π Λέξεις του Μάνου Σιφονιού εκδόσεις Γαβριηλίδης η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal http://fractalart.gr/p-lexeis/

π Λέξεις

του Μάνου Σιφονιού

εκδόσεις Γαβριηλίδης

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal http://fractalart.gr/p-lexeis/

Σπάνια ένας τίτλος δίνει όλο το περιεχόμενο του βιβλίου (ιδίως αν πρόκειται για ποιητική συλλογή) και μάλιστα με το ελάχιστο των λέξεων. Ο συγκεκριμένος τίτλος αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον με το οξύμωρο σχήμα που διαμορφώνεται  από τη μία με το σύμβολο π του άρρητου και υπερβατικού αριθμού και από την άλλη με τις λέξεις, τα κωδικοποιημένα σύμβολα, τα περιοριστικά του νοήματος (κατά την ανάγκη επικοινωνίας). Ωστόσο, ας έχουμε κατά νου πως κάθε οξύμωρο σχήμα υποκρύπτει κάτω από τη φαινομενική αντίφαση μιαν αλήθεια.  Γι’ αυτή την αλήθεια μας μιλά αυτό το βιβλίο.

Ο Μάνος Σιφονιός αγαπά τις λέξεις, όχι μόνο για την κοινά αποδεκτή χρηστική τους αξία στην επικοινωνία. Κυρίως τον ελκύει η ικανότητά τους να διαμορφώνονται, να εξελίσσονται, να προσλαμβάνουν νέο νοηματικό περιεχόμενο ευθέως ανάλογο της φαντασίας και επινοητικότητας του χρήστη τους, αλλά και αντιστρόφως ανάλογο της οριοθετημένης στενότητάς τους, δηλαδή της συμφωνημένης ισχύος τους. Αλλά, όπως γράφει ο ποιητής στην εισαγωγή του βιβλίου:

Οι λέξεις είναι ζωντανές. Έχουν συναισθήματα. Αναπαράγονται και εξελίσσονται. Ξαπλώνεις πάνω τους και σε νανουρίζουν. Μπαίνεις ανάμεσά τους και σε στριμώχνουν, αν τις πιέσεις. Ξεφεύγεις μακριά τους και σε τραβάνε πίσω μόλις τεντώσει η αλυσίδα. Σε χαϊδεύουν, σου ψιθυρίζουν γλυκόλογα και σε παραπλανούν στην απεραντοσύνη τους...

Με γνώμονα αυτό, λοιπόν, διαβάζεται η ποιητική συλλογή του Μάνου Σιφονιού. Ο αναγνώστης πρέπει να συμφιλιωθεί με την παραδοξότητα της μεταποίησης των λέξεων μέσα από ελάχιστες αλλαγές, ώστε να αποδώσουν το εύρος του νοήματος. Παραθέτω κάποιες από αυτές, που ταυτόχρονα είναι και τίτλοι ποιημάτων:

Απελευθέρωτας

Λεξωτερίκευση

Κλεψυδραπέτης

Συντροφόβος

Χυδεαλισμός

Θλιψικάμινος

Ανατρεποχή

Κεντροπία

Παραμυθητεία

Αγάπειρη

Χελιδονάρκη

Θεωσφόρος

Ποιησήψη

Σκέφτομαι, για παράδειγμα,  το νόημα της λέξης Απελευθέρωτας. Δεν είναι τάχα η επιθυμητή ερωτική συνθήκη αυτή που απελευθερώνει και όχι αυτή που δεσμεύει; Διαβάζοντας, όμως, το σχετικό ποίημα συναντάμε μιαν άλλη πλευρά της απελευθέρωσης, αυτήν της δραπέτευσης από τον ασφυκτικό κλοιό του ερωτευμένου προσώπου. Όντως η λέξη, ακόμα και με τη μετάλλαξή της, έχει περιθώρια μιας άλλης ερμηνείας, και αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον:

Την αγάπη μου, σημαία, θα καρφώσω στην καρδιά σου.

Τον πόθο μου, δηλητήριο, θα στάξω στη γλώσσα σου.

Το πάθος μου, θηλιά, θα τυλίξω στο λαιμό σου.

Στον έρωτά μου θα σκοντάψεις.

Θα πέσεις.

Θα ματώσεις.

Θα χαθείς.

Δεν θα σε ξαναβρώ.

