Οι Ευνοούμενοι του Μίδα

διήγημα του Τζακ Λόντον

σε μετάφραση του Δημήτρη Δημόπουλου

από τις εκδόσεις Vakxikon

Είμαστε το αναπόφευκτο. Είμαστε το αποκύημα της βιομηχανικής και κοινωνικής αδικίας. Στρεφόμαστε ενάντια στην κοινωνία που μας δημιούργησε. Είμαστε τα επιτυχημένα σφάλματα της εποχής, οι πληγές ενός εξευτελισμένου πολιτισμού.

Ήταν στα 1901, όταν ο Τζακ Λόντον (συγγραφέας των αγαπημένων έργων O Ασπροδόντης και Το Κάλεσμα της Άγριας Φύσης) εξέδωσε το σύντομο διήγημα The Minions of Midas, το οποίο έχει αποδοθεί στα ελληνικά  Οι Ευνοούμενοι του Μίδα. Στην αυγή του 20^ου αιώνα, μέσα στο αναδυόμενο και πολλά υποσχόμενο αμερικανικό θαύμα – όνειρο. Μόνο που εν μέσω καπιταλιστικής κυριαρχίας ο -σοσιαλιστικών πλέον αντιλήψεων- Τζακ Λόντον είχε να πει κάτι πρωτότυπο και να καταγγείλει κάτι ιδιαίτερα επίφοβο να συμβεί. Έστω περιβαλλόμενο με ένα μανδύα ακραίας μυθοπλασίας. Τουλάχιστον έτσι φάνηκε τότε, για να αποδειχθεί ωστόσο αργότερα ότι δεν απείχε και τόσο πολύ η φαντασία του συγγραφέα από μια ζοφερή πραγματικότητα, ολοένα και πιο απειλητική.

Βρισκόμαστε στο Σικάγο, στα 1899. Ένας πολύ πλούσιος επιχειρηματίας, ο Ίμπεν Χέιλ,  λαμβάνει μία επιστολή από μία οργάνωση που αυτοαποκαλείται Οι Ευνοούμενοι του Μίδα. Τα μέλη της απαιτούν από αυτόν 20 εκατομμύρια δολάρια, έως μια συγκεκριμένη ημερομηνία, διαφορετικά απειλούν ότι θα ξεκινήσουν να σκοτώνουν τυχαία επιλεγμένα θύματα. Ο επιχειρηματίας, πολύ σίγουρος για την ισχύ που η οικονομική του επιφάνεια του προσδίδει,  θα αγνοήσει την απειλή, ανοίγοντας έτσι έναν κύκλο αίματος, τον οποίο δεν θα κατορθώσει τελικά να αντιμετωπίσει, οδηγούμενος τελικά στην αυτοκτονία. Με τη διαθήκη του κληροδοτεί στον γραμματέα του Γουέιντ Άτσελερ (σχεδόν θετό του γιο) το σύνολο της περιουσίας του, καθιστώντας όμως έτσι αυτόν πλέον υπεύθυνο για τις δολοφονίες που θα συνεχιστούν. Όταν, κάτω από  το βάρος των τύψεων, θα θέσει και αυτός τέλος στη ζωή του, αφού πρώτα μεταβιβάσει όλη την κληρονομηθείσα περιουσία -μαζί με την συνακόλουθη  ευθύνη-  στους φυσικούς αποδέκτες (τους γιους του Χέιλ), ο αφηγητής της ιστορίας θα λάβει μια επιστολή, στην οποία ο Άτσελερ του εκθέτει όλα τα δεδομένα από την αρχή που η οργάνωση αυτή έκανε την εμφάνισή της, παραθέτοντας και αποκόμματα από εφημερίδες αλλά και αντίγραφα των  επιστολών που απηύθυναν οι δράστες των δολοφονιών στον Χέιλ. Ο λόγος που το κάνει αυτό αναφέρεται με σαφήνεια:

Αποτελεί πλέον ζήτημα της κοινωνίας που δέχεται τις άμεσες συνέπειες, και θα πράξω το καθήκον μου προτού αφήσω τον κόσμο τούτο, ενημερώνοντάς την για τον κίνδυνο. Τζον, ως τελευταία μου επιθυμία, σου ζητώ να δημοσιοποιήσεις τα πάντα. Μη φοβηθείς. Η μοίρα της ανθρωπότητας βρίσκεται στα χέρια σου. Ας τυπώσουν οι εφημερίδες εκατομμύρια αντίτυπα· ας μεταδοθεί παντού· όπου συναντιέται κόσμος και συζητά, ας το συζητά με φόβο και τρόμο. Και τότε ας αφυπνιστεί εντελώς, η κοινωνία ας ξεσηκωθεί και ας απεμπολήσει αυτό το βδέλυγμα.

