχαμε καθόλου ιστορία, ούτε και ήρωα φυσικά. Αλλά, όπως ο συγγραφέας έδωσε πολλές όψεις στην πλοκή της ιστορίας, έτσι και ο αναγνώστης δικαιούται να κάνει τους δικούς του συνειρμούς.

Διώνη Δημητριάδου

(η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal http://fractalart.gr/stathis-intzes/)