Επιγράμματα

του Κωνσταντίνου Μ. Σκηνιώτη

εκδόσεις ΑΩ

Γιατί να ονομάσει ο ποιητής Επιγράμματα αυτές τις ολιγόστιχες ποιητικές του καταθέσεις; Ανατρέχοντας μνήμες και γνώσεις πηγαίνω προς τα πίσω και διαβάζω εκείνα τα ελεγειακά επιτάφια σχόλια, που άφηναν την τελευταία  μνεία των νεκρών – επιφανών ή όχι. Κι ας άλλαξε μέσα στα χρόνια η φύση των επιγραμμάτων, σε μια απόπειρα ίσως των δημιουργών να μιλήσουν πιο πολύ για τη ζωή παρά για τον θάνατο. Κι ας έχει πλέον χαθεί για τον σύγχρονο αναγνώστη η αρχική έννοια της λέξης. Δεν μπορώ να απομακρυνθώ από την επιτάφια χρήση τους, έστω από την αόρατη σχεδόν εκείνη σχέση που αποκτούσαν οι λίγες αυτές λέξεις με τον νεκρό, αδύναμο πια να τις ακούσει. Με αυτό το πρίσμα, λοιπόν, προσεγγίζω τα Επιγράμματα του Κωνσταντίνου Μ. Σκηνιώτη.

Τα επιγράμματα τηw συλλογής ακολουθούν την αλφαβητική σειρά.

Επιλέγω από το Α την Άνοιξη:

ΑΝΟΙΞΗ

Το τεντωμένο του ακροβάτη σκοινί,

του ιχνηλάτη μισοσβησμένο χνάρι,

μιας εξώπορτας το ρόπτρο,

μεταίχμιο...

από το Γ τη Γαλήνη:

ΓΑΛΗΝΗ

Στάθηκα  στην άκρη,

το έναυσμα πάραυτα εδόθη.

Το σύνθημα ήταν «σιωπή»

μια άλλη όψη της φωνής.

Από το Ζ τη Ζωή

ΖΩΗ

Απρόσμενο παράθυρο

στο χρόνο ολοφώτιστο,

χορός πυρίδρομος προς θάνατον·

πρωτίστως, ολάνθιστος κήπος το σύμπαν.

Από το Ψ τον Ψίθυρο:

ΨΙΘΥΡΟΣ

Αγγίζω το αυτί μου στο χώμα.

Αφουγκράζομαι...

Το βάθος των αιώνων βλέπω·

μνήμη των γενεών.

Τέλος από το Θ τον Θάνατο:

ΘΑΝΑΤΟΣ

Βέβαιον,

το μόνον εν μέσω αβεβαιοτήτων

κατάλυσις των δεσμών του έσω κόσμου

προαύλιον του οίκου της αληθείας.

Συντεταγμένα,

η ζωή παρελαύνει προς αυτόν.

Στάθηκα στα πέντε αυτά επιγράμματα, ίσως γιατί περισσότερο από τα υπόλοιπα απηχούν την αίσθηση του περάσματος από τη μια όχθη στην άλλη, και μάλιστα με την ήρεμη ενατένιση της μετάβασης αυτής, σαν να πρόκειται για μια συνέχεια της ζωής σε άλλη μορφή, άγνωστη για τους ζώντες, οικεία όμως και προσφιλή (σαν νέα ζωή) για τους τεθνεώτες. Ο ποιητής ακούει τον ψίθυρο των αιώνων μέσα από τη γη, τη σιωπή σαν μια άλλη όψη ζωής (εδώ έξοχα συνδέονται οι δύο αισθήσεις, όραση και ακοή), επιβεβαιώνει το μεταίχμιο ως μόνη σταθερά, και εύστοχα περιγράφει το σύμπαν σαν έναν ολάνθιστο κήπο.

Με τη σκέψη ότι δεν θα μπορούσα να προσδοκώ κάτι ευρύτερο και ουσιωδέστερο από την ολιστική αυτή εικόνα, παρατηρώ τα ψήγματα ζωής που εμπεριέχονται στα υπόλοιπα σαράντα επιγράμματα. Ο έρωτας, η γέννηση, η έμπνευση, η δημιουργία, το θάρρος, η δύναμη, και άλλες έννοιες ελπιδοφόρες και αισιόδοξες. Πώς συνάδουν άραγε με την παραπάνω αίσθηση του αόρατου περάσματος; Το μυαλό  μου πηγαίνει στη Στήλη της Ηγησούς, ένα από τα ωραιότερα ταφικά μνημεία του Κεραμεικού, και αναλογίζομαι πόσο συνταιριαστά μπόρεσε εκείνος ο αρχαίος γλύπτης να αποδώσει το ίδιο μήνυμα. Η νεκρή Ηγησώ κρατά στο χέρι ένα δείγμα του εφήμερου (κάποιο από τα κοσμήματά της που τόση χαρά της είχε δώσει όσο ζούσε με τη λάμψη του) και το κοιτάζει με εκείνη την αδιόρατη θλίψη, περισσότερο συνειδητοποίηση των μάταιων ορίων ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Η ζωή ένα όλον αδιαίρετο, όσο κι αν θέλουμε να μοιράζουμε τους κόσμους μας σε ορατό και αόρατο ή ανύπαρκτο. Έτσι όλες οι ζωντανές αναφορές στα επιγράμματα του Σκηνιώτη αφορούν, σκέφτομαι, τη μία και μοναδική ζωή. Αρχικά με τις επισημάνσεις για τις έννοιες που την καθορίζουν, προσδίδοντας νόημα και ενδιαφέρον. Και κατόπιν με τη διαπίστωση για τη φυσική συνέχεια (και όχι τέλος) αυτής της ζωής σε άλλη διάσταση. Η Τέχνη έχει τους δικούς της δρόμους και με κάθε μορφή της επικοινωνεί με τους αποδέκτες της. Όσο για το αν αυτές οι διαφορετικές μορφές της επικοινωνούν μεταξύ τους, αυτό περίτρανα επιβεβαιώνεται κάθε τόσο.

Ο ποιητής, απρόσμενος σχοινοβάτης σε ισορροπία επικίνδυνα όμορφη, μπορεί να δει τις αφανείς συνδέσεις του σύμπαντος κόσμου, να τις βάλει μέσα σε στίχους, να μιλήσει γι’ αυτές. Τότε, ναι, μπορεί να ονομάσει τα ποιήματά του, αυτά τα μικρά σε σώμα, Επιγράμματα. Και με το ελάχιστο αυτού του λεκτικού οπλισμού να δώσει μια πλήρη εικόνα του κόσμου, που τον αφορά ως δημιουργό που αντικρίζει τον εαυτό του στο χαρτί, αλλά κυρίως αφορά εμάς τους αποδέκτες του έργου του. Χωρίς διδακτισμό, κατάθεση σοφίας και τα συναφή, αλλά μόνο με τη συμπύκνωση του νοήματος που χωρά σε δυο τρεις στίχους, τόσο περιεκτικούς, ωστόσο, σε βαθιά συνειδητοποίηση του κόσμου ολόκληρου. Με μια λιτή όψη της έκδοσης, να αντανακλά το περιεχόμενο του λόγου. Διακριτική όσο ένα πάτημα πάνω στο χώμα που σκεπάζει τόσα περασμένα, ζώντα όμως κατά μια έννοια. Εξαίσια ποιητική δουλειά!

Διώνη Δημητριάδου

(πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Φρέαρ frear.gr http://frear.gr/?p=18575)