Ό,τι γυρίζει γύρω μας
ελαφρά
δοκίμια
Κατερίνα Ευαγγέλου-Κίσσα
εκδόσεις Ελκυστής
η πρώτη δημοαίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ
Διαβάζω στο εισαγωγικό
σημείωμα του βιβλίου: Μια συλλογή
εβδομήντα μικρών σε έκταση πεζογραφημάτων με διακριτό ένα καλλιεργημένο,
ανάλαφρο και χιουμοριστικό λογοτεχνικό ύφος, μέσω των οποίων η συγγραφέας
αποπειράται να διερευνήσει θεωρητικά κάποια κοινωνικά –στο μεγαλύτερο μέρος
τους– ζητήματα. Συσχετίζοντας με τον τίτλο και τον υπότιτλο, γίνεται
κατανοητή η συγγραφική πρόθεση μέσα από τη δοκιμιακή μορφή να καταφανεί ο
τρόπος που επιλέγονται, διαμορφώνονται και αποτυπώνονται εν τέλει περιστατικά
ζωής, κοινωνικά θέματα επίκαιρα (εδώ τα κείμενα προσιδιάζουν περισσότερο στη
φόρμα του χρονογραφήματος) ή διαχρονικά (βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των
δοκιμίων). Εκ των πραγμάτων τα μικρά αυτά δοκίμια δεν γίνεται παρά να έχουν μια
περισσότερο ελαφριά διάθεση (χωρίς να υποβαθμίζουν τα θέματα που
πραγματεύονται), ομοιάζοντας έτσι με μια
χαλαρή (συχνά και χιουμοριστική σε ύφος) κουβέντα, μια φιλική συζήτηση. Έχει
ενδιαφέρον η συγκεκριμένη αντιμετώπιση του δοκιμιακού λόγου, καθώς προσφέρει
την απαραