Μεσόγεια

Το χαμένο περιβόλι  της Αττικής

Ανθολόγιο

του Γιώργου Π. Ιατρού

Εκδόσεις ΑΩ

Πρόκειται για ένα ξεχωριστό ανθολόγιο, αφιερωμένο στα Μεσόγεια της Αττικής. Μια εξαιρετική δουλειά του Γιώργου Π. Ιατρού που παρουσιάζει ένα οδοιπορικό στη γη των Μεσογείων, με τις μαρτυρίες των περιηγητών, τη φωνή των λογοτεχνών, τις αναφορές της δημοσιογραφίας. Μια «τοιχογραφία» μνήμης από το παρελθόν μέχρι τις μέρες μας.

Ο Γιώργος Ιατρού είναι  μαθηματικός στο επάγγελμα, αλλά αγαπά πολύ τον τόπο του. Τόσο ώστε να αναπτύξει μια παράλληλη πολύ ενδιαφέρουσα συγγραφική δραστηριότητα για να τον τιμήσει. Το ανθολόγιο αυτό είναι στην ίδια γραμμή και τη φιλοσοφία με το «Σούνιο – Λαύριο – Κερατέα  Η τεθλασμένη της μνήμης» (2004). Όπως γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου του: 

Επιδίωξή μου ήταν ο αναγνώστης σε μια διαδρομή μέσα στο χρόνο να ανακαλύψει πλήθος εικόνων του τόπου μας που αναζήτησα σε σπάνια δυσεύρετα κείμενα από παλιά ξεχασμένα και σύγχρονα βιβλία – περιοδικά – εφημερίδες. Ελπίζω να διακρίνεται από την ίδια ερωτική σχέση - έρως από το ες ρει αυτό που ρέει μέσα σου (Πλάτων, «Κρατύλος») για την λογοτεχνία και τον τόπο όπως και ο πρώτος τόμος.

Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο:

Μεσόγεια της Αττικής... μια διαδρομή μέσα στο χρόνο, με όχημα την λογοτεχνία και 11 σταθμούς - κεφάλαια που αντιστοιχούν σε διαφορετικούς τόπους.

Άξονές του είναι:

- η αρχαία εποχή στους δήμους της Νότιας Αττικής βασισμένη σε κείμενα σύγχρονων λογοτεχνών κι αρχαιολόγων

- οι εντυπώσεις των περιηγητών 18ου-19ου αιώνα κυρίως

- τα γεγονότα διαφόρων ιστορικών περιόδων που σημάδεψαν την τοπική κοινωνία

- η λογοτεχνική προσέγγιση της λαογραφίας του τόπου

- η αναφορά σε σημαντικούς ανθρώπους που κατάγονται ή σχετίζονται με τα Μεσόγεια

- τα τοπόσημα, η περιγραφή, η υμνογραφία της φύσης και οι προσπάθειες προστασίας της

Δομικά χωρίζει ο συγγραφέας – ανθολόγος το βιβλίο σε έντεκα ενότητες: Παλλήνη, Σπάτα, Παιανία, Κορωπί, Μαρκόπουλο, Κουβαράς, Καλύβια,  Κερατέα. Συμπεριλαμβάνονται και οι περιοχές Βραυρώνα, Πόρτο Ράφτη, Ανάβυσσος- Παλαιά Φώκαια- Σαρωνίδα, οι οποίες μπορεί να μην ανήκουν  γεωγραφικά στα Μεσόγεια αλλά, όπως διευκρινίζει ο ανθολόγος «κοινωνικά και πολιτιστικά όμως ανήκουν σ’ αυτό το χώρο λόγω της άμεσης σχέσης με τους κατοίκους Μαρκοπούλου, Καλυβίων, Κερατέας». Μια ανοιχτή ματιά στον γεωγραφικό ορισμό, καθώς το βάρος πέφτει στην ανθρώπινη παρουσία και στις σχέσεις που δημιουργούνται.

