Ιστορίες απ’ όλον τον κόσμο μου της Παυλίνας Μάρβιν εκδόσεις Κίχλη

Ιστορίες απ’ όλον τον κόσμο μου

της Παυλίνας Μάρβιν

εκδόσεις Κίχλη

«Ααχ! Ψυχή μου. Τίποτε δεν είδες στην ζωή σου, τίποτε!»

Γ.Μ. Βιζυηνός, «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον».

Υπέροχοι είναι οι λογοτεχνικοί συνειρμοί! Έρχεται  εδώ, στο βιβλίο της Παυλίνας Μάρβιν, στο ξεκίνημα του μικρού πεζού «Τα ρούχα του Παναγιώτη» να συνομιλήσει μαζί του η φράση του παππού από το διήγημα του Βιζυηνού. Και τότε το ταξίδι αλλά και το περιεχόμενο του κόσμου, όπως τον αντιλαμβάνεται ο καθένας, παίρνει άλλες διαστάσεις. Τι συνιστά αυτό που περικλείουμε στον χώρο τον οικείο του δικού μας κόσμου; Είναι μόνον όσα είδαμε ή ζήσαμε; Χωρούν και αυτά που θα θέλαμε να είναι κομμάτια της εικόνας του; Τόποι και πρόσωπα, υπαρκτά και μυθοπλαστικά, παρουσίες και απουσίες, συντροφιές και αποχωρισμοί; Η Παυλίνα Μάρβιν θα μας γνωρίσει σκόρπια κομμάτια αυτού του προσωπικού της παζλ αναμειγνύοντας την πραγματικότητα με την ανατροπή της, υπομειδιώντας πίσω από τις λέξεις κάθε φορά που ένας αναγνώστης θα θεωρεί δική του την εικόνα, δικό του και το βίωμα. Μέσω μιας υπερβατικής εκδοχής/ερμηνείας του μυθοπλαστικού κόσμου διαβάζουμε καλύτερα το δικό μας ίχνος.

Με τις παραπάνω σκέψεις προσεγγίζοντας τις «ιστορίες» του βιβλίου, άλλες ποιητικές και άλλες ποιητικά πεζές, παρατηρώ πώς συντίθεται λίγο λίγο αυτός ο κόσμος μέσα από τις ψηφίδες του. Το πρώτο μέρος, ο Νοσοκόσμος, γεμάτος με πάσχοντα πεζά, παθολογικά κείμενα έτοιμα να εξορκίσουν την αρρώστια, ακόμα και τον θάνατο, σε μια δυναμική αναμέτρηση με τη φθορά των σωμάτων. Το ομώνυμο πεζό, μια απίστευτη ιστορία, που σε προκαταλαμβάνει ανοίγοντας το βιβλίο, με τις πολλαπλές ταφές ενός περιστεριού να μας απομακρύνουν από το ανεπιτυχές του εγχειρήματος (που πλέον λειτουργεί ως σημαίνον) και να μας οδηγούν κατ’ ευθείαν στο πιο συγκλονιστικό σημαινόμενο, τον μνημονικό τρόπο να μιλήσεις για την αλλοίωση του φθίνοντος σώματος, μέσα από τα μάτια των παιδιών.

[…]«Γιουβουλί, τρέξε!» ξεφώνιζε, κι όλο τρέχαμε μπρος αυτός πίσω εγώ, ακριβώς όπως αρμόζει σ' αυτές τις περιπτώσεις -δηλαδή άνευ λόγου και αιτίας-, τρέχαμε γενικά, ανεξαρτήτως εποχής και τοποθεσίας, μέχρι που πάτησα τα εφτά κι ο Δεκέμβριος χάθηκε μια για πάντα μέσα σ' αυτό το σπινθηροβόλο παρελθόν που όσο μεγαλώνεις διαστέλλεται, με πόδια γρήγορα, με τις τσέπες της βερμούδας του γεμάτες παιδικά δυναμιτάκια και μισοφαγωμένες καραμέλες Τσάρλεστον.

[…]έμαθε πια καλά πως δεν υπάρχει κανένα τέλος σε μια ιστορία ενάντια στη φθορά. Γιατί αυτή η ίδια, ακριβώς όπως τα γεωσκουληκάκια, καταβροχθίζει αργοπορώντας χαρούμενα όλα τα τέλη του κόσμου – ακόμη και τα πιο μικρά.

(Ο Νοσοκόσμος)

Ίσως να πρόκειται για μια εισαγωγή που μας οδηγεί στην αυτοαναφορικότητα μέσω μιας αυτοχειρίας ποιητικής (Φαινόμενο αυτοχειριασμού)· με το πρόσχημα του ποιήματος που σβήστηκε μονάχο, γλιτώνει ο ποιητής τη δική του απονενοημένη κίνηση και φθάνει πλησίστιος στη δημιουργία.

[…]Με αίματα ποιητών που αυτοκτόνησαν

διστακτικά ξανάρχισα να γράφω.

