Με λένε Εύα Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη εκδόσεις Μανδραγόρας η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Με λένε Εύα

Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

 εκδόσεις Μανδραγόρας

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Αναβάπτιση μέσα στο ποίημα • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Αναβάπτιση μέσα στο ποίημα

 

είμαι η ανθός τού Εσύ του Εμείς η ρίζα

είμαι εγώ η Άνθρωπος

 

Μία εκτενής ποιητική σύνθεση που ερευνά τη γέννηση του κόσμου, παραμερίζοντας όμως συνειδητά τις στερεότυπες εκδοχές της κυριαρχίας του αρσενικού (σε ανθρώπινη ή θεϊκή μορφή), αλλάζοντας την οπτική και εστιάζοντας στην άλλη όχθη, της αρχέγονης θηλυκής παρουσίας. Γι’ αυτή την «Εύα», ως αρχετυπική μορφή που εμπεριέχει  κάθε θηλυκή ύπαρξη, κάθε μορφή καταπίεσης, υποβάθμισης, αλλά και κάθε αγώνα διαφοροποίησης μέσα στους αιώνες, μιλάει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη στην πρόσφατη ποιητική της κατάθεση. Ένα τόσο φιλόδοξο εγχείρημα βρίσκει το κατάλληλο πεδίο έκφρασης στον ποιητικό λόγο, που ξέρει από ποικιλότροπες εναλλαγές στη γλώσσα και στο ύφος, ξέρει όμως ταυτόχρονα πως μπορεί να επικαλεστεί την αρωγή τόσο του έργου των ομοτέχνων όσο και των μυθικών μορφών, προκειμένου να στοιχειοθετήσει λόγο στιβαρό, θέση ξεκάθαρη – απαραίτητες προϋποθέσεις για να ειπωθεί ο «αντίλογος» σε ό,τι η κυρίαρχη ιδεολογία έχει καταστήσει ακλόνητο. Αν «εν αρχή ην ο Λόγος», μια συνθήκη που κατασκευάζει αναλογίες, ψευδείς ισότητες και ανισότητες, σε μια κοινωνία που το πρόσωπο του θεού της είναι αρσενικό, που όλα τα μετράει στο μέγεθος του αρσενικού άρθρου (ας μη μας διαφεύγει η εκφορά του λόγου με την καθοδήγηση μιας γραμματικής που προτάσσει πάντα το αρσενικό πρόσωπο), εδώ η Καϊτατζή λέει: εν αρχή ην το θήλυ, η μήτρα της ζωής, και καλύτερα ακόμη: εν αρχή ην ο/η Άνθρωπος (κατά την εύστοχη επιλογή της Ζωής Καρέλη).

Στην ποίηση της Καϊτατζή θα δούμε τον Ηράκλειτο, που με τον δικό του εμβληματικό λόγο «Εδιζησάμην εμεωυτόν», μοιάζει να προλογίζει τη συλλογή, δείχνοντας τον δρόμο που επιλέγει η ποιήτρια, να ερευνήσει τον εαυτό, να αποδώσει μέσω της ποίησης μια άλλη εικόνα, βαθύτερη και ορθότερη του/της Ανθρώπου. Θα δούμε την Περσεφόνη, την Πηνελόπη, την «έγκλειστη» Έμιλυ Ντίκινσον (υφαίνω και ξεϋφαίνω Πηνελόπη/ ανέραστη/ Έμιλυ αποζητώ την έκσταση στις λέξεις/ έγκλειστη), την Αφροδίτη με τα κομμένα χέρια, τον σκοτεινό εαυτό της Μήδειας, τη Σαπφώ (τις νύχτες γίνομαι Σαπφώ/ συνουσιάζομαι με τις λέξεις/ γεννώ νοήματα). Αλλά και αρσενικές μορφές άλλοτε να απεκδύονται το φύλο τους για να εκφράσουν  και τα δύο φύλα ομοίως, όπως ο Σίσυφος, αιώνιο σύμβολο της εναγώνιας διαρκούς υπέρβασης εαυτού, άλλοτε να αισθάνονται την αυτοπαγίδευσή τους μέσα στον κόσμο που οι ίδιοι κατασκεύασαν για να εδραιώσουν μια επισφαλή κυριαρχία (ο Δίας πιασμένος στο δικό του δόκανο/ Μινώταυρος σε λαβύρινθο μισαλλοδοξίας).

Η Εύα, παντού παρούσα, να μιλά με διαφορετικές φωνές, να ενδύεται άλλα προσωπεία, να γίνεται ακόμη και δαντική Θεία Κωμωδία στο εξαιρετικό ποίημα που συνοψίζει νοηματικά ίσως όλα τα υπόλοιπα: γίνομαι Θεία Κωμωδία/ σαρκάζω την αγιοποίηση της ανίερης επιβολής/ οικτίρω το όσιο παραλήρημα/ κατέρχομαι την αιώνια κόλαση/ για να κατανοήσω την επίγεια/ μιλώ υπαινικτικά ντύνομαι αλληγορία/ όχι αλήθειες συγκαλυμμένες μυθεύματα/ κουκουλώνω το κουκούτσι κι αγγίζω το άφατο.

Και δύο ποιήματα εικονοποιημένα, σχηματοποιημένα σε ωοειδή μορφή (καθόλου τυχαία, το ένα αρχίζει τη σύνθεση και το άλλο την ολοκληρώνει), με ένα λόγο χειμαρρώδη, χωρίς τα περιττά εδώ σημεία στίξης, δύο ποιήματα–κραυγή (σπάω το κέλυφος της προαιώνιας κρύπτης/ έρχομαι ή πάω Πουνέντες ή Σιρόκος/ κάτοπτρο είδωλο ή αντανάκλαση/ πώς λάμπει άυλη η υφή μου/ ωοειδές κάτι ή τίποτα/  αέναος κύκλος/ τι είμαι).

Στην πιο ώριμη ποιητική της ώρα η Καϊτατζή έρχεται με την Εύα της να ταράξει λιμνάζοντα ύδατα, να διαφοροποιηθεί από ποικίλες επαναλήψεις μιας «γυναικοκεντρικής» ποίησης,  θηλυκής στη θεματική της. Πέρα από τις βαρετές, ξεπερασμένες και οπωσδήποτε αδιέξοδες αντιπαραθέσεις του αρσενικού με το θηλυκό, εδώ υμνείται η έννοια του Ανθρώπου με τη διπλή του φύση, ταυτόχρονα αρσενική και θηλυκή, που για να την εννοήσουμε πρέπει να διαβούμε το τείχος, να δούμε και να ακούσουμε και τη θηλυκή φωνή του. Αυτό που επιχειρείται εδώ είναι μια αναβάπτιση της έννοιας του/της Ανθρώπου εν ποιητικώ λόγω. Ανδρόγυνος πλέον δίχως έμφυλα προσωπεία/πλάσμα αυτάρεσκο αυτοερωτικό/ τέρμα οι απαρνημένοι πνιγμοί/ θέλω αγκαλιά αγκαλιάζομαι […] εντάξει θέλει κότσια η μοναξιά της ελευθερίας. Πράγματι, η Εύα της Καϊτατζή, πέρα από μια σπουδαία ποιητική κατάθεση,  έχει και το τίμημα μιας τόσο ιδιαίτερης θεματικής. Το λέει και η ίδια: θέλει κότσια η μοναξιά της ελευθερίας. Το ίδιο και μια τόσο θαρραλέα, ξεχωριστή γραφή.

Στο εξώφυλλο της εξαιρετικής αισθητικά έκδοσης έργο του Γιώργου Ξένου,  θηλυκή μορφή με κυρίαρχο το κόκκινο χρώμα, δηλωτικό της πάσχουσας ύπαρξης (λεπτομέρεια, Χωρίς τίτλο, ακρυλικό σε χαρτί, 2001). 

 

 

 Διώνη Δημητριάδου