Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία Ελένη Παπανδρέου εκδόσεις Ιωλκός η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικόFractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Τα όνειρα της καμήλας

και άλλες ιστορίες για τη Συρία

Ελένη Παπανδρέου

 εκδόσεις Ιωλκός

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικόFractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένας ιδιότυπος «τόπος» με εικόνες και λέξεις • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Ένας ιδιότυπος «τόπος» με εικόνες και λέξεις

 

Θα μπορούσε να είναι ένα λεύκωμα. Δεν είναι, όμως. Μια ιστορία ίσως, με στοιχεία παραμυθιού; Ένα ποιητικό σχεδίασμα σε επτά μέρη; Κείμενο που υπέροχα ακροβατεί ανάμεσα στη ρυθμική πεζότητα και στην πεζόμορφη ποίηση; Γιατί όχι, όλα αυτά; Αλίμονο αν βάζαμε με γραφειοκρατική μεζούρα τα όρια της γραφής. Δανείζομαι από το εισαγωγικό σημείωμα τρεις λέξεις: «ιδιότυπη συλλογή στιγμών», και λέω πως έτσι μπορεί καλύτερα να χαρακτηριστεί η πρόσφατη δημιουργία της Ελένης Παπανδρέου. Φωτογράφος και (κυρίως) ποιήτρια ή ίδια γνωρίζει καλά πως οι λέξεις και οι εικόνες δένουν μεταξύ τους σε δεσμό ακατάλυτο. 

Η Συρία με τον φακό της Παπανδρέου, στις εξαιρετικά ατμοσφαιρικές φωτογραφίες της, αποτυπώνει το «πριν», την εποχή εκείνη που όλα έμοιαζαν δεδομένα, που η καθημερινότητα αποκοίμιζε τις ανησυχίες, που ο μικρόκοσμος των απλών ανθρώπων αγνοούσε πως η μεγάλη Ιστορία ετοιμαζόταν να γράψει τον όλεθρο στις πιο μελανές σελίδες της. Κι αλήθεια, αρκεί μία φωτογραφία για να αποδώσει όλη την ήσυχη, απλή ζωή μέσα στην άγνοιά της για το τέλος που πλησίαζε. Έξι άντρες και δύο παιδιά, την ώρα του μεσημεριανού διαλείμματος, στην αγορά, στη Στοά των κρεοπωλών, μοιράζονται ένα ταψί κρέας με ρύζι. Και χαμογελούν στον φακό ανυποψίαστοι και αθώοι. 23 Δεκεμβρίου 2008.

 

Το τέρας του πολέμου κοιμάται ακόμη βαθιά. Θα περιμένει τρία χρόνια για να κατασπαράξει τα περίφημα souqs και μαζί όλη την πόλη. «Πρόσκληση σε γεύμα (Αντί Προλόγου») σ. 19.

 

Ακολουθούν έξι ιστορίες, εμπνευσμένες από φωτογραφίες-στιγμές, με τον αλληγορικό τους χαρακτήρα να ταιριάζουν σε όποιο τόπο και σε όποιους ανθρώπους που η ζωή τους, εύθραυστη σαν το γυαλί, ανατρέπει όλα όσα θεωρούνται σταθερά και απαραβίαστα. Σε έναν μικρόκοσμο θα μιλούν για προσωπικές απώλειες, σε ένα ευρύτερο πεδίο θα μιλούν για πόλεμο για αρρώστιες, για πανδημίες. «Τα όνειρα της Καμήλας» (που στεγάζει και τις υπόλοιπες ιστορίες στον τίτλο του βιβλίου), «Η ιστορία μιας κολόνας», «Η ζωή σαν παραμύθι», «Η γυναίκα με το λευκό φόρεμα», «Η θυσία», «Σκιές στην πόλη».

 

Η καμήλα, τα παιδιά και τα όνειρα, μαζί σε μια ιστορία ελπίδας και ανανέωσης της ζωής.

 

Οι μανάδες είδαν τα όνειρα στον ουρανό κι αλάφρωσε η καρδιά τους. «Επιτέλους, κοιμήθηκαν τα παιδιά μας!» είπαν κι άλλαξαν πλευρό στον τάφο. («Τα όνειρα της Καμήλας», σ. 27.

 

Η κολόνα που από τη γη πήρε μορφή σηματοδοτώντας το πέρασμα του πολιτισμού μέσα στους αιώνες για να επιστρέψει πίσω στη γη.

 

Στην αρχή ήμουν γη, ακέραιο σώμα. Γεννήθηκα, όχι από βροντή, αλλά από σιωπή. Εκεί κοιμόταν η ανάσα της Μάνας Γης. Χωρούσε το πριν και το πέραν αυτού του κόσμου κι ονειρευόταν βήματα που πάνω τους θ’ άνθιζαν λουλούδια. Πατέρας μου ήταν ο πρώτος ήχος. Μέσα του πετούσαν τα πουλιά που δεν είχαν ακόμη γεννηθεί και στο φτερούγισμά τους κρυβόταν η λάμψη του κεραυνού. («Η ιστορία μιας κολόνας», σ. 35).

 

Τα παραμύθια, η άλλη όψη της ζωής, με τα παιδιά-ακροατές να ανανεώνουν την ανάσα τους, να ιστορούνται, να ζωντανεύουν με τους μύθους τους (πανάρχαια η παραμυθία, η παρηγοριά) να γεμίζουν τους χώρους με τα θαύματά τους.

 

Ο Ζαχράν ο παραμυθάς ζωντάνεψε και δίπλα του έλαμψαν η Μάχα και η γιαγιά Σάχιρα. Ένα αστέρι γεννήθηκε στον ουρανό και χιλιάδες παιδιά σ’ όλο τον κόσμο ονειρεύτηκαν ένα καινούργιο παραμύθι, καθώς ένα μικρό αγόρι με τη βαλίτσα του γεμάτη μνήμες έψαχνε για μια νέα πατρίδα. («Η ζωή σαν παραμύθι», σ. 71).

 

Η γυναίκα με το λευκό φόρεμα, που μόνον οι αλαφροΐσκιωτοι θαρρεύουν να τη δουν, η μοίρα, η ζωή η ίδια, που όλα τα ορίζει.

 

Με μια κίνηση άπλωσε το πέπλο της και ο Χασάν χάθηκε για πάντα στον κόρφο της. Εκεί αναπαύοντας τ’ αγέννητα αστέρια με όλες τους τις αχτίδες τυλιγμένες στα φρεσκολουσμένα μαλλιά των κοριτσιών, που τόσες φορές είχε ονειρευτεί. («Η γυναίκα με το λευκό φόρεμα», σ. 88).

 

Κι έπειτα η ζωή εδώ και η ζωή αλλού, κοινός τόπος, μα για να ενωθούν χρειάζεται πρώτα μια θυσία.

 

Ένιωσε πως εκείνοι δεν είχαν ποτέ φύγει, αλλά, είτε ζωντανοί είτε νεκροί, μοιράζονταν αυτό το μυστηριακό τραπέζι, όπου τα πρόσωπα χάνονταν μόνο για να μοιραστούν και πάλι τη χαρά της συνάντησης. («Η θυσία», σ. 111).

 

Τέλος η Γιασμίν που ήξερε τα πάντα προτού υπάρξουν, ο Νουρεντίν με το βαρύ οπλοστάσιο της μνήμης του, τα δυο αδέλφια που βρήκαν χώρο να ενωθούν στις Νεκρές Πολιτείες.

 

Το σκοτάδι δεν θ’ αργούσε να έρθει. Κανείς δεν υποψιαζόταν. Ο πόλεμος με ρούχα παρδαλά χόρευε αόρατος στην πόλη. Η κλεψύδρα άδειαζε. Τι νόημα θα είχε ο Νουρεντίν να τους εξηγήσει; Αναρωτήθηκε αν και ο ίδιος ήταν πεθαμένος. Μόνο ένα πράγμα τού είχε απομείνει να κάνει. Μπήκε στο σπίτι, έστριψε στον διάδρομο και ξεσκέπασε τον μεγάλο καθρέφτη. Η Γιασμίν τού χαμογέλασε. Τα δύο αδέλφια κοιτάχτηκαν κατάματα. («Σκιές στην πόλη», σ.141).

 

Η Παπανδρέου άντλησε από τους τόπους της Συρίας υλικό για τα δικά της παραμύθια, κι έφτιαξε έναν ιδιότυπο «τόπο», τόσο «ου τόπον» όσο και τραγικά ρεαλιστικό στις προεκτάσεις του. Ένωσε με εικόνες και λέξεις το «εδώ» και το «επέκεινα», το «βλέπω» και το «αισθάνομαι» (καθόλου τυχαίο με τη θεματική του θανάτου να χρωματίζει όλες τις ιστορίες), δημιουργώντας με τα δικά της λόγια-όνειρα τον προσωπικό της κρίκο στη μακριά αλυσίδα των ιστορητών, των παραμυθάδων. Έτσι η αγία και ιερή αφήγηση, ο σθεναρός δεσμός των παλαιών με τους καινούργιους, αποδείχθηκε πως καλά κρατεί. 

Μια έκδοση εξαιρετικής αισθητικής, πρωτότυπη στην ιδέα της και στη δομή της. Η Τέχνη στα καλύτερά της.

Διώνη Δημητριαδου