Αγάλματα εκτός μουσείου Ελένη Αρτεμίου-Φωτιάδου Εκδόσεις Μανδραγόρας η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Αγάλματα εκτός μουσείου

Ελένη Αρτεμίου-Φωτιάδου

Εκδόσεις Μανδραγόρας

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Το ποιητικό αποτύπωμα μιας ήττας • Fractal

Το ποιητικό αποτύπωμα μιας ήττας

Ποια είναι τα αγάλματα, ποια η σιωπή τους και ποια η ακινησία τους; Πώς εκτίθενται εκτός μουσείου, στην αδιαφορία ή στην κακοπραγία, όπως τα θέλει η ποιήτρια στην πρόσφατη συλλογή της; Όταν επιλέγει να βγάλει τα αγάλματα εκτός μουσείου, στην ουσία τα αποκαθηλώνει, τα οδηγεί σε μια απομάγευση, χωρίς το επιβλητικό τους μέγεθος, με το σημαινόμενο της ιστορίας που φέρουν μέσα τους να τίθεται πλέον εν αμφιβόλω. Στο εξώφυλλο μια φωτογραφία με ένα υπερμέγεθες κεφάλι αγάλματος, επιβλητικό, και μπροστά του το μικρό μέγεθος ενός μικρού ανθρώπου, ενός παιδιού. Αυτά τα αγάλματα, εκτεθειμένα έξω από τον φυσικό τους χώρο, αναπόφευκτα οδηγούν στη συνειρμική ταύτιση με το ταπεινό μέγεθος των ανθρώπων· ίσως και σε μια ανάλογη αποκαθήλωση, καθώς μοιάζει να καταργείται η ψευδαίσθηση, η ελπίδα που θα μπορούσε να προσφέρει κάποια αρωγή στο προσωπικό τους άχθος. Ριγμένοι σε ένα σιωπηλό σύμπαν που ποτέ δεν θα απαντήσει σε κανένα ερώτημα, εγκαταλελειμμένοι σε μια σκληρή ζωή, κατά τον Σαρτρ απολύτως ελεύθεροι αλλά και απολύτως υπεύθυνοι, να πρέπει να σηκώσουν όλο το άχθος μιας δυσβάστακτης ευθύνης. Ο κοινός τόπος που τα δύο μεγέθη συναντώνται είναι ο χρόνος που γράφει επάνω τους, “ακάμας”, ακούραστος, κατά τον Ευριπίδη, και σε αιώνια ροή, αλλά και αδιάφορος για όσα στην πορεία του φθείρει, γεννώντας διαρκώς αυτός τον εαυτό του. Αδύναμοι όλοι μπροστά του. Και το τέλειο της τέχνης και το ατελές του ανθρώπου.

Τότε, κατά την ποιήτρια, όπως γράφει στο ποίημά της “Art Gallery II”, Όλοι στρέφονται απελπιστικά στον ουρανό. Η καλή ποίηση, όπως αυτή εν προκειμένω, μετράει την κάθε μία της λέξη. Έτσι στον παραπάνω στίχο σωστά επιλέχθηκε η λέξη απελπιστικά και όχι απελπισμένα, γιατί αποδίδει ακριβώς την έννοια της κενότητας, την απουσία μιας δύναμης πάνω από τον άνθρωπο, την αδυναμία να βρεθεί κάποια λύση άνωθεν προερχόμενη. Σε άλλο της ποίημα (το ομώνυμο της συλλογής) θα μιλήσει γι’ αυτούς που έδωσαν πίστη σε μια κενή διαθήκη – με τη λέξη κενή να γράφεται με ε και όχι με αι, υποδεικνύοντας την κενότητα. Η ποίηση εδώ μιλάει για τον ηττημένο άνθρωπο. Θα μπορούσαμε ακόμα να πούμε πως πρόκειται για μια μελέτη (με ποιητικό λόγο) επάνω ακριβώς σ’ αυτή την ανελέητη ήττα.

Έχουμε, επομένως, μια ποίηση που μιλάει για τον άνθρωπο στην ατέρμονη μοναξιά του, αφημένο στην απελπισία και την κενότητα; Κι όμως, αν το άγαλμα είναι ένα πρόσωπο ανθρώπου, ένα ομοίωμα, χωρίς ψυχή και άρα χωρίς φωνή, αντιθέτως ο άνθρωπος έχει μέσα του φωνή, συχνά κραυγή, κι ας σιωπά. Ποιος, λοιπόν, θα του δώσει τη δύναμη, ή ποιος θα μιλήσει γι’ αυτόν; Στο εξαιρετικό τελευταίο ποίημα της συλλογής (“Αιωνίως εύθραυστον”), εν είδει επιλόγου μιας, στην ουσία, ποιητικής σύνθεσης, διαβάζουμε:

Οδυσσέα,

Λύσε με

φωνάζω από το κατάρτι

Είμαι η Σειρήνα που δεν τραγουδά

Πρέπει να περάσω από τις συμπληγάδες λέξεις

Το ποίημα πρέπει να περάσει από τις συμπληγάδες λέξεις, να μην συνθλιβεί από αυτές, να βρει τους κατάλληλους κώδικες που να αποτυπώσουν ολόκληρη την εσωτερική κραυγή, αν θέλει να ανοιχτεί στο πέλαγος. Τότε γράφεται αληθινή ποίηση, ποίηση μεγάλη, που προσφέρει μια διαφορετική θέα, συχνά εν δυνάμει ιαματική. Σε προηγούμενη συλλογή της (Φώτα στη διαπασών, Μανδραγόρας, 2022) έγραφε στο ποίημα “Θορυβοποιός”: Φτιάχνω λέξεις που κάνουν θόρυβο/ Επιτέλους/ Κάποιος να ενοχλήσει τις σιωπές. Πιστή στην ποιητική της πρόθεση, προσφέρει στον ηττημένο άνθρωπο φωνή και λόγο. Ακόμα κι αν αυτό απαιτεί μια ιδιόμορφη “έκθεση”. Η ποιήτρια, καθώς το παιχνίδι είναι σύμφυτο με τη λογοτεχνία – και αλίμονο αν δεν είναι– “παίζει” με την έννοια της έκθεσης. Εκτίθεται το άγαλμα, εκτίθεται ο άνθρωπος σε μια σκληρή πραγματικότητα, εκτίθεται, όμως, και το ποίημα. Όταν η ποίηση γράφεται, όπως λέει και η ποιήτρια, με νυστέρι, τότε θέλει τόλμη, γιατί πρόκειται για έκθεση ψυχής. Και πόσο ακόμη μεγαλύτερη αξία αποκτά, όταν αυτή η ποίηση γράφεται με τη λιτότητα που απαιτεί η αλήθεια, με τις κοφτερές λέξεις – η καθεμιά τους να εμπεριέχει περισσότερα από τη συμβατική λειτουργία του κώδικά της. Διαβάζουμε στο ποίημα “Ποιητικό αποτύπωμα”: Οι λέξεις εμπεριέχουν μια περίεργη αμοιβή/ Την ώρα που θαρρείς πως τις κατέχεις/ σαν χαμαιλέοντες/ αλλάζουν το χρώμα της προσαρμογής. Ναι, στην πιο καλή ποίηση, όπως εδώ, είναι συχνά οι λέξεις που “καθοδηγούν” στο ποιητικό αποτέλεσμα. Γιατί, υπάρχουν λέξεις αναφλέξιμες/ Τραβάς μια περόνη τους/ κι ανατινάζεται η στιγμή. (“Με προσοχή οι συζητήσεις”). Το τι θα κάνει, από αυτό το σημείο και πέρα, με την “ανοιχτή” στιγμή μπροστά της, αποτελεί και το διακριτό σημείο ανάμεσα στην ποίηση και την Ποίηση. Η Ελένη Αρτεμίου-Φωτιάδου κάνει τη σωστή επιλογή.

Διώνη Δημητριάδου