Ίσαλος γραμμή της Νικολέττας Κατσιδήμα-Λάγιου [Παρουσίαση: Παναγιώτης Χαλούλος]

 

Ίσαλος γραμμή

της Νικολέττας Κατσιδήμα-Λάγιου

 

[Παρουσίαση: Παναγιώτης Χαλούλος]

 

Ο παράδεισος

των

 ανεκπλήρωτων

ονείρων

 

όταν κουρασμένα πια

παραιτούνται

και πεθαίνουν

 

είναι αιώνια

να ονειρεύονται

πως εκπληρώθηκαν

               (Η κομπίνα)

 

Όνειρα που δεν ολοκληρώθηκαν, που δεν είχες τη χαρά να τα ζήσεις πραγματικά, που έμειναν πόθοι ευσεβείς, βαθιά μέσα μας. Κάποτε μας πονά να τα σκεφτόμαστε που δεν ευοδώθηκαν. Κάποιες φορές όμως τα φέρνουμε στη μνήμη και τα απολαμβάνουμε με τη φαντασία, ίσως τα εμπλουτίζουμε με νέα στοιχεία, όπως ένας ποιητής ξαναδουλεύει τους στίχους ενός ποιήματός του για να πλησιάσει την τελειότητα – έτσι έκανε μια ζωή ο Διονύσιος Σολωμός – και η γεύση που μας προσφέρει αυτό μπορεί να μοιάζει με την χαρά της ολοκλήρωσης! Ζώντας μικρούς παραδείσους αναπολώντας ανεκπλήρωτα όνειρα!...

Τα όνειρα ίσως παίζουν εις βάρος μας «Βρώμικο παιχνίδι», όπως μας λέει η Νικολέττα Κατσιδήμα:

 

Α, όνειρα

από νωρίς κατάλαβα

το βρώμικο παιχνίδι σας.

 

Τους μουχλιασμένους σπόρους

που χαρίζετε

και βεβαιώνετε με θράσος

πως θα καρπίσουν.

(Βρώμικο παιχνίδι)

 

Αναφερόμενη η Νικολέττα σε ποιητική ανθολογία του γνωστού και πολύ καλού ποιητή Χρίστου Λάσκαρη (Μνήμη Χρίστου Λάσκαρη) γράφει:

 

Μ’ ένα μαχαίρι

κόβω τις άκοπες σελίδες.

Και δεν πτοούμαι

από το αίμα.

(Βιβλίο ποίησης)

 

Όποιος έχει διαβάσει Χρίστο Λάσκαρη, ξέρει πόσο δυνατή είναι η ποίησή του, οι λέξεις του κόβουν σαν μαχαίρι.

 

Έγραφα κάποτε, ο υποφαινόμενος:

 

… …

Γιατί κι αυτά τα λόγια μας

ποιήματα σαν γίνουν

πρέπει να καίνε, να πονούν

να προκαλούν εκρήξεις.

… …

 

Γράφει ο Χρίστος Λάσκαρης:

 

Μας αγαπάω τους τρελούς,

μιλάμε με το φεγγάρι·

ενώ αυτοί κοιμούνται

εμείς κόβουμε τις φλέβες μας

ή το αφτί μας τρυφερά

και το προσφέρουμε.

...

 

Με δηκτική γραφή κάνει η ποιήτρια κοινωνική κριτική, όπως όταν αναφέρεται στην αδιαφορία «των αγωνιστών» για τον διπλανό:

 

Κρατικοδίαιτοι συνδικαλισταί

συντρώγουν στο ωραίο εστιατόριο.

 

Και μετά και το dessert

κάθονται μέχρι τις τρεις το πρωί συζητώντας με πάθος

για τα εργασιακά δικαιώματα

των ανθρώπων που τους σέρβιραν.

 

Και οι υπάλληλοι

μισοκοιμισμένοι

περιμένουν υπομονετικά

πότε θα φύγουν

για να μαζέψουν το μαγαζί.

(Αγωνιστές)

 

Γνωρίζω την αγανάκτηση των υπαλλήλων να σερβίρουν πέρα από κάθε ωράριο, από προσωπική πείρα, ως εργαζόμενος φοιτητής, σερβίροντας αφεντικά του χώρου, που απολάμβαναν την ευωχία εκλεκτών εδεσμάτων αδιαφορώντας για την αφόρητη κούραση των υπαλλήλων τους. Πόσο μάλλον όταν οι εσθίοντες, όπως εδώ, είναι οι συνδικαλιστές που …ενδιαφέρονται! Κοινωνικοί επαναστάτες χωρίς ενσυναίσθηση, πόσο μοιάζουν με επαναστάτες του στίχου, που εύστοχα σχολιάζει η Ν. Κατσιδήμα:

 

Γραβατωμένος επαναστάτης

που τρέμει μη χάσει

τη βόλεψη των στίχων του.

