Ανεξαρτησίες και εθνικές ταυτότητες στη Νότιο Αμερική

ιστορικό δοκίμιο

   του Σπύρου Χρηστάκη

   συγγραφέα-ιστορικού ερευνητή

       

                      

                          από τις ΑΩ Εκδόσεις

Ο ιστορικός Σπύρος Χρηστάκης επιχειρεί να δείξει την πορεία δημιουργίας των εθνικών κρατών στην περιοχή του Ρίο ντε λα Πλάτα (Αργεντινή Ουρουγουάη, Παραγουάη και Βολιβία) στις αρχές του 19^ου αιώνα. Ενδιαφέρον θέμα το οποίο εξετάζει στηριγμένος στην ιστορική σχολή των Annales του Μπρωντέλ και του Ζακ λε Γκοφ αναδεικνύοντας τη σημασία της χρονικής διάρκειας (μέσης, μακράς και σύντομης). Επισημαίνει τον διαφορετικό τρόπο συνειδητοποίησης της έννοιας του έθνους ανάμεσα στους λαούς της Αμερικής (που δεν έχουν να στηριχθούν ιδεολογικά για τη δημιουργία του εθνικού κράτους σε κανένα παρελθόν) και της Ευρώπης (που κυρίως σ’ αυτό το ένδοξο παρελθόν στηρίζονται για να διεκδικήσουν τη δικαίωση του εγχειρήματός τους).

Η μελέτη αυτή αποδεικνύεται σημαντική γιατί μέσω αυτής αντιλαμβανόμαστε την αμερικανική ιδιαιτερότητα. Η έλλειψη συνέχειας με ένα παρελθόν ανύπαρκτο οδήγησε σε προσήλωση στο παρόν  (αυτό περισσότερο αφορά την περίπτωση της Βόρειας Αμερικής) αλλά και σε μια  κατασκευασμένη εθνική συνέχεια με τους γηγενείς πολιτισμούς της νοτιοαμερικανικής ηπείρου, προκειμένου να στηριχθεί το νέο εθνικό κράτος κάθε φορά.

Ο Σπύρος Χρηστάκης αντιπαραθέτει την περίπτωση της ελληνικής ανεξαρτησίας, η οποία βέβαια δεν παρουσιάζει αναλογίες με τη δημιουργία των εθνικών κρατών στη Νότιο Αμερική, παρουσιάζεται όμως προς σύγκριση αντιθετική. Στην περίπτωση τη δική μας ο νεοελληνικός διαφωτισμός ως απότοκο του ευρωπαϊκού κινήματος θα δώσει άλλη διάσταση στην υπόθεση της ανεξαρτησίας και θα αναζητηθούν συνδέσεις με την ευρωπαϊκή σκέψη από τη μια αλλά και με το ένδοξο ελληνικό παρελθόν από την άλλη. Κατασκευή φυσικά υπάρχει και εδώ, μόνο που είναι εντελώς διαφορετικά τα μεγέθη, οι συνθήκες (αν και χρονικά συμπίπτουν) πολύ απέχουν από αυτές της αμερικανικής ηπείρου. Είναι άλλο πράγμα η οθωμανική κυριαρχία και άλλο η αποικιακή εξάρτηση.

Με πολλά στοιχεία και πλούσια βιβλιογραφία κατά ενότητα το πόνημα αυτό απευθύνεται και στον μελετητή της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου αλλά και στον αναγνώστη που διευρύνει τις γνώσεις του διαβάζοντας ένα ενδιαφέρον βιβλίο.

Στην προμετωπίδα τα λόγια του Μαριάνο Μορένο, που ακόμα και σήμερα έχουν την αξία τους για κάθε λαό όπου γης:

Είναι Δίκαιο οι λαοί να τα περιμένουν όλα από τους άξιους αντιπροσώπους τους στην πολιτική αλλά είναι επίσης απαραίτητο να μαθαίνουν οι ίδιοι τα δικαιώματά τους και τα θέματα που τους αφορούν.

Μαριάνο Μορένο, 1810

Διώνη Δημητριάδου