Ο υδραυλικός τηλέγραφος της αρχαιότητας

Ο Αινείας ο Τακτικός, περί το 350 π.Χ. ανέπτυξε διάταξη, που ονομάζουμε υδραυλικό τηλέγραφο, με τη βοήθεια της οποίας, μπορούσαν να μεταφερθούν γρήγορα προσυμφωνημένα μηνύματα, σε μεγάλες αποστάσεις.

Περιγραφή

Ο υδραυλικός τηλέγραφος ήταν συσκευή που είχε τη δυνατότητα αποστολής περίπου 20 προσυμφωνημένων μηνυμάτων χρήσιμων κυρίως σε περίπτωση πολέμου αλλά όχι μόνον. Τέτοια μηνύματα ήταν π.χ. «εχθρός εν όψει», «κατά μέτωπο επίθεση», «οπισθοχώρηση», «κυκλωτική κίνηση», «τέλος συναγερμού», «κρούσμα λοιμού» και άλλα.  

Η συσκευή είχε ένα χάλκινο κύλινδρο που περιείχε νερό στο κάτω μέρος του. Εκεί επέπλεε ένας μεγάλος φελλός που πάνω του ήταν στερεωμένη μία κατακόρυφη ράβδος διαιρεμένη σε ίσα μέρη με γραμμένα προσυμφωνημένα μηνύματα. Στο κάτω μέρος του κυλίνδρου υπήρχε μικρή βρύση. Ο κύλινδρος βρισκόταν μέσα σε μεγάλη λεκάνη με την οποία δεν επικοινωνούσε. Μόνον όταν άνοιγε η βρύση, το νερό του κυλίνδρου χυνόταν στη λεκάνη, οπότε χαμήλωνε η στάθμη του μέσα στον κύλινδρο και χαμήλωνε και η ράβδος με τα μηνύματα.

Πώς μεταδίδονταν τα μηνύματα

Δύο ολόιδιοι υδραυλικοί τηλέγραφοι υπήρχαν στις κορυφές των δύο βουνών μεταξύ των οποίων θα γινόταν η μετάδοση του μηνύματος.

Αντίστοιχα, και στις δύο πλευρές, υπήρχαν χειριστές. Έτσι, γινόταν δυνατή η επικοινωνία ανάμεσα στον πομπό (αποστολέα) και τον δέκτη. Επειδή η απόστασή τους ήταν μεγάλη, δεν μπορούσε ο ένας χειριστής να δει τον άλλο, αλλά ήταν ορατά τα φωτεινά σήματα όταν έπεφτε ο Ήλιος.

 

Υδραυλικός τηλέγραφος

Υψώνοντας τον αναμμένο πυρσό ο πομπός ειδοποιούσε τον δέκτη ότι επρόκειτο να του μεταδώσει μήνυμα

 Ο αποστολέας άναβε έναν πυρσό και περίμενε την ανταπόκριση. Μόλις ο χειριστής του δέκτη το αντιλαμβανόταν, άναβε τον δικό του πυρσό για να δείξει στον αποστολέα ότι είναι έτοιμος να λάβει μήνυμα. Τότε κατέβαζε ο ένας τον πυρσό του ώστε να πάψει να τον βλέπει ο άλλος, οπότε αμέσως κατέβαζε τον πυρσό του και ο άλλος. Αυτό αποτελούσε το σύνθημα για να ανοίξουν τότε ταυτόχρονα τις βρύσες των συσκευών τους.

Η στάθμη του νερού σε κάθε συσκευή άρχιζε να πέφτει, οπότε η στήλη με τα μηνύματα άρχιζε να κατεβαίνει μέσα στον κύλινδρο. Όταν η στάθμη του νερού έφτανε στο επιθυμητό ύψος, που αντιστοιχούσε σε ένα συγκεκριμένο μήνυμα (π.χ. στην παραπάνω εικόνα στο «ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ»), τότε ο αποστολέας έκλεινε τη βρύση του και ταυτόχρονα ανέβαζε τον πυρσό του και έτσι ενημέρωνε τον δέκτη να κλείσει και αυτός τη δική του βρύση και να δει στη συσκευή του το αντίστοιχο μήνυμα.