Διατρέχω τα τρία επόμενα μέρη του βιβλίου, πεζά και ποιητικά, μένω σε όλα τα αντίξοα θανατερά που οδηγούν (αν αντέξεις) σε μια ρεαλιστική επιβίωση, στο εμβληματικό Γεια σου γιαγιά, και υποκλίνομαι στο υπέροχο Ο φόβος για τη θάλασσα με τις ανοιχτές εκδοχές ανάγνωσης. Όποιος έχει βιώσει απώλειες (και ποιος δεν έχει;) αλλά και νοητικά σαλέματα  θα βρει κάτι από τον εαυτό του. Και ίσως η υπερβατική εικόνα να μιλάει πιο καθαρά από τις τόσο πολύπλοκες τελικά εκδοχές του ορθού λόγου, που ούτε μια χαραμάδα δεν ανοίγουν στο άκαμπτο σώμα τους για να χωρέσει η απιθανότητα μιας σύλληψης τόσο εύστοχης.  

[…]

Νυχτώνει·

ένας φάλαινος

στο σημείο όπου η θάλασσα γίνεται ουρανός

σημαίνει ότι πήδηξες

από το φτερό του αετού

στην προβοσκίδα του ελέφαντα

και από εκεί στη ράχη της πιο μεγάλης φάλαινας

Δεν ήταν παιδικό παιχνίδι

ήταν άλλο πράγμα

κυνηγημένος

Ωστόσο πραγματική αποκάλυψη αποτελεί το τελευταίο μέρος, Ιστορίες απ’ όλον τον κόσμο μου, μόνο που εδώ απαιτούνται οι εντελώς προσωπικοί κώδικες αποκρυπτογράφησης για να μπορέσει ο αναγνώστης να περιπλανηθεί αισθητικά και νοητικά στον περίκλειστο κόσμο της Παυλίνας Μάρβιν. Τα κείμενα αυτά θα μπορούσαν να γραφούν και ως μια θεατρική εκδοχή μονολόγων, καθώς αφήνουν την αίσθηση ότι παριστάνονται μπροστά σου. Έτσι ανοίγει ένας άλλος ευρύς ορίζοντας αναγνώσεων. Αυτό όμως είναι γνώρισμα της ενδιαφέρουσας λογοτεχνίας, να ανακαλύπτεις διαρκώς νέους δρόμους προσέγγισής της. Σ’ αυτό το τελευταίο κομμάτι του βιβλίου ανήκει και το διαμαντάκι της γραφής της Μάρβιν, Τα ρούχα του Παναγιώτη, που μνημονεύθηκε και αρχικά.

[…]σκέφτηκα πως, ναι, στην τέλεια χαρούμενη συνάντηση των ρούχων μας κάτι έμεινε από μας, από τη δυσλειτουργία μας τέλος πάντων, την αστάθειά μας, την απολογία, κάτι έμεινε, έστω από συνήθεια, από γυμνό αυτοματισμό έστω, έμεινε αυτό το κάτι στο γόνατο, γροθιά να δίνει, να πονά η ανοίκεια σ’ εμάς τελειότητα.

Μέσα σε λιγότερες από εβδομήντα σελίδες πρόλαβαν να δείξουν την παρουσία τους τρεις κόσμοι. Ο κόσμος όπως αληθινά είναι (φυσικά με όση δόση συγκατάβασης μπορεί να δηλωθεί με τη λέξη αληθινά), ο κόσμος της Παυλίνας Μάρβιν, όπως η ίδια τον έπλασε και μας τον συστήνει, τέλος ο κόσμος όπως ο αναγνώστης τον ερμηνεύει. Το πιο ενδιαφέρον εδώ είναι ότι αυτές τις τρεις εκδοχές τις συλλαμβάνεις ως ένα όλον αδιαίρετο, που πότε σου ανοίγει τη μια του όψη και πότε την άλλη.  Με ψήγματα αλήθειας προσωπικής, με αιφνιδιασμούς και εκτινάξεις, με μάσκες και μεταμφιέσεις, με αποκάλυψη του βάθους που κρύβουν οι λέξεις. Ένας τρόπος γραφής, που προσελκύει την ανάγνωση, μια παρουσία ξεχωριστή στη λογοτεχνία.

Και ένα κόκκινο εξώφυλλο με μια ζωγραφιά της Christina Malman, Washington Square Arch, προκλητικό των αισθήσεων αυτό, να συνομιλεί με το περιεχόμενο των ιστοριών με έναν τόσο παράξενο τρόπο που σε καθηλώνει. Είναι αλήθεια ότι μερικά πράγματα δεν ερμηνεύονται μόνο με τη λογική, αλλά ετούτο το σχέδιο φτιάχτηκε τόσα χρόνια πριν (1956) σαν να γνώριζε τη μελλοντική λεκτική υποστήριξη από τις ιστορίες του βιβλίου. Καμιά φορά μικρές λεπτομέρειες μιας έκδοσης την καθιστούν ευδιάκριτη ανάμεσα στην πληθώρα των βιβλίων που μας κατακλύζουν.

Διώνη Δημητριάδου

(η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr http://diastixo.gr/kritikes/poihsh/7656-istories-kosmos)