Λέγε με Στράτο
μυθιστόρημα
Χρυσούλα Σ. Γεωργούλα
εκδόσεις Βακχικόν
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ
Λέγε με «καθαρόαιμο
Έλληνα»
Στη πρώτη της απόπειρα να αναμετρηθεί με τη
μεγάλη αφήγηση, δηλαδή το μυθιστόρημα, η Χρυσούλα Γεωργούλα επιλέγει ως
κεντρικό πρόσωπο έναν αντιήρωα που τον αποστρέφεσαι από την αρχή της ιστορίας.
Επειδή τίποτα δεν είναι τυχαίο, από το πρώτο κεφάλαιο η συμπεριφορά του
απέναντι στα ζώα δείχνει ξεκάθαρα τον τρόπο του απέναντι σε όποιον και σε ό,τι
του καταστρέφει το βόλεμά του, την ησυχία του, εν τέλει την εικόνα που
κατασκευάζει για τον ίδιο και για τον κόσμο μέσα στον οποίο βρέθηκε και πρέπει
αναγκαστικά να ζήσει· αν όλα δεν συμφωνούν με το μοντέλο ζωής του, τόσο
χειρότερα γι’ αυτά. Η Γεωργούλα τοποθετεί τον ήρωά της και τον περίγυρό του
μέσα στην πρόσφατη ιστορία της χώρας, με τον απόηχο των «καλών» δεκαετιών του
’80 και του ’90 να υπογραμμίζουν αντιστικτικά την παρακμή και την κρίση που
ακολούθησαν, κυρίως από το 2008 και μετά. Σωστά, λοιπόν, η ευρύτερη ιστορία της
χώρας συμβαδίζει με την προσωπική των ηρώων, επιδρώντας καταλυτικά στις
επιλογές τους (συχνά αναπόφευκτες) και στη διαμόρφωση των χαρακτήρων.
Ο ήρωας Στράτος Αχτσίδης, προερχόμενος
από τα πιο λαϊκά στρώματα, με τη συνακόλουθη ελλιπή μόρφωση, επιρρεπής στις
ευκολίες μιας ευμάρειας επί πολλά χρόνια, που όμως αποδείχθηκε ψεύτικη, βρίσκεται
με την οικονομική κρίση άνεργος, να αντιμετωπίζει το προσωπικό του αδιέξοδο με
καταφυγή στο αλκοόλ και στη βία. Θέμα χρόνου, όπως φαίνεται, είναι η επαφή του με τα ρατσιστικά κυκλώματα και τους
υπόλοιπους, όπως κι αυτός, «καθαρόαιμους Έλληνες» ή αλλιώς «Ελληνάρες». Εικόνες,
που όλοι έχουμε δει σε έξαρση ιδίως τα τελευταία χρόνια, εκτυλίσσονται στις
σελίδες του βιβλίου, με ερωτήματα να προκύπτουν αβίαστα:
- ο έκδηλος
ρατσισμός είναι μόνο απότοκο της κρίσης και της εισροής μεταναστών μέσα στον
αστικό ιστό;
- η ανέχεια
προκαλεί αναπόφευκτα τη βία ή συντρέχουν κι άλλοι παράγοντες για την εκδήλωσή
της;
- εν τέλει, πόσο ρατσιστές είμαστε, έτσι κι αλλιώς, απλώς απαιτείται η κατάλληλη συνθήκη για να πυροδοτήσει κάθε φορά την εκδήλωση της βαθύτερης φύσης μας;
Η ενδιαφέρουσα θεματική του
βιβλίου δεν εξαντλείται στα προκλητικά αυτά ερωτήματα, καθώς πρόκειται για ένα
βιβλίο που, με μια εξίσου προκλητική εκφορά του λόγου υποστηρικτική στα ακραία
γεγονότα, δημιουργεί διαρκώς την αίσθηση πως θέλεις να αντιδράσεις. Ο κίνδυνος είναι να παραδεχθείς πως κάτι από όλα αυτά σου
ταιριάζει ως συμπεριφορά ή ως βαθιά κρυμμένη επιθυμία. Έχουμε κατανοήσει,
ειδικά τα τελευταία χρόνια, πως ο μύθος της κοινωνικής αλληλεγγύης και της
αποδοχής του διαφορετικού καταρρέει, αποκαλύπτοντας πως ο ρατσισμός και η
συνακόλουθη βία δυστυχώς καλά κρατεί στην πάλαι ποτέ «αθώα» του κρίματος
ελληνική κοινωνία. Και για να μη θεωρηθεί ότι αποτελεί μια τέτοια διαπίστωση μόνο
σύγχρονο ελληνικό χαρακτηριστικό, να τονιστεί εδώ ότι πρόκειται για μια από τις
αρχαιότερες συνθήκες κοινωνικής διαβίωσης, δηλαδή την «προστασία» της ομάδας
των ομοειδών από κάθε στοιχείο που με τη διαφορετικότητά του την απειλεί.