(Ο ποιητής)

Μήπως κάποιους τους νοιάζει ο αγώνας, η δράση και η επανάσταση και όχι η σωστή διαχείριση της κατακτημένης ελευθερίας μετά τη νίκη; Μήπως για το λόγο αυτό προδίδονται οι ελπίδες των λαών;

 

Στην ιστορία προτιμούσε πάντα

τα χρόνια των επαναστάσεων

τις περιόδους ξεσηκωμών.

Όταν οι λαοί

σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης

αποτίναζαν ζυγούς.

 

Και κάθε φορά

μόνο μέχρι και τη στιγμή

της έκρηξής τους διάβαζε

μέχρι και τη στιγμή της νίκης του λαού

επί των δυναστών του.

 

Ποτέ

τι απέγινε μετά

τι κάνανε με την ελευθερία

που με τόσο αίμα

κέρδισαν.

(Μαθήματα ιστορίας)

               Οι στίχοι της Ν. Κατσιδήμα έχουν μια δύναμη είτε κάνουν κοινωνική κριτική είτε μιλούν για τις σχέσεις των ανθρώπων γενικότερα ή για το ερωτικό πάθος και όσα μπορεί εξ αιτίας του να προκύψουν προβλήματα, γιατί, όπως το ξέρουμε, έρωτας δεν συνεπάγεται χαρά, προσδοκία και αποδοχή, μπορεί και πόνος να σημαίνει και ψυχική απόσταση: «Αστεία χιλιόμετρα / ανάμεσά μας. / Ούτε φαντάζεσαι / με πόσους τρόπους / τα διανύω κάθε βράδυ» (Ούτε φαντάζεσαι), «με τις μαργαρίτες» να «καραδοκεί εκτελεστικό απόσπασμα / με ζυγό αριθμό πετάλων»: …δεν μ’ αγαπά!

 

Δε με ξεγελά ο Απρίλης

η Άνοιξη η περίλαμπρη

των μελισσών.

 

Εγώ ξέρω.

 

Στ’ απέραντα λιβάδια

με τις μαργαρίτες

καραδοκεί εκτελεστικό απόσπασμα

με ζυγό αριθμό πετάλων.

(Δεν με ξεγελά)

 

Αλλά ο έρωτας μπορεί ακόμα και άπελπις «ζητιάνος» να γίνει σε μια σχέση αμφίβολη:

 

Σαν το σκυλί τού πετάγανε

πού και πού

κανένα ξεροκόμματο

δυο τρεις κουβέντες δηλαδή

προσεκτικά συνηθισμένες

τυπικές

 

μ’ αυτές ανέπνεε.

… …

Κι αν ίσως ήλπιζαν

πως θα είχε

τουλάχιστον

την αξιοπρέπεια

ν’ αυτοκτονήσει

 

αυτός

 

ρωμαλέος ορθώνεται

μπρος στη γελοία

ελπίδα τους

ρωμαλέος και όμορφος πολύ

και τους περιγελά:

 

«Δειλοί,

δεν έχω αξιοπρέπεια εγώ!

Εγώ ειμί ο Έρως

ο αιώνιος Ζητιάνος».

(Ο Ζητιάνος)

 

Αξιοπρέπεια λοιπόν, μα τι είναι αξιοπρέπεια στον έρωτα; Να εγκαταλείψεις, όταν διαπιστώνεις πως σου συμπεριφέρονται «Σαν το σκυλί» ή μήπως να επιδείξεις θάρρος να διατηρήσεις το αγνό σου συναίσθημα, πιστός στον πανάρχαιο θεό που διέπει τη φύση ολόκληρη, δηλώνοντας με παρρησία «Εγώ ειμί ο Έρως / ο αιώνιος Ζητιάνος»; Ας θυμηθούμε εδώ κάτι όμορφο που έγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης:

«Σας παραπέμπω στη Διοτίμα του Συμποσίου του Πλάτωνα – τα λέει πολύ καλά. Η Πενία και ο Πλούτος, καλεσμένοι, σ’ ένα γάμο μεθύσανε και ο Πλούτος ξεμονάχιασε την Πενία και καρπός αυτής της ενώσεως υπήρξε ο Έρωτας. Γι’ αυτό ο έρωτας είναι φτώχεια και ζητιανιά και συγχρόνως αίσθηση μεγάλη πλούτου».

