Πρωσικό μπλε

της Φωτεινής Βασιλοπούλου

από τις εκδόσεις των Φίλων

horror vacui

[…]Στάσου μονάχος και θα δεις τους μέσα σου καθρέφτες

να τρίβονται σιγά σιγά σε άμμο του βυθού.

Η παραπάνω προστακτική σε ποιον απευθύνεται; Ως παραίνεση ή ως επιτακτική κίνηση από ποιον εκπορεύεται; Αν ο αναγνώστης βρει τον δρόμο προς τον στίχο, αν και ο ίδιος αντικρίσει τον βυθό, η συγκυρία ευτυχής. Θα λέγαμε πως η ποίηση τον βρήκε, τον επέλεξε για συνοδοιπόρο του μέσα άλγους. Ωστόσο η ποιητική μοναξιά παραμένει ακέραιη. Η καταβύθιση πάντοτε είναι μοναχική και απολύτως προσωπική. Η Φωτεινή Βασιλοπούλου εδώ σε μια ποιητική κατάθεση (μετά την πρώτη της πεζογραφική) με επίγνωση της  ενσωμάτωσής της  στον κόσμο των ποιητών/δημιουργών.  Το ποιητικό υποκείμενο εναλλάσσει το πρώτο ενικό πρόσωπο με το δεύτερο, το εγώ με το εσύ, με την άνεση που έχει η ποίηση να παίζει με τα πρόσωπα και τα προσωπεία. Για να καταλήξει -δεν έχουμε καμία αμφιβολία ως προς αυτό- στην απόλυτη ταύτιση των δύο.

Αυτό που και από την πεζογραφική της κατάθεση είχε φανεί, η ξεκάθαρη γραφή εμπεριέχουσα όλη την αλήθεια του λόγου που δεν χρειάζεται περιττά στολίδια, χαρακτηρίζει και τον ποιητικό της λόγο. Ολιγόστιχα ποιήματα συνομιλούν με τα εξαιρετικά εκείνα δείγματα της μικρής φόρμας. Εδώ, θα λέγαμε, το σημαντικό ελάχιστο βρίσκεται στο στοιχείο του. Το νόημα δεν ασφυκτιά στον μικρό χώρο του ποιήματος. Τι άλλο να πει, όταν όλα έχουν ειπωθεί;

Την τελευταία φορά που πέθανα

ξέχασαν να με θάψουν

και χρόνια τώρα

ανάμεσά τους τριγυρνώ

Πλάνης

ανάμεσα στους άλλους άταφους νεκρούς

που

ζωντανοί νομίζουν ότι είναι.

(Πλάνης)

Είκοσι οκτώ ποιήματα μοιρασμένα σε τέσσερις ενότητες, και δύο προλογικά (άστεγα αυτά)  να εισάγουν σε έναν κόσμο, όπου το ποίημα αποτελεί ένα είδος σωσίβιας λέμβου που θα ταξιδέψει τη μοναξιά της ποιήτριας -συντροφευμένη από τη μοναξιά των άλλων ποιητών- σε μια καταβύθιση στο χάος.

[…]Οι άμυαλοι

πώς ξεκινήσαμε χωρίς να στοχαστούμε

πού πάμε και γιατί, σε ποιον καιρό;

Μια κατάδυση στη γη πρώτα, μια μνεία των νεκρών που εκεί δίπλα θαρρείς πως είναι απειλούμενοι διαρκώς από μια λήθη. Και μετά μια ημισέληνος θλίψη, ένας μηνίσκος του σώματος που θυμάται τις απώλειες που γράψαν ανεξίτηλα πάνω του. Μια ευφυής ποιητική κατάθεση: το σώμα θυμάται, όχι ο νους. Και αναπόφευκτα ύστερα η τρικυμία εντός, να παίζει με όλα τα μπλε του κόσμου, να κλυδωνίζεται το σώμα στα κύματα

[…]Μέχρι να φτάσω στις δικές μου Συμπληγάδες

Κι εκεί να συντριβώ

Με τον δικό μου τρόπο.

Και ο έρωτας; Ο έρωτας στο βάθος, είναι η ελπίδα, ή μήπως ακόμα μια επιβεβαίωση απουσίας και απώλειας, ίσως οριστικής;

[…]Σ’ αναχαράζω κι ανατέλλω αργά και βασανιστικά.

Μαζί μου ανατέλλει η νύχτα με το πιο σκοτεινό της

φως.

Μα, μην την ψάχνετε την ψυχή του ποιητή, αυτού του μοναχικού πλάσματος. Ο λόγος του πάντα θα θυμίζει τα πιο σκοτεινά χρώματα. Η Φωτεινή Βασιλοπούλου καταθέτει το προσωπικό της ταξίδι -γήινο και θαλασσινό μαζί- με ένα χάος να χάσκει γύρω της και μέσα της. Αυτό το άδειο που απειλεί να καταπιεί τα πάντα. Και να πρέπει να το γεμίζεις κάθε μέρα, γιατί το κενό του χώρου του ποιος το αντέχει; Ο τρόμος του κενού, αυτός που κάνει τον ποιητή να ψάχνει λέξεις, να σαλπάρει στις ταραγμένες θάλασσες των στίχων και να αποζητά τη σύμπλευση με τους άλλους. Το εσύ σαν προσωπείο του εγώ, ένα και το αυτό τελικά. Με τον σαρκασμό να υποφώσκει πίσω από τις λέξεις, μια άμυνα του σκοτεινού λόγου για να δείξει λίγο φως. Ίσως αυτή να είναι και η βαθύτερη αξία της ποίησης. Να μπορεί να σε καταβυθίζει και την άλλη στιγμή να περιγελά την καταβύθισή σου.

[…]Η εκκρεμής προσωρινή φυλάκιση στον πόνο

και στον βίο εκπνέει πια.

Είσαι έτοιμος προς αναχώρηση.

Να αποδράσεις από τη ζωή.

Να πας κι εσύ, βρε αδελφέ, έναν τάφο πιο κάτω.

Η εικαστική παρέμβαση της ζωγράφου Μαργαρίτας Βασιλάκου (στο εξώφυλλο και σε τέσσερις ακόμα ζωγραφιές ανάμεσα στα ποιήματα) συνυπογράφει τον ποιητικό λόγο μεταφέροντας το σκηνικό της γραφής σε άλλο τοπίο συνυποδηλωτικό. Και το χρώμα του εξωφύλλου, αυτό το επινοημένο πρωσικό μπλε, να  πλαισιώνει το πρόσωπο της ζωγραφιάς. Ο ποιητικός λόγος της Φωτεινής Βασιλοπούλου ευτύχησε στο συνταίριασμα αυτό. Έτσι προσφέρεται ως συνολική πρόταση ποιητική, εικαστική αλλά κυρίως ως θεώρηση ζωής. Με τα ανεστραμμένα είδωλα των μορφών, τις ασπρόμαυρες εκδοχές των προσώπων με τα κλειστά μάτια, με τις ανατροπές των στίχων να δηλώνουν τη διάθεση της ποιήτριας για έναν αιφνιδιασμό, πάντοτε ευπρόσδεκτο στην ποίηση. Άλλωστε, ανατρεπτικός των καθιερωμένων σχημάτων δήλωνε ανέκαθεν  ο ευθύβολος λόγος, σε όποιο είδος (πεζό ή ποιητικό) και αν συγκαταλεγόταν.

Διώνη Δημητριάδου

(η πρώτη δημοσίευση έγινε στο περιοδικό Bookpress https://www.bookpress.gr/kritikes/poiisi/basilopoulou-foteini-ekdoseis-ton-filon-prosiko-mple)