Δυστυχώς αιώνες «πολιτισμού» και «παιδείας» δεν κατόρθωσαν να εξαλείψουν τον μηχανισμό
αυτοπροστασίας της ομάδας, με τα γνωστά ντροπιαστικά επακόλουθα στην ιστορία
των λαών.
Πιστεύω πως η λογοτεχνική
γραφή, όταν τολμά να αγγίξει το τραύμα, μπορεί να συνεισφέρει στην υπόθεση
αρχικά με τη συνειδητοποίηση του προβλήματος και κατόπιν με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποδυνάμωσή
του. Το μυθιστόρημα της Γεωργούλα, χωρίς να διεκδικεί καμιά πρωτοτυπία στη
θεματική του, κερδίζει στον τρόπο προβολής του θέματος, καθώς ακολουθεί την
ευθεία διαδρομή, χωρίς εύκολες και βολικές παρακαμπτηρίους που θα αθώωναν τις
ακραίες συμπεριφορές ως απότοκο περιστασιακών συνθηκών. Σε κανένα σημείο το βιβλίο
δεν αποδίδει τη συμπεριφορά του ήρωα μόνο στην κοινωνική και οικονομική κρίση,
αφήνοντας να εννοηθεί πως βαθύτεροι παράγοντες συν-επιδρούν. Παράλληλα δείχνει,
μέσω στοιχείων που αφορούν στον πατέρα του ήρωα, πως δεν υπάρχουν
παρθενογενέσεις στον τρόπο που εκδηλώνεται ο χαρακτήρας. Πιστεύω ότι η ιστορία
του Στράτου αποτέλεσε το συγγραφικό εύστοχο «όχημα», προκειμένου να ειπωθούν
αλήθειες, και αυτό είναι ίσως η σημαντικότερη προσφορά (πέρα από τις αρετές
στην επιλογή της γλώσσας αλλά και την πλοκή που αρθρώνεται σε σύντομα κεφάλαια)
της συγκεκριμένης γραφής.
Διώνη Δημητριάδου
Απόσπασμα
Δεν πέρασε ώρα και το πατάρι γέμισε με μπρατσαράδες
που φορούσαν όλοι μαύρα ρούχα και είχαν στα χέρια και τα πόδια ελληνοπρεπή
τατουάζ, μαιάνδρους, Χριστούς, τέτοια. άρχισαν να μιλάνε χαλαρά για τις
καλύτερες μέρες που θα έρθουν και για την εξάλειψη της ανεργίας, που οφειλόταν
στους ξένους. Όλοι έλεγαν και συμφωνούσαν πως έπρεπε να φύγουν από τον τόπο μας
οι λαθραίοι, κάτι σαν εκείνο που λέγαμε παλιότερα, «έξω οι βάσεις του θανάτου»,
τους ρώτησα και μου είπαν να κόψω τις μαλακίες, αφού ένας είναι ο εχθρός, οι
κομμουνιστές, οι πούστηδες και οι λάθρο, που με το καλό ή με το κακό πρέπει να
πάρουν πόδι για να λάμψει στην πατρίδα ξανά ο ήλιος της δικαιοσύνης. (σ. 127-128).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου