Κ.Γ. Καρυωτάκης Ποιήματα και Πεζά Επιμέλεια: Δημήτρης Δημηρούλης Εκδόσεις Gutenberg η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal http://fractalart.gr/karywtakis-poiimata-peza/

Κ.Γ. Καρυωτάκης

Ποιήματα και Πεζά

Επιμέλεια: Δημήτρης Δημηρούλης

Εκδόσεις Gutenberg

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal http://fractalart.gr/karywtakis-poiimata-peza/

Μια νέα πολύ ενδιαφέρουσα θεώρηση

του έργου του Κώστα Καρυωτάκη

Το ότι κυκλοφορεί μια νέα έκδοση για τον Κώστα Καρυωτάκη και το έργο του αποτελεί σημαίνουσα είδηση στον χώρο της λογοτεχνίας. Μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ η συζήτηση γύρω από το πρόσωπο του ποιητή. Και χρησιμοποιώ εδώ τη φράση το πρόσωπο του ποιητή και συνειδητά όχι την ποίησή του, γιατί είθισται να επικεντρώνεται ο διάλογος περισσότερο στον βίο του (κυρίως στην κατάληξή του) και λιγότερο στον τρόπο που αυτός είδε την ποίηση. Με ξεχωριστό ενδιαφέρον είδα ότι την επιμέλεια της νέας αυτής έκδοσης του Gutenberg την υπογράφει ο Δημήτρης Δημηρούλης. Έχοντας διαβάσει την κατά καιρούς σχετική αρθρογραφία του και έχοντας εκτιμήσει τον τρόπο που εστιάζει στην ποιητική δημιουργία και όχι στα περί τη ζωή του ποιητή (που τροφοδοτεί εδώ και κοντά έναν αιώνα την επιφανειακή προσέγγιση) θεώρησα -και ορθώς- ότι έχουμε πλέον στα χέρια μας μια έκδοση με τη σοβαρότητα που ταιριάζει στον Καρυωτάκη, τον ποιητή που καθόρισε την πορεία πολλών μεταγενέστερων και που ακόμα ανιχνεύεται η δική του ποιητική μέσα στα ποιήματα των άλλων. Ο επιμελητής της έκδοσης ξεκινά με μια Εισαγωγή, που ξεπερνά κατά πολύ την τυπική κατατοπιστική είσοδο στο βιβλίο. Πρόκειται στην ουσία περισσότερο για μια Μονογραφία πάνω στο θέμα του Καρυωτάκη, στην οποία δείχνει με τον ξεχωριστό τρόπο που γράφει όλα του τα κείμενα, εννοώ με μια γραφή  ευθύβολη στις κρίσεις της και ουσιαστική στη λιτότητα των μέσων της, πώς πρέπει -πώς αξίζει ίσως είναι η ορθότερη έκφραση- να διαβάζεται η ποίησή του. Στο τεύχος 175-176 του περιοδικού Το Δέντρο (καλοκαίρι 2010) είχε με άρθρο του επισημάνει την ουσία του όρου «ελληνικός μοντερνισμός» καθώς και την ιδεοληπτική σκιαμαχία (όρος δικός του) που οδήγησε πολλούς πολέμιους της αξίας του ποιητή να τον αποδιώξουν από τον Κανόνα της Ποίησης. Στην Εισαγωγή στον παρόντα τόμο θέτει εξ αρχής το θέμα. Εφόσον ασχολούμαστε με τον ποιητή θα πρέπει να δούμε αφενός τη θέση του στη διαχρονία και αφετέρου να εκτιμήσουμε το ερμηνευτικό πλαίσιο κατανόησης του έργου του. Έτσι θα απαντηθεί και το εύλογο ερώτημα: τι σημαίνει το έργο του σήμερα; Με επίκεντρο, λοιπόν, το ποιητικό έργο (άρα το αποτέλεσμα, τη δημιουργία) και όχι το πρόσωπο που δημιουργεί, θα δώσει το πλαίσιο του κειμένου του:

Μιλώ για τον Καρυωτάκη σήμερα, επομένως, σημαίνει ότι ξαναθέτω τους όρους της ανάγνωσής του και αντιτίθεμαι στο καθεστώς που τον θεωρεί κτήμα του και τον διαχειρίζεται με ιδιοτέλεια.