Η όλη εργασία μετάδοσης του μηνύματος απαιτούσε πολύ καλό συντονισμό των κινήσεων πομπού και δέκτη. Δηλαδή να γίνεται από πομπό και δέκτη ταυτόχρονο άνοιγμα και ταυτόχρονο κλείσιμο της βρύσης. Τυχόν λάθος στο μήνυμα, θα μπορούσε να προκαλέσει καταστροφή σε ένα πόλεμο.

Ο δέκτης στη συνέχεια μετέδιδε το μήνυμα στον επόμενο στη σειρά σταθμό και από εκεί σε άλλους.

Έτσι με τη βοήθεια του υδραυλικού τηλέγραφου, τα διάφορα στρατιωτικά τμήματα είχαν τη δυνατότητα να επικοινωνούν μεταξύ τους με συγκεκριμένα μηνύματα και ακόμη να ειδοποιούν και τους πολίτες.

Στην αχανή αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη η γρήγορη μετάδοση μηνυμάτων με την βοήθεια του υδραυλικού τηλέγραφου που περιέγραψε ο Αινείας ο Τακτικός.

  Αινείας ο Τακτικός

Ήταν στρατιωτικός συγγραφέας και θεωρείται ο πρώτος μελετητής της πολιορκητικής επιστήμης. Είχε συγγράψει μεγάλο έργο με τίτλο «Περί των στρατηγικών υπομνήματα», από το οποίο σώθηκε μία επιτομή, το «Εγχειρίδιο Τακτικής» η οποία έγινε από τον Κινέα, σύμβουλο του βασιλιά Πύρρου.

Ο Αινείας συνέγραψε και το έργο «Τακτικόν τε και πολιορκητικόν υπόμνημα περί του πώς χρη πολιορκούμενον αντέχειν». Από αυτό σώθηκαν ελάχιστα αλλά πολύ ενδιαφέροντα αποσπάσματα.

Τα έργα του είναι γραμμένα στην αττική διάλεκτο. Ο συγγραφέας εκθέτει όλα τα είδη των στρατηγημάτων και των προφυλάξεων, που πρέπει να χρησιμοποιούνται, ώστε να παραπλανάται ο εχθρός. Παραθέτει πολλά παραδείγματα από την ιστορία της εποχής του. Περιέχουν και, σχεδόν επί λέξει, αποσπάσματα από τον Θουκυδίδη και τον Ξενοφώντα. Εντυπωσιάζει η ακριβολογία του και οι λεπτομερείς περιγραφές του.

Ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε και έγραψε οδηγό για τις στρατιωτικές επικοινωνίες. Θεωρούσε ότι οι φρυκτωρίες (σύστημα συνεννόησης στην αρχαία Ελλάδα με μηνύματα που μεταβιβάζονταν από περιοχή σε περιοχή με τη χρήση πυρσών) δεν επαρκούσαν σε καιρό πολεμικών συγκρούσεων. Και αυτό γιατί δεν υπήρχαν λεπτομέρειες στο μήνυμα ούτε κάποια περιγραφή. Έτσι περί το 350 π.Χ., ανέπτυξε τον αποκαλούμενο υδραυλικό τηλέγραφο, δηλαδή μηχανισμό μετάδοσης προσυμφωνημένων μηνυμάτων.

Η ταύτιση του Αινεία του Τακτικού με τον στρατηγό Αινεία τον Στυμφάλιο, που έζησε περίπου την ίδια εποχή, θεωρείται μάλλον αβέβαιη.

Πηγές

Μηχανή του χρόνου

Βικιπαίδεια

Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ηλίου τόμος 1ος

Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό Εκδοτικής Αθηνών τόμος 1ος

(Επιμέλεια άρθρου: Ιωάννης Βουδούρης, φυσικός)