Τα ‘Σεπτεμβριανά’ του ’55 μέσα από δύο βιβλία: Σπύρος Βρυώνης,«Ο μηχανισμός της καταστροφής – Το τουρκικό πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο αφανισμός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης», από τις εκδόσεις ‘Βιβλιοπωλείου της Εστίας», 2007 και Θωμάς Κοροβίνης, "'55" από τις εκδόσεις Άγρα.

Τα ‘Σεπτεμβριανά’ του ’55

μέσα από δύο βιβλία

Τη νύχτα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου 1955 απρόκλητες πράξεις απίστευτης βίας και σκληρότητας μετέτρεψαν σε ερείπια τα σπίτια, τα καταστήματα, τις περιουσίες, τις εκκλησίες της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, σημαίνοντας και την αρχή του τέλους για τους Ρωμιούς της Πόλης.

Για όσους επιθυμούν να δουν την αλήθεια αυτών των γεγονότων, νομίζω πως δύο βιβλία (διαφορετικού ύφους το καθένα) μπορούν να καθοδηγήσουν τα αναγνωστικά τους βήματα με τον καλύτερο τρόπο:

Το ένα είναι η εμπεριστατωμένη διερεύνηση της φοβερής αυτής ιστορίας από τον κορυφαίο βυζαντινολόγο Σπύρο Βρυώνη στο έργο του «Ο μηχανισμός της καταστροφής – Το τουρκικό πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο αφανισμός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης», από τις εκδόσεις ‘Βιβλιοπωλείου της Εστίας», 2007. Το έργο συνοδεύεται από φωτογραφικό υλικό (του Δημ. Καλούμενου) τεκμηριώνοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο τις αρχειακές πηγές, στις οποίες στηρίχθηκε το κείμενο. Μνημειώδης η μελέτη του Σπύρου Βρυώνη, θεωρείται ‘magnum opus’, έργο πρωτότυπο και βαρυσήμαντο. (Προσωπικά, το διάβασα πριν λίγα χρόνια με συγκίνηση, καθώς μου μετέφερε κάτι από τον αγαπημένο μου καθηγητή Μεσαιωνικής και νεότερης ιστορίας, από τον οποίο διδάχθηκα στο Αθήνησι πανεπιστήμιο στα μέσα της δεκαετίας του ’70 ‘Ιστορία των Τούρκων’ και ‘Ιστορία βαλκανικών λαών’. Ο Σπύρος Βρυώνης ήθελε από τότε να αγγίζει θέματα ευαίσθητα και απλησίαστα ακόμη την εποχή εκείνη για τα ελληνικά πανεπιστήμια).

Το δεύτερο ανήκει στα λογοτεχνικά αναγνώσματα. Πρόκειται για το «’55» του Θωμά Κοροβίνη, από τις εκδόσεις «Άγρα», 2012.

Εδώ θα παρακολουθήσουμε τα γεγονότα μέσα από την αφήγηση της Μαρίκας της Ταταυλιανής, μιας κυράς Πολίτισσας, η οποία με τη μνήμη της στοιχειωμένη από τη ζωή της στην πολύπαθη ελληνική κοινότητα θα μας μεταφέρει νοερά στον πυρήνα των γεγονότων του μαρτυρικού, για τους Ρωμιούς της Πόλης, Σεπτέμβρη. Και αυτό με τη γλαφυρή πένα του εκλεκτού συγγραφέα Θωμά Κοροβίνη. Μια πιο ζωντανή εικόνα των γεγονότων.

Και τα δύο αυτά βιβλία από κοινού τώρα, νομίζω πως συνθέτουν την πλήρη εικόνα αυτής της ιστορίας που ακόμη ανιχνεύεται από ειδικούς που ερευνούν τους μηχανισμούς που οδήγησαν στο κακό αλλά και από τους έχοντες την κωνσταντινουπολίτικη καταγωγή και έζησαν τα γεγονότα ή τους τα αφηγήθηκαν αυτοί που τα έζησαν. Από τη μια η ιστορική έρευνα και από την άλλη το ζωντανό ακόμη παρελθόν, το βίωμα.