Ήδη έχει φανεί η ιδιαιτερότητα (και η σημασία) της νέας αυτής έκδοσης. Ο ίδιος σε σημείωμα ολοκληρώνοντας την Εισαγωγή θα εκτιμήσει με ευθύτητα τα πράγματα:

[…] το εκδοτικό εγχείρημα δεν μπορεί να διαχωριστεί από το κριτικό. Αυτό που φαίνεται να είναι ένα σχολαστικό φιλολογικό έργο, εξαρτημένο πλήρως από τη νοοτροπία, τη μέθοδο και το λεξιλόγιο της έκδοσης κειμένων, θέτει ταυτόχρονα […] καίρια θεωρητικά ζητήματα ερμηνείας και συναφή ζητήματα αισθητικής ιδεολογίας και πολιτισμικής πολιτικής.

Με τον σωστό, επομένως, τρόπο θα εξετάσει τη σχέση του Καρυωτάκη με τη γενιά του ’30, που με την επέλασή της (ο όρος δικός του) διαμόρφωσε διαφορετικά την πορεία προς τον μοντερνισμό οριοθετώντας εκτός την ποιητική μορφή του Καρυωτάκη (αλλά και του Καβάφη). Θα επικεντρώσει με την ποιητική αλλά και την ψυχολογική οπτική την επίδραση του Καρυωτάκη στους επιγόνους/καρυωτακιστές.  Θα εξετάσει τη σχέση της ποιητικής γραφής του Καρυωτάκη με εκείνη του Baudelaire (ο Έλληνας  Μπωντλαίρ κατά τον Δημηρούλη), διακρίνοντας τον πρώτο από τον δεύτερο ως προς την κοινωνική και ακόμα την πολιτική στάση που επηρεάζουν την ποίησή του. Μια πολύ ενδιαφέρουσα γωνία εξέτασης, διαφορετική από την ως τώρα τοποθέτηση άλλων μελετητών (συχνά και πολιτικών χώρων!) σχετικά με την πολιτική στάση του ποιητή, που αλλοίωνε εν πολλοίς την αλήθεια. Μια σημαντική προσθήκη στην εξέταση του καρυωτακικού έργου, θεωρώ πως βρίσκεται στη συνεξέταση από τον Δημηρούλη των πεζών και των ποιητικών έργων στη λογική της αλληλενέργειας. Συνολικά μια κριτική εποπτεία του ποιητή με άποψη, με δήλωση διαφωνιών, με σοβαρότητα. Μαζί ένα εκτενές Χρονολόγιο, φωτογραφικό υλικό, οι ποιητικές συλλογές, τα λογοτεχνικά και τα μη λογοτεχνικά Πεζά του ποιητή, οι Μεταφράσεις του, και στο εκτενέστατο Παράρτημα οι Επιστολές του (ικανό δείγμα για ιχνηλάτηση του χαρακτήρα) καθώς και 214 σελίδες στις οποίες καταγράφονται κρίσεις για το έργο του ποιητή, θετικές και αρνητικές (καθόσον ο Καρυωτάκης δίχασε τους μελετητές του έργου του), εκτεινόμενες από το 1921 ως το 1974. Θα βρούμε κείμενα/κριτικές του Τέλλου Άγρα, του Κλέωνα Παράσχου, του Βασίλη Ρώτα, του Πωλ Νορ, του Καραντώνη, του Δημαρά, του Λορεντζάτου, του Λεοντάρη και πλείστες άλλων. Να σημειωθεί εδώ η πολύ προσεκτική παράθεση των κριτικών, οι οποίες χωρίζονται σε κατηγορίες αναλόγως της εποχής, του ύφους, της χρονικής απόστασης από τον κρινόμενο ποιητή, λαμβάνοντας ακόμα υπ’ όψη και τις αναθεωρήσεις ή συμπληρώσεις των αρχικών κειμένων. Χωρίς αμφιβολία η πληρέστερη ως σήμερα συλλογή κριτικών κειμένων για τον ποιητή. Η έκδοση ολοκληρώνεται με μια Ενδεικτική Βιβλιογραφία και τέσσερα Ευρετήρια.

Εν κατακλείδι, η νέα αυτή έκδοση για τον Κώστα Καρυωτάκη δεν είναι απλώς άλλη μία που έρχεται να προστεθεί στις προηγούμενες.

Είναι μια νέα θεώρηση του έργου του ποιητή από πολλές πλευρές και με την προσοχή (αλλά και την αγάπη) που απαιτεί ένα τέτοιο έργο. Καθόλου τυχαίο, φυσικά, το εξαιρετικό αποτέλεσμα. Ο επιμελητής Δημήτρης Δημηρούλης και οι εκδόσεις Gutenberg το εγγυώνται.

Διώνη Δημητριάδου