(Γιάννης Τσαρούχης “Μάτην ωνείδισαν την ψυχήν μου”, Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ)

Ή πρέπει με αξιοπρέπεια να σβήσεις το άκαρπο συναίσθημα που καίει και μπορεί να σε εξαντλήσει, να σε μαραζώσει;…

Με αξιοπρέπεια ας αντιμετωπίζουμε το τέλος, κάθε τέλος, των σχέσεων, των απωλειών μέσα στη ζωή, το τέλος της ίδιας της ζωής μας. Πρέπει έτοιμοι να είμαστε για το απρόοπτο – πόσο είναι εύκολο να το καταφέρνουμε;…:

 

Κάθε πρωί με επιμέλεια

καλλωπίζεται

αφού τίποτα πιο θλιβερό

από ένα απεριποίητο

πτώμα.

(Με επιμέλεια)

 

Κατέγραψα κάποιες σκέψεις σε πρώτη ανάγνωση των ποιημάτων της συλλογής. Ίσως ξαναδιαβάζοντάς τα άλλη φορά κάνω και άλλες αναγνώσεις, συμβαίνει κι αυτό. Όπως επίσης κάθε ποίημα διαφορετικά το αντιλαμβάνεται και το ερμηνεύει κάθε αναγνώστης. Επ’ αυτού λέει σχετικά η ποιήτρια σε συνέντευξή της (εφημερίδα «Πελοπόννησος», 14 Απρ. 2024):

«…Πολλές φορές, άλλο ποίημα τελικά αντιλαμβάνεσαι πως διαβάζεις, διαβάζοντας για πολλοστή φορά το… ίδιο ποίημα. Προσφέρει βέβαια, εν είδει αποζημίωσης θα λέγαμε, τον πιο βαθύ, τον πιο γοητευτικό κι άρα πιο αποτελεσματικό τρόπο επικοινωνίας και συνάντησης με τον μέγα άγνωστο, τον συνάνθρωπο. Είναι κάτι για το οποίο διψά ο σύγχρονος άνθρωπος, αφού ζει σε συνθήκες σχεδόν απαγορευτικές για επικοινωνία κι επαφή. Για αυτό και πιστεύω πως η απομάκρυνση από την ποίηση και την τέχνη γενικότερα είναι μια βασική αιτία για τα συναισθήματα της μοναξιάς και της αλλοτρίωσης που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις».

Γράφω και παρουσιάζω ποίηση, όταν τη θεωρώ πολύ καλή, σημαντική, όχι γιατί μου το ζητούν. Και γράφει η Ν. Κατσιδήμα:

 

Όταν με ρώτησες τη γνώμη μου

είπα με δυσκολία δυο-τρία ψέματα.

 

Μη μου ζητάς

να τα καταγράψω κιόλας.

(Λογοτεχνική κριτική)

 

Όσον αφορά στην ποίηση της Νικολέττας Κατσιδήμα, η ίδια δεν ρώτησε τη γνώμη μου. Ωστόσο κατέγραψα αυθόρμητα όσες σκέψεις μού δημιούργησαν οι εκλεκτοί και προσεγμένοι στίχοι της, με τους οποίους ισορροπεί στην «Ίσαλο γραμμή» το πλοίο της ποίησης! «Ακύμαντη κι ανέκφραστη / η ίσαλος γραμμή» της ποίησής της για το ταξίδι ανάμεσα στη …θάλασσα των στίχων που γράφονται στην εποχή μας, πλήθος ποιημάτων ή απλών στιχουργημάτων, που διανθίζουν ή αναταράσσουν το λογοτεχνικό τοπίο!

Η συλλογή περιλαμβάνει και επιτυχημένα ποιήματα σε έμμετρο στίχο (έχουμε μάλιστα την εντύπωση ότι κάλλιστα θα μπορούσαν να μελοποιηθούν και να γίνουν τραγούδια), ακόμα μια σειρά από χάικου, τρίστιχα ποιήματα, καθώς και τρία κείμενα, με τα οποία κλείνει το βιβλίο, στα οποία, παρά την εντύπωση του πεζού κειμένου, κρύβεται μια ποιητική γραφή και πάλι.

***

Η Νικολέττα Κατσιδήμα-Λάγιου γεννήθηκε και ζει στην Πάτρα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται ως φιλόλογος. Βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις ΤΟ ΔΟΝΤΙ:

-            «Τα περιστέρια», 2013, συλλογή διηγημάτων

-            «Ελεγείον έρωτος», 2014, ποιητική συλλογή

-            «Βιογραφικό σημείωμα», 2016, ποιητική συλλογή

-            «Ίσαλος γραμμή», 2024, ποιητική συλλογή