Η ουσία των λέξεων είναι το ζητούμενο. Και εδώ ο Σιφονιός βρήκε τον τρόπο για να ανοίγουν, να υποδέχονται τα επιπλέον γράμματα και να λειτουργούν με το διευρυμένο τους νόημα ή με τη διαφορετική τους χρήση. Να τον ονομάσουμε γλωσσοπλάστη; Θεωρώ πως δεν του ταιριάζει, αν και πλάθει κατ’ ουσίαν νέες λέξεις. Αυτές, όμως, δεν διατηρούνται, δεν ανταποκρίνονται στην ανάγκη επικοινωνίας ούτε καλύπτουν κάποιο κενό στον λεκτικό κώδικα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα παιχνίδι που επιχειρείται εδώ, προκειμένου να δειχθεί η δύναμη των λέξεων αλλά και η σχετικότητα του συμφωνημένου γλωσσικού κώδικα. Γι’ αυτό και η σύζευξη των δύο (π και λέξεις) στον τίτλο. Ένα παιχνίδι για τις λέξεις με τις λέξεις. Μια παράθεση ποιητικών παραδειγμάτων με τις παιγνιώδεις μεταμορφώσεις των λέξεων. Ο προσδιορισμός π μπροστά από τις λέξεις δίνει την εν δυνάμει δημιουργική τους μετατροπή κάνοντας το νόημά τους άπειρο κι αυτό. Ο Σιφονιός μιλά για τις λέξεις-αριθμούς ως κώδικα δυνητικής επικοινωνίας. Σκέφτομαι ότι «παίζει» με δύο έννοιες που λειτουργούν ως αναγκαίοι επινοημένοι περιορισμοί στην εξυπηρέτηση από τη μια της επικοινωνίας (οι λέξεις) και από την άλλη ως ένδειξη (οι αριθμοί)  της προσπάθειας του -οριακών δυνατοτήτων- νοήμονος όντος, του ανθρώπου δηλαδή, να ερμηνευτεί ο κόσμος, που παραμένει ασύλληπτος κατά το εύρος, το βάθος και την ουσία του. Ευφυώς, όμως, επιλέγει το σύμβολο π, που παραπέμπει ευθέως στην άπειρη δυνατότητα, στην άρρητη ερμηνεία, στη δυναμική παρέμβαση της σκέψης στο ανεξερεύνητο του σύμπαντος. Έτσι οι λέξεις αποκτούν αυτόν τον μανδύα των άπειρων μεταλλαγών τους. Παιχνίδι, φυσικά το ονομάζουμε. Ωστόσο, θα έλεγα ότι το συγκεκριμένο βιβλίο, πέρα από την αισθητική απόλαυση που προσφέρει η ποίηση σε κάθε περίπτωση που αυτή φθάνει σε καλαίσθητο αποτέλεσμα, όπως εδώ, δίνει και τροφή στη σκέψη. Ποια τα όρια των λέξεων; Ποια η δυναμική της γλώσσας; Σε μια εποχή που ο λεκτικός κώδικας διαρκώς περιορίζεται ή (κατά μια άλλη εκδοχή) αφομοιώνεται από μια γλώσσα συνοπτικών και κατακρεουργημένων φράσεων, ακόμα και μια παιγνιώδης διάθεση μπορεί να μετεξελιχθεί σε πρόταση ενδιαφέρουσα.

Το γεγονός ότι ο Σιφονιός επέλεξε τη «γλώσσα» της ποίησης για να προσφέρει την άποψή του για τις π λέξεις από μόνο του αποκτά σημειολογικό περιεχόμενο. Ο ποιητικός λόγος είναι ίσως ο μόνος που δεν επιζητά μια λογική επιβεβαίωση αλλά ευδοκιμεί στη μεταφορικότητα και την υπαινικτικότητα της συνοπτικής και συνεπτυγμένης μορφής της γλώσσας. Πρόσφορο, λοιπόν, το έδαφος και ιδιαιτέρως ανεκτικό για μεταποιήσεις λέξεων, για να δούμε την προστιθέμενη αξία τους, όπως ευφυώς αναφέρει ο ποιητής. Άλλωστε οι λέξεις είναι όπως το π:

Το π δεν έχει τελειωμό.

Νοήματα σταυροβελονιά,

Πλέκουν το ρούχο του σύμπαντος.

Είναι το εγώ, το ύφος και η στάση,

που χάνονται στην απεραντοσύνη.

[…]

Όσο στη συμβατική και αποδεκτή γνωστή αξία των λέξεων προστίθεται η άλλη, η άπειρη σε δυνατότητες αξία μετάλλαξης, τόσο το παιχνίδι αυτό μπορεί να έχει και τον κίνδυνο συνειδητοποίησης του χάους. Και τότε όλο το επινοημένο σύμπαν των λέξεων καταδεικνύει τη σχετικότητα του, τότε και η επικοινωνία αποδεικνύεται εν πολλοίς προσχηματική. Με τις ίδιες τις λέξεις να κρύβουν το αληθινό τους περιεχόμενο, που πλέον ασφυκτιά και ξεχειλίζει από το συμβατικό τους περίβλημα. Έτσι είναι. Μα, ποιος είπε πως τα παιχνίδια δεν φέρουν μέσα τους έναν εγγενή κίνδυνο; Μας αρέσουν, όμως, ως μια απόπειρα να δούμε τη ζωή αλλιώς, να τραβήξουμε λίγο πιο πέρα τα συμβατά της όρια.

  Διώνη Δημητριάδου