ΟΚΤΩ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΓΡΑΦΕΙ Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

 

ΟΚΤΩ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΓΡΑΦΕΙ Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

Οκτώ προτάσεις ανάγνωσης • Fractal

 

Ibtizam Azem, Το βιβλίο της εξαφάνισης, μετάφραση από τα αραβικά: Πέρσα Κουμούτση, εκδόσεις Gutenberg, σειρά: Aldina

Γιώργος Ψωμιάδης, Η φωλιά, διηγήματα, εκδόσεις Κίχλη

Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη, Σφιχταγκαλιάσματα και φτερουγίσματα  Ο χορός της ζωής, εκδόσεις ΑΩ

Γιώργος Βέης, Ποιήματα (1974-2023), Ύψιλον/βιβλία

Gregory Jusdanis Peter Jeffreys, Κωνσταντίνος Καβάφης Ο άνθρωπος και ο ποιητής, μετάφραση: Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδόσεις Μεταίχμιο

Για τον Κώστα Μουρσελά Κριτικά κείμενα, ανθολόγηση-εισαγωγή-επιμέλεια: Θεοδόσης Πυλαρινός, εκδόσεις Κουκκίδα-Αιγαίον

Γρηγόρης Τεχλεμετζής, Δρόμοι: Κασσιανή και Λεόντιον Διπλό ιστορικό μυθιστόρημα. εκδόσεις Κέδρος

Ελένη Στελλάτου, Καιρός των κρυστάλλων, εκδόσεις Πόλις

 

 

IBTISAM AZEM, ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗΣ

Gutenberg, σειρά Aldina, 2025

 Μετάφραση: Πέρσα Κουμούτση

Φυσικά ιστορία χωρίς γεγονότα συντελεσμένα δεν νοείται. Όμως, ελεύθερο το πεδίο στη λογοτεχνία να δει, μέσα από τη δική της οπτική, τι θα γινόταν αν… Έτσι, η Παλαιστίνια δημοσιογράφος και συγγραφέας Ιπτισάμ Άζεμ, δημιουργεί μια υποθετική συνθήκη, κατά την οποία ξαφνικά μια μέρα όλοι οι Παλαιστίνιοι εξαφανίζονται από το Ισραήλ. Εικασίες πολλές για το τι συνέβη, αν για παράδειγμα πρόκειται για μια γενική απεργία, που οδηγεί στο απόλυτο χάος, ή ίσως για μια θεϊκή επέμβαση, αρκεί να  μιλάμε για τον «θεό του Ισραήλ», που αποφάσισε να κάνει το θαύμα του. Μέσα από αυτό το πρίσμα η Άζεμ παρουσιάζει όλο το συνεχιζόμενο δράμα της συνύπαρξης των δύο λαών. Χρησιμοποιεί την παντογνωσία της τριτοπρόσωπης αφήγησης για να δούμε τον τρόπο που δύο φίλοι, ο ένας Εβραίος και ο άλλος Παλαιστίνιος, διαχειρίζονται αυτή τη συνύπαρξη, ο ένας ψάχνοντας τον εξαφανισμένο φίλο του, και ο άλλος «μιλώντας» μέσα από το ημερολόγιό του, με μνήμες δικές του και της οικογένειάς του. Μυθιστόρημα με πολιτικές προεκτάσεις αναμφισβήτητα. Η μετάφραση από τα αραβικά ανήκει στην έμπειρη μεταφράστρια της αραβικής λογοτεχνίας Πέρσα Κουμούτση. Άλλη μια σημαντική αναγνωστική εμπειρία που μας προσφέρει η σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg. Συμβολικό, θε έλεγα, το εξώφυλλο, κενό από εικόνα, ανάλογο της εξαφάνισης που συντελείται στη μυθοπλασία της Άζεμ.

 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΨΩΜΙΑΔΗΣ, Η ΦΩΛΙΑ

Εκδόσεις Κίχλη, 2025

Πάντα υπάρχει ενδιαφέρον για μια νέα παρουσία στη σύγχρονη πεζογραφία, που ίσως θα ξεφύγει από τη μονότονη επανάληψη προσωπικών βιωμάτων. Ο Γιώργος Ψωμιάδης επιλέγει για την πρώτη του εμφάνιση τη μικρή φόρμα (συνήθης επιλογή πρωτοεμφανιζόμενων) και φαίνεται να γνωρίζει τις παγίδες που έχει η επεξεργασία μιας σύντομης ιστορίας, για όποιον εισχωρεί στον κόσμο της ανίδεος για τη δυσκολία να έχεις πολύ λίγο χώρο έκτασης, άρα και λίγο χρόνο να κερδίσεις τον αναγνώστη σου. Είναι σημαντικό πως τα έξι διηγήματα της συλλογής του έχουν ως θεματικό πλαίσιο έναν κοινό τόπο να σταθούν, τη σύγχρονη δυστοπία, γιατί πρέπει να εννοήσουμε πως το δυστοπικό περιβάλλον δεν αφορά πλέον το μακρινό μέλλον, είναι εδώ, μέσα στην  καθημερινότητα που ζούμε. Ο κόσμος στην ευρύτερη διάστασή του αλλά και ο μικρόκοσμος των ηρώων του, δημιουργεί μια ασφυκτική κατάσταση. Θα έλεγε κάποιος πως ο Ψωμιάδης εγκαταλείπει αυτούς τους ήρωες σε ένα αδιέξοδο, στερώντας τους την όποια ελπίδα. Ωστόσο, παρήγορο το γεγονός πως ψάχνει να βρει, έστω μικρές, χαραμάδες για να καταστήσει τη γραφή του  εν δυνάμει αισιόδοξη. Ο τίτλος Η φωλιά,  παραπέμπει στο ομώνυμο διήγημα, αλλά κατορθώνει να στεγάσει προστατευτικά όλες τις ιστορίες και όλα τα πρόσωπα μέσα τους. Για να μην πάψουν να ελπίζουν. Καλή γραφή.

 

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΪΤΑΤΖΗ-ΧΟΥΛΙΟΥΜΗ, ΣΦΙΧΤΑΓΚΑΛΙΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΦΤΕΡΟΥΓΙΣΜΑΤΑ Ο χορός της ζωής

Εκδόσεις ΑΩ, 2025

Νουβέλα, που όμως μοιράζει την ιστορία της σε επτά αφηγηματικά αποσπάσματα, προκειμένου να συνθέσει το πρόσωπο της ηρωίδας, της Δήμητρας. Πρωτότυπη δομή που συνδέει δύο διαφορετικά είδη γραφής. Το κάθε απόσπασμα θα μπορούσε να σταθεί και μόνο του, αυτόνομα, ως διήγημα, ωστόσο όλα μαζί χτίζουν τη συνολική εικόνα της γυναίκας σε μια κοινωνία που δεσπόζει το κυρίαρχο αρσενικό. Το σκηνικό παραπέμπει στην τυπική ελληνική επαρχία, τα τελευταία 60, 70 χρόνια, με όλα τα προβλήματα να μεγεθύνονται, ο κλοιός να σφίγγει περισσότερο, η φυγή να θεωρείται συχνά η μόνη διέξοδος. Η Καϊτατζή καταγράφει το πρώτο ταξίδι, μια σύντομη φυγή στην κοντινή μεγαλούπολη, το προξενιό, την επιστροφή του μετανάστη στο χωριό του, την κρίση των σχέσεων, τον χρόνο που γράφει επάνω στα σώματα, τη φθορά την απώλεια. Μας καθοδηγεί στον ψυχισμό των προσώπων με την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου ή με τη δική της αφηγηματική δεινότητα. Σε κάθε απόσπασμα/διήγημα προτάσσει ένα moto αντλημένο από τη λογοτεχνία, από τον Βιζυηνό, τον Ροΐδη, τον Καβάφη, έως τους Σκανδιναβούς που η ίδια έχει μεταφράσει, φτιάχνοντας έτσι μια είσοδο σημαδιακή σε όσα θα αφηγηθεί στην πλοκή. Ο τίτλος της νουβέλας συμβολίζει τις στενές σχέσεις που συν τω χρόνω χάνονται. Το «κοντά» και το «μακριά» που εκόντες άκοντες ακολουθούν οι ήρωές της.