Ανθολογούνται πολλοί: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Οδυσσέας Ελύτης, Κωστής Παλαμάς, Μαξίμ Ρεϊμπώ, Βασίλης Ρώτας, Γιάσπερ Σβένμπρο, Ηλίας Βενέζης, Κώστας Βάρναλης, Άρης Φακίνος, Γιώργος Σουρής, Ιωάννα Καρυστιάνη, Ελένη Γκίκα, Μαριάννα Κορομηλά, Γιάννης Ξανθούλης, Γιώργος Χρονάς, Ζακ Λακαριέρ, Έντμουντ Άμπου, Βασίλης Ρώτας, Εβλιά Τσελεμπή και πολλοί άλλοι. Μια τοιχογραφία εντυπώσεων, σκέψεων, εικόνων που μας προσκαλούν με την πολυσημία τους να γνωρίσουμε τα Μεσόγεια.

Δείτε εδώ δύο αποσπάσματα από τα ανθολογημένα στο βιβλίο:

Και πρώτα μια παπαδιαμαντική εκδοχή ετυμολόγησης του Γέρακα, δημοσιευμένη στην εφημερίδα «Εφημερίς» στις 16 Αυγούστου 1886:

[…]Εφθάσαμεν τέλος εις Γέρακα, τον σταθμό του σιδηροδρόμου Λαυρείου, σύνεγγυς του ομώνυμου μετοχίου της Πεντέλης. Το όνομα δεν ετυμολογείται παρά το Ιέραξ, ως ηδύνατό τις να υποθέση. Εν μέσω των γηραιών εκείνων κορμών, εν μέσω των γιγαντιαίων εκείνων ελαιοδέντρων, η ηχώ αντηχεί ακόμα: Γέρακα! Γέρακα! και η εγχώριος παράδοσις προσεπιμαρτυρεί ότι αρχαίος μοναχός της γεραράς μονής Πεντέλης, αφού είχεν εγκεντρίσει τις οίδε πόσας μυριάδας αγριελαιών, απηύδησε πλέον και ανέκραξε: Γέρακα! Γέρακα! ως προφέρεται κατ’ επιχώριον ιδιωτισμόν το εγήρασα.

(Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης)

Και από την  Μαριάννα Κορομηλά («Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα»):

[…]Στο Κορωπί, τότε, δεν υπήρχε ούτε κτηνίατρος ούτε γεωπόνος. Το μεγαλοχώρι των Μεσογείων, 24 χιλιόμετρα από την Αθήνα, ζούσε ακόμη στον περασμένο αιώνα. Το κάθε σπιτικό είχε τη σούστα με το γαϊδουράκι στη μεγάλη αυλή με την «πορτάρα» κι όλη η οικογένεια περνούσε την ημέρα της στο «χαγιάτι», ένα μεγάλο ισόγειο υπόστεγο, δίπλα στα συνεχόμενα δωμάτια του σπιτιού, κοντά στο φούρνο και στο πατητήρι. Οι άντρες έβγαιναν με τις γυναίκες τους στην πλατεία μια φορά το χρόνο, της Αναλήψεως, που γιόρταζε το χωριό.

(Μαριάννα Κορομηλά)

Τα κείμενα συνοδεύουν ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Γιώργου Βασιλακόπουλου, οι οποίες με τη λιτή τους αισθητική υπογραμμίζουν με τον καλύτερο τρόπο το μεσογείτικο τοπίο και τον χαρακτήρα των ανθρώπων που το έχουν για γενέθλιο τόπο.

Ο συγγραφέας στον πρόλογο (Αντί Προλόγου, όπως το λέει) θα θυμηθεί τον Μπόρχες και τον τρόπο που εκείνος μιλάει για τον δικό του αγαπημένο τόπο, το Μπουένος Άιρες, γιατί όλοι οι τόποι ίδιοι είναι στα μάτια όσων τους αγαπούν.  

Διώνη Δημητριάδου