Ο συγγραφέας, με την άδεια που του δίνει ο λογοτεχνικός μανδύας, καθίσταται πλέον ο αγγελιαφόρος του μηνύματος, που προειδοποιεί για την κατάληξη που θα έχει δυνητικά η επισωρευμένη αδικία, συνώνυμη με τη φιλοσοφία του παντοδύναμου καπιταλιστικού συστήματος. Ποικίλες φυσικά προεκτάσεις θα μπορούσε ο σημερινός αποδέκτης αυτού του μακρινού μηνύματος να δει, καθώς και πολλές επιβεβαιώσεις αυτής της επινοημένης μυθοπλαστικά ιστορίας του Τζακ Λόντον να ανακαλύψει σε μια εποχή που η τρομοκρατία συχνά αποδεικνύει την ύπαρξη μιας παράλληλης λογικής με αυτή την επικρατούσα που κυβερνά τον σύνθετο κόσμο μας. Μοιάζει το κυρίαρχο σύστημα να έχει δημιουργήσει αναπόφευκτα τον αντίλογό του, που με τη σειρά του διεκδικεί μια θέση στο σκηνικό, με τη βούληση φυσικά της ανατροπής της κεντρικής εικόνας και της αλλαγής των ρόλων. Η αναδιανομή του πλούτου, που με κάπως παράδοξο τρόπο (στενά ωφελιμιστικό) ζητά εδώ η οργάνωση Οι ευνοούμενοι του Μίδα, αποτελεί πάγιο αίτημα των ξεσηκωμένων όπου γης. Το ευρηματικό σκίτσο του  Arthur Henry Young στο εξώφυλλο λέει πολλά. Ο σκοτεινός και ανελέητος κόσμος, του οποίου  την εικόνα αριστοτεχνικά μας μεταφέρει το συγκεκριμένο διήγημα, ίσως να μην απέχει και πολύ από τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε ανυποψίαστοι και εφησυχάζοντες, μέχρι που κάποιο νέο χτύπημα μας αφυπνίζει και μας ανησυχεί. Πόσο δραστικά μπορεί η λογοτεχνία να  ανατέμνει την πραγματικότητα; Η υπερβολή που χρησιμοποιεί, προκειμένου να καθιστά κάθε φορά σαφή τα νοήματά της, έχει τη δυναμική να μας οδηγήσει σε μια θέαση του πραγματικού σκηνικού; Διαχρονικό το ερώτημα, ανακύπτει κάθε φορά που διαβάζοντας μια επινόηση λογοτεχνική αντιλαμβανόμαστε πως ο συγγραφέας επιχειρεί κάτι περισσότερο από την προσφορά της τέρψης γύρω από τις ιστορίες που αφηγείται. Καθίσταται, έτσι, η μυθοπλασία ευρηματική αποκάλυψη της αλήθειας. Και εδώ ο Τζακ Λόντον έχει βρει φλέβα χρυσού, με αυτό το εξαιρετικά σύντομο διήγημα, το οποίο με την αφηγηματική τεχνική της επιστολογραφίας κατορθώνει να δώσει μια ακόμα ενδιαφέρουσα διάσταση στην ιστορία του. Η αφήγηση αποκαλύπτει τι συμβαίνει, όταν όλα έχουν συντελεσθεί. Κανείς πλέον δεν μπορεί να παρέμβει και να ανατρέψει μια πτυχή του δράματος. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να σκεφθεί τις διαστάσεις του προβλήματος, που φθάνει μέχρι τις μέρες μας χωρίς να διαφαίνεται πουθενά προτεινόμενη λύση. Ίσως η σημαντικότερη σκέψη που διαπερνά όλο το κείμενο να συμπυκνώνει το νόημά της στις παρακάτω λέξεις, με τις οποίες κλείνει η οργάνωση την τελευταία επιστολή της:

Στο παρόν κοινωνικό περιβάλλον ποιος από εμάς θα επιβιώσει; Εμείς θεωρούμε πως εμείς είμαστε οι ικανότεροι. Εσείς θεωρείτε πως εσείς είστε οι ικανότεροι. Το αποτέλεσμα ας το κρίνει ο χρόνος και ο νόμος.

Η φράση που ο Τζακ Λόντον χρησιμοποίησε είναι: survival of the fittest, υπονοώντας φυσικά την ικανότητα του καθενός να προσαρμόζεται στις συνθήκες και άρα να ετοιμάζεται καταλλήλως για να τις αντιμετωπίσει προς όφελός του. Μια αναμέτρηση, της οποίας την κατάληξη δεν είναι εύκολο κανείς να προδικάσει. Μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο, κάτω από συνθήκες υπό διαρκή διαμόρφωση, ίσως οι μόνες σταθερές να εντοπίζονται στον εξοπλισμό της μιας ή της άλλης πλευράς, προκειμένου να βρεθεί ετοιμοπόλεμη την κατάλληλη στιγμή. Έτσι, όμως, δεν θεραπεύονται τα κακώς κείμενα, μόνον αντιμετωπίζονται περιστασιακά και αναποτελεσματικά.

Υ.Γ.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε με αφορμή τα 100 χρόνια από τον θάνατο του ευφυούς συγγραφέα (ο Τζακ Λόντον πέθανε το 1916). Ο μεταφραστής του βιβλίου Δημήτρης Δημόπουλος, παράλληλα μετέφερε στη θεατρική σκηνή το διήγημα αυτό σε διασκευή και σκηνοθεσία δική του, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Διώνη Δημητριάδου

(η πρώτη δημοσίευση έγινε στο περιοδικό Book tour Μια κριτική προσέγγιση στο διήγημα "Οι Ευνοούμενοι του Μίδα" του Τζακ Λόντον σε μετάφραση του Δημήτρη Δημόπουλου από τις εκδόσεις Vakxikon

Διαβάστε περισσότερα: http://www.booktourmagazine.com/news/mia-kritiki-proseggisi-sto-diigima-oi-eynooymenoi-toy-mida-toy-tzak-lonton-se-metafrasi-toy-dimitri-dimopoyloy-apo-tis-ekdoseis-vakxikon/)