Όλα στο μαύρο Δημήτρης Γ. Παπαστεργίου εκδόσεις Ρώμη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Όλα στο μαύρο

Δημήτρης Γ. Παπαστεργίου

 εκδόσεις Ρώμη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Το μαύρο ποιητικό τοπίο • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Το μαύρο ποιητικό τοπίο

 

Κι είδα

την άβυσσο στης Καλυψώς το Φρέαρ,

της Στύγας τα νερά.

 

Ολόμαυρο το τοπίο, στο νέο ποιητικό του Παπαστεργίου, από το εξώφυλλο (Gamayun, έργο του Viktor Mikhailovich Vasnetsov) με το προφητικό πουλί, ως τον τελευταίο στίχο. Όχι πως το μαύρο δεν είναι, έτσι κι αλλιώς, το χρώμα της ποίησης για όποιον την εννοεί στη βαθύτερη ουσία της από τις αφορμές της ως το τελικό αποτέλεσμα, όμως εδώ έρχεται σαν το αναγκαίο σκηνικό φόντο σε μια ποίηση κραυγής, απόγνωσης, αναζήτησης· στοιχεία που χαρακτηρίζουν για μια ακόμη φορά τον καλό ποιητή, που τραβάει  από την τράπουλα Ταρώ πότε τον Τρελό και πότε τον Θάνατο – λες και οι υπόλοιπες επιλογές έχουν καταργηθεί.  

Ο ποιητής έχει την άνεση να εισχωρεί στα πιο βαθιά της ύπαρξης (είτε την πούμε βίωση του έρωτα και της συνακόλουθης απώλειας, είτε δημιουργία ή ό,τι άλλο ακόμη) μέσα από τα πιο καθημερινά πράγματα (ο καθρέφτης σου/ κι ένα ποτήρι κόκκινο κρασί), ή τις πιο ατόφιες σε αυθεντικότητα μνήμες, όπως είναι οι παιδικές (Η μοναξιά μου είναι/ ένα παιδάκι προς του σχολείου το κυλικείο./ Καθώς πλησιάζει,/ η επιστάτισσα κλείνει […] Η απόγνωσή του/ τενεκεδάκι στο άδειο προαύλιο). Έτσι, μπορεί να αποδώσει καλύτερα το αίσθημα της βιωμένης ήττας και της καταβύθισης, όσο ταυτόχρονα και την εναγώνια αναζήτηση μιας ανάστασης/ανάτασης.

Αυτή η ποίηση, ενώ μιλά για τον έρωτα με όλη του τη σάρκινη υπόσταση, έχεις την αίσθηση ότι μεταπηδά (θαρρείς αυτονόητα) στην αυτοαναφορικότητα ενός ποιητικού και μόνον χώρου, όπου το ζητούμενο δεν είναι πλέον τίποτε άλλο παρά η δημιουργία πάλι (Καταραμένος είναι ο ποιητής/ που στο πρόσωπό του/ όλοι (εκτός/ από τους έρωτές του)// συνηθισμένον βλέπουνε με πάθη, έναν άντρα,/ οι έρωτές του τον ποιητή,/ αντί του εραστή,/ και η μούσα του, τον άνακτα, στον θρόνο της μιζέριας)· ο ποιητής ανησυχεί για την ποιητική ιδέα που ούτε πάει ούτε έρχεται (για να θυμηθούμε, αντιθετικά όμως, τον καβαφικό «Δαρείο») και πρέπει να φθάσει ως το  πιο βαθύ και επώδυνο σημείο για να την ανακαλύψει πάλι – στο συγκλονιστικό άψογου ρυθμού άτιτλο ποίημα (της σελ. 36) γράφει: Εδώ είναι όλα όσα ζητάς,/ σκάλισε με το νύχι· κι όλα νεκρά από καιρό,/ αίμα πια δεν υπάρχει,/ μόνο παλιές στεγνές πληγές […] Εδώ τα ίχνη της λαφίνας,/ η δαγκωνιά από του έρωτα τον δράκοντα,/ του Άψινθου το έγκαυμα, του δαίμονα η σουβλιά·// κι αν ξύσεις κι άλλο την πληγή/ εδώ κι η σκόνη απ’ τη σουβλιά του έρωτά  της.//Χορτάρι ήμουν, μ’ έτρωγε/ νερό και ξεδιψούσε. Θα χρειαστεί να επιστρατεύσει όσα μέσα διαθέτει, εν είδει σύγχρονου αλχημιστή να αναμείξει τα υλικά του (διάσπαρτα στις σελίδες τα σύμβολα της αλχημείας ως επιλογή εικονογράφησης)· τίποτα δεν βρίσκεται τυχαία στην ποιητική σύνθεση του Παπαστεργίου, και όλα συγκλίνουν σε ένα τοπίο σκοτεινό.

Ταυτόχρονα τα ισχυρά σύμβολα καθοδηγούν την ποίησή του διευρύνοντας την αναγνωστική πρόσληψη. Όπως η Άψινθος σε μια σύγχρονη εποχή που όλα μοιάζει να καταρρέουν, έρχεται στη μοναξιά του ποιητή να πάρει τη διάσταση μιας προσωπικής καταστροφής. Ή, ακόμη, η μυστηριακή μορφή του Γκαμαγιούν, σημαδιακή παρουσία του μυστηρίου που αγκαλιάζει τον κόσμο και της ανθρώπινης αδυναμίας να αγγίξει τον πυρήνα της γνώσης.  Αλλά και τα νερά της Στύγας, ο Άνουβις, η δαιμονική μορφή τη Μόρας, όλα να λειτουργούν σχεδόν εικαστικά βάφοντας με μαύρο χρώμα τις λέξεις – γιατί η ποίηση χρειάζεται τις εικόνες που κάνουν το λεκτικό της σώμα περίοπτο και σχεδόν απτό στην αφή. Το νιώθεις το κακό,/ τις ώρες/ που αργά σε κατακλύζει […] απ’ την Εδέμ σ’ εξόρισα// διότι/ο Παράδεισος/ που μέσα του μεγάλωνες// άρχισε να με πνίγει.

Σταδιακά ο ποιητής (στα τρία μέρη της συλλογής (από τον Κατάδεσμο του όχι ως Το εγκόλπιο του καταραμένου ποιητή, με ενδιάμεσο το Τρεις φορές το δεκατρία) διάβηκε όλο τον δρόμο, μαύρο στο χρώμα του, από την προσωπική οδύνη ως την ποιητική απουσία, κι έφθασε στο τέλος να ολοκληρώσει μια από τις σημαντικότερες ποιητικές συλλογές – ο ποιητής σε συνεχή ανοδική ποιητική πορεία αποδεικνύει πως η ποίηση δεν γράφεται μέσα από βεβαιότητες αλλά όταν αμφιβάλλεις, όταν ζητάς διαρκώς την ικανή αφορμή (συχνά χωρίς να γνωρίζεις ότι ήδη την κατέχεις), που θα σε οδηγήσει στο ποθητό αποτέλεσμα.

Διώνη Δημητριάδου