Αναπόδραστη μνήμη Ανθή Μαρωνίτη εκδόσεις Άγρα η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Αναπόδραστη μνήμη

Ανθή Μαρωνίτη

εκδόσεις Άγρα

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Ανθή Μαρωνίτη: «Αναπόδραστη μνήμη» (diastixo.gr)

 

 

Με ψυχραιμία απέναντι στον χρόνο. Αυτός θα μπορούσε να είναι πιθανός υπότιτλος στην πρόσφατη ποιητική συλλογή της Ανθής Μαρωνίτη. Μια σοβαρή και ψύχραιμη, χωρίς εξάρσεις αντιμετώπιση του χρόνου, μια ευθεία πρόσκληση (ή πρόκληση άραγε;) για συνομιλία πρόσωπο με πρόσωπο με ό,τι ο άνθρωπος προσπαθεί να κατανοήσει, αλλά του διαφεύγει στην ουσία του. Στην ποίηση της Μαρωνίτη ο χρόνος αποκτά τη μορφή όσων χάθηκαν μέσα στα αόρατα και αδιαπέραστα από τη λογική διαστήματα, ενσωματώνοντας τις εικόνες τους στη μνήμη, που οδυνηρά κάθε τόσο επιμένει να ανακαλεί.  Η ποιητική φωνή ακούγεται σε χαμηλούς τόνους –ποια ανάγκη για κραυγές, αλήθεια;– γιατί όποιος θέλει να εισχωρήσει στο ποιητικό τοπίο θα επιλέξει τη σιωπή· ο μόνος τρόπος να εννοηθεί σε όλο του το βάθος. Η φωνή ησυχάζει, πλήρης, όπως/ανάσα που φουσκώνει το σώμα αργά/Η ψυχή αντέχει τις εύθρυπτες πιθανότητες/την αλήθεια του ονείρου/την αλήθεια του βράχου. («Ισορροπία»). Αυτή την ισορροπία νιώθεις, καθώς διαβάζεις τα μικρά σε έκταση ποιήματα της συλλογής, αυτή την αναγκαία αρχική συνθήκη, προκειμένου να καταγραφεί η αίσθηση της απώλειας και του θανάτου, χωρίς να χαθεί κάτι από την εσωτερική συντριβή· κάτι πιο ηχηρό θα την αλλοίωνε, θα την κατέστρεφε. Η ποίηση εδώ έχει γνήσιο χαρακτήρα, αθωώνεται σε κάθε της λέξη.

Η μνήμη, κατά την ποιήτρια, είναι αναπόδραστη, καθώς δεν μπορείς να ξεφύγεις από την υποσυνείδητη λειτουργία της. Όμως και αυτή η ίδια πώς να ξεφύγει από τη δέσμευση του χρόνου που δεν της χαρίζεται σε τίποτα; – όλα θα σβήσουν κάποια στιγμή, όπως η ύλη του σώματος θα φθίνει συμπαρασύροντας κομμάτια και αποσπάσματα ζωής. Όλα όσα φάνταζαν αναλλοίωτα, υπόκεινται τώρα στον νόμο της αδυσώπητης φθοράς. Η μνήμη θα κρατήσει πλέον όσα αντέχει, ευεργετική μα και επώδυνη μαζί, κατά την ποιήτρια πάντα πέρα από τα όρια. Σε ένα από τα πιο αποκαλυπτικά για την αλήθεια του ποίημα («Η σιωπή είναι ένας καλός τόπος 1,2») θα αποδώσει τη σταδιακή φθορά του σώματος και της μνήμης, σε ένα τόπο σιωπής που το δαιμονικό και ακατανόητο για τη λογική αναμειγνύεται με την αθωότητα, ο μη εκφρασμένος πόνος με τη θλίψη της εγκατάλειψης, […] Μόνο όταν την αφήσαμε ο αδελφός κι εγώ/σε ξένα χέρια/σα να συνήρθε ξαφνικά/το τελευταίο βλέμμα της τόσο λυπημένο/δεν ξεχνιέται.//Από τότε/ξένοι εμείς επισκεπτόμασταν μια ξένη. Αλήθεια,  θέλει σθένος μια τέτοια γραφή, με  εκτεθειμένο σε κοινή θέα το προσωπικό τραυματικό βίωμα. Η ποίηση της Μαρωνίτη είναι σαφέστατα αυτοβιογραφική, γι’ αυτό και τόσο δυνατή.

Η ποιήτρια βιώνει την αναπόδραστη θνητή μοίρα και μέσα σε πέντε μόλις στίχους δίνει το οδυνηρό μοίρασμα της αλήθειας: Νύχτα που σέρνεις τις σκιές/το φόβο στην ψυχή/μόνο τον ύπνο του παιδιού λυπάσαι/ξύνεις τις σκέψεις με το υνί/του τρόμου στο σκοτάδι το βαθύ. («Σπάταλη νύχτα»). Εμφανής εδώ και η αφορμή του λόγου, που αγκαλιάζει όλα τα ποιήματα: ο άνθρωπος αδύναμος μπροστά στον φόβο για ό,τι τον υπερβαίνει. Αλήθειες που μοιράζονται μόνο ποιητικά, ίσως γιατί έτσι αντέχουν μέσα στη βάσανο της γραφής αλλά και της ανάγνωσης.

Η συλλογή ολοκληρώνεται με τέσσερα ποιήματα, υπό τον κοινό τίτλο Τα τελευταία νέα. Το θέμα τους η πανδημία. Εδώ η μοναξιά, η απομόνωση, ο θάνατος πάλι, ο χρόνος που αργά κυλάει. Εδώ και, κατά τη γνώμη μου, το καλύτερο ποίημα όλης της συλλογής, άτιτλο (και πώς να το ονομάσεις;), που στην πρώτη του στροφή θα δώσει το στίγμα της παράλογης συμπόρευσης του ανθρώπου με τον χρόνο: Κλεισμένος αναγκαστικά στο σπίτι/χάνεις το λογαριασμό όταν ξυπνάς/μόνο οι γάτες δίνουν την εντύπωση/πως διαχειρίζονται άψογα τον χρόνο. Και συνειρμικά έρχεται το απόσπασμα από το αριστουργηματικό (αλλά και αυτοβιογραφικό εν μέρει) διήγημα του Χόρχε Λουίς Μπόρχες  Ο νότος (σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη): […] Ο γάτος ήταν εκεί˙ κοιμόταν. Ο Ντάλμαν […] καθώς χάιδευε απαλά το μαύρο τρίχωμα, σκέφτηκε πως αυτή η επαφή ήταν απατηλή, πως ήταν σαν να τους χώριζε ένα τζάμι, γιατί ο άνθρωπος ζει στο χρόνο, στην αλληλουχία, ενώ το μαγικό ζώο στο παρόν, στην αιωνιότητα της στιγμής. Αυτή την ίδια αίσθηση, αυτή τη διαφορά στη σύλληψη του χρόνου, που αποδίδει ο Μπόρχες, η Μαρωνίτη την εκφράζει με το ελάχιστο των λέξεων. Μέσα στον χρόνο ζώντας ο άνθρωπος δεσμεύεται από τη (λογική, όπως την αντιλαμβάνεται) αλληλουχία όσων συμβαίνουν, και μόνον έτσι κατανοεί τη ζωή του· ο θάνατος, ως πραγματικότητα κι αυτός, διασπά παράλογα τη συνέχεια των στιγμών, με τη  μνήμη, να πασχίζει να κρατηθεί ζωντανή. Από αυτή τη συγκυρία γεννιέται συχνά η λογοτεχνική γραφή, με την ποίηση να καταλαμβάνει το πιο αξιόλογο κομμάτι της. Όπως εδώ στην ποίηση της Μαρωνίτη.

 

Διώνη Δημητριάδου