 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1974-2023

Εκδόσεις Ύψιλον/βιβλία, 2025

Μια συγκεντρωτική έκδοση ποιητικής δημιουργίας σχεδόν σαράντα χρόνων του Γιώργου Βέη έχει ενδιαφέρον, όχι μόνον ως μια εύχρηστη εν συνόλω αναγνωστική προσέγγιση, αλλά και ως μια ευκαιρία να εκτιμηθεί η ποιητική πορεία, εκκινώντας από την πολύ νεαρή ηλικία και φθάνοντας έως τη σημερινή ποιητική ταυτότητα. Ο Βέης, ως εκπρόσωπος της γενιάς του ’70, ακολούθησε αρκετές από τις εκφραστικές εκφάνσεις της, καθόσον πολυφωνική η γενιά αυτή έτσι κι αλλιώς, πότε επηρεασμένος από το γενικότερο πολιτικό κλίμα, πότε βυθιζόμενος σε υπαρξιακές αναζητήσεις, πότε εγωκεντρικός κλεισμένος στα προσωπικά του βιώματα, πότε ανοιχτός σε μια συλλογικότητα, πότε διεθνής, παγκόσμιος ταξιδευτής. Με πολλές διακειμενικές αναφορές, εμφανείς και ορατές ή αφανείς, διακριτές όμως, γράφει μια ποίηση που μέσα στις πολλές μέσα στα χρόνια μορφές που έλαβε, διατήρησε την πίστη στον άνθρωπο, οικείο και ξένο, σε όποια γη, σε όποια πατρίδα, όπως διατήρησε και την επαφή με τη φύση ως έμπνευση, ως εκκινούσα δύναμη, ώστε από την παρατήρηση να οδηγηθεί στη φιλοσοφική διάθεση. Αν είναι κάτι ακόμα που, πιστεύω, διατρέχει όλη του την ποίηση, είναι η εναλλαγή των προσώπων, πότε ως «συνομιλία» με τη χρήση του δεύτερου προσώπου, πότε με το «εγώ» να δεσπόζει, πότε με το τρίτο πρόσωπο να συμπεριλαμβάνει εν συνόλω τον άνθρωπο. Πολυεπίπεδη και ενδιαφέρουσα ποιητική παρουσία, τώρα με δεκαπέντε συλλογές στην επίτομη έκδοση.

 

GREGORY JUSDANIS PETER JEFFREYS, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ Ο άνθρωπος και ο ποιητής

Μετάφραση: Μιχάλης Μακρόπουλος, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2025

Μια απρόσμενη βιογραφία του Κωνσταντίνου Καβάφη από δύο ερευνητές διακεκριμένους Έλληνες του εξωτερικού (ο Gregory Jusdanis, Γρηγόρης Τσουσδάνης, Καθηγητής Τεχνών και Επιστημών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο και ο Peter Jeffreys, Παναγιώτης Τσαφαράς, Αναπληρωτής Καθηγητής Αγγλικής λογοτεχνίας στο Σάφολκ στη Βοστόνη), η οποία παρουσιάζει τη ζωή του ανθρώπου και του ποιητή, παραθέτοντας ένα πλούσιο πληροφοριακό υλικό, ακόμα και άγνωστες πτυχές της ζωής του, που προέκυψαν μετά από ενδελεχή αρχειακή έρευνα. Η αφήγηση θα ξεκινήσει από το τέλος του ποιητή, στα 1933, για να πάει κατόπιν στην αρχή της ζωής του, την οικογένειά του, τη νεανική του ηλικία, την Αλεξάνδρεια, την πόλη που τον ενέπνευσε, την ποιητική του διαδρομή, από τα πρωτόλεια ποιήματα μέχρι τη στροφή του (αποκηρύσσοντας σε μέση ηλικία τις προηγούμενες ποιητικές του απόπειρες) και τη δημιουργία των λίγων αλλά εκλεκτών του ποιημάτων που τον κατέστησαν έναν από τους πιο σημαντικούς αλλά και διαδραστικούς ποιητές διεθνώς. Μια βιογραφία τόσο επιστημονική, στηριγμένη σε αρχειακές πηγές, όσο και «παθιασμένη», όπως ίσως αξίζει να γράφεται η ιστορία μιας τέτοιας προσωπικότητας. Αντισυμβατική, σε κάθε περίπτωση, προσφέρει, στη μετάφραση του Μιχάλη Μακρόπουλου, μια σημαντική ψηφίδα στην προσέγγιση του προσώπου και του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη. Άλλωστε, κατά τη Βιρτζίνια Γουλφ, είναι λεπταίσθητη και τολμηρή η τέχνη του βιογράφου, και ως προς αυτό οι δύο βιογράφοι επιτέλεσαν άξια το έργο τους.

 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΜΟΥΡΣΕΛΑ Κριτικά κείμενα. Ανθολόγηση-Εισαγωγή-Επιμέλεια: Θεοδόσης Πυλαρινός

Εκδόσεις Κουκκίδα-Αιγαίον, 2025

Μια συναγωγή κριτικών κειμένων για τον Κώστα Μουρσελά, έναν από τους σημαντικότερους θεατράνθρωπους του μεταπολεμικού νεοελληνικού θεάτρου,  ανθολόγησε και επιμελήθηκε ο Θεοδόσης Πυλαρινός, Ομότιμος Καθηγητής της νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, σε μία έκδοση που περιλαμβάνει κείμενα Εργοβιογραφικά, Συνεντεύξεις του (στις οποίες «ξεκλειδώνει» τους ήρωές του για τους αναγνώστες του), κείμενα γενικά για το έργο του, για τα Θεατρικά του, για την Πεζογραφία του, για τα Δοκίμιά του, τέλος για τις Κριτικές του. Των κειμένων προτάσσεται ένα αυτοαναφορικό κείμενο («Ολίγα τινά για τη ζωή μου»), δημοσιευμένο το 1999, ως πρόλογος σε βιβλίο συλλογικό (Γραφές της αθωότητας), αποκαλυπτικό για τις καταβολές του Μουρσελά. Ο Πυλαρινός στην εκτενή Εισαγωγή του θα διευκρινίσει την επιλογή να ανθολογηθεί ο Μουρσελάς ως αυθεντικός δημιουργός μιας τέχνης που δεν αναγνωρίζει τους περιορισμούς των ειδών, προτάσσοντας τον οικουμενικό και τον ελεύθερο όσο και συνθετικό της χαρακτήρα. Και, να το πούμε κι αυτό, έχει βρει ακριβώς τη θέση του ο Μουρσελάς ως συγγραφέας σε «διάλογο» με τη ζωή, ή όπως λέει σε συνέντευξή του στη Λέξη: «Ο συγγραφέας δεν είναι μόνο πομπός όταν γράφει, είναι και δέκτης. […] Πριν απ’ όλα, πρέπει να έχει ασκηθεί στη σύλληψη της ζωής, για να γίνει αργότερα ο πομπός της, ο δημιουργός της». Ξεναγεί η Εισαγωγή τον αναγνώστη στο βιβλίο, προσθέτοντας σημαντικές πληροφορίες και διατυπώνοντας θέσεις για το πολύμορφο έργο του Μουρσελά, το οποίο εν κατακλείδι αφορά, ως ανθρωποκεντρικό, τον άνθρωπο με τις αδυναμίες του και τα πάθη του, αλλά και τη συμφιλίωσή του με την ιδέα πως τίποτα τελικά δεν αλλάζει. Σημαντική έκδοση που έλειπε.

 

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΕΧΛΕΜΕΤΖΗΣ, ΔΡΟΜΟΙ: ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΚΑΙ ΛΕΟΝΤΙΟΝ Διπλό ιστορικό μυθιστόρημα

Εκδόσεις Κέδρος, 2025

Μια πρωτότυπη εκδοχή μεγάλης αφήγησης (μυθιστορήματος) επιχειρεί στο πρόσφατο βιβλίο του ο Γρηγόρης Τεχλεμετζής. Να συνδυάσει ως θεματικό του κέντρο, δύο γυναικείες μορφές, από δύο διαφορετικές εποχές. Η μία η Κασσιανή (πραγματικό όνομα Κασσία) η υμνογράφος μοναχή, «η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή». Η άλλη η Λεόντιον (συγχώνευση δύο ιστορικών προσώπων, που κατά τον συγγραφέα πιθανόν ταυτίζονται) η εταίρα και οπαδός της φιλοσοφίας του Επίκουρου. Η μία ταγμένη στην πίστη της στον Θεό, με την αναζήτηση της επουράνιας μεταθανάτιας σωτηρίας, η άλλη στην αναζήτηση του πρόσκαιρου, ταγμένη στις επίγειες ηδονές. Ταυτόχρονα δύο χώροι, η Κωνσταντινούπολη εν μέσω θεολογικής διαμάχης, η Αθήνα εν μέσω φιλοσοφικής. Το ενδιαφέρον σ’ αυτό το διπλό μυθιστόρημά του Τεχλεμετζή έγκειται πρωτίστως στη σύλληψη της ιδέας, στηριγμένης στον Πλούταρχο και στους Βίους Παράλληλους.  Το στοίχημα που θέτει με το βιβλίο αυτό είναι να εννοηθεί ο κοινός τόπος των δύο γυναικών που, αν και σε αδυναμία πραγματικής σύγκρισης, καθώς ανόμοια όλα όσα τις αφορούν, μόνον κατ’ αναλογία μπορούν να συνυπάρξουν μέσα στην ίδια γραφή. Ένα στοίχημα που, κατά τη γνώμη μου, ο Τεχλεμετζής το επιτυγχάνει, όσο δύσκολο κι αν αποδεικνύεται το εγχείρημα. Η ανάγνωση θα αποζημιώσει τον προσεκτικό ρέκτη των ιστορικών αναλογιών. Το βιβλίο περιέχει 125 ερμηνευτικές και βιβλιογραφικές σημειώσεις, γεγονός που αποδεικνύει τη συγγραφική τεκμηρίωση, αλλά βοηθάει και την αναγνωστική πρόσληψη.

 

ΕΛΕΝΗ ΣΤΕΛΛΑΤΟΥ, ΚΑΙΡΟΣ ΤΩΝ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ

Εκδόσεις Πόλις, 2025

Δεύτερη πεζογραφική παρουσία για τη συγγραφέα που από το πρώτο της βιβλίο (Το κόκκινο και το άσπρο, Διηγήματα, Πόλις, 2018) είχε κάνει αίσθηση. Τώρα επιστρέφει με ένα μυθιστόρημα, χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει πως η μικρή φόρμα ανοίγει τον δρόμο για τη μεγάλη αφήγηση. Το θέμα της μια επιδημία που ξεσπά σε μια μικρή παραθαλάσσια πόλη των αρχών του εικοστού αιώνα. Όποιος προσβάλλεται μετατρέπεται σε εύθρυπτη πορσελάνη. Ένας συμβολισμός του εύθραυστου και ευάλωτου κόσμου μας, παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις. Ο Εμανουέλ Περόν, κλεισμένος στο εργαστήριό του, θα αναλάβει να εξιχνιάσει τις απαρχές του μυστηριώδους ιού και να σώσει τους συνανθρώπους του, αν και μοναχικός και αποσυνάγωγος. Έτσι, όμως, αναλύει και μελετά τόσο τις δομές του κοινωνικού συστήματος όσο και την προσωπική του διαδρομή, σε άρρηκτη συνέχεια. Η επιστήμη σε αντίθεση με τη μεταφυσική, η λογική σε σύγκρουση με τις προκαταλήψεις, Η Στελλάτου επιλέγει τον δύσκολο δρόμο, γράφοντας μια ιστορία που φέρνει τη μυθοπλασία της τόσο κοντά στη σημερινή, τάχα ήσυχη και ασφαλή, καθημερινότητα. Σε διάλυση, και χωρίς πλέον κάποιον ιό να λειτουργεί ως άλλοθι, που όλα τα αθωώνει στη λογοτεχνία, η ιστορία της μάς οδηγεί σε επώδυνες αλήθειες, που αφορούν την αληθινή ζωή. Ο τίτλος, Καιρός των κρυστάλλων, και όχι Ο καιρός των κρυστάλλων, που θα αφορούσε μια δεδομένη ιστορική εποχή, ακριβώς μας κατευθύνει στο σήμερα, τώρα που πρέπει να αναλογιστούμε πόσο ευάλωτοι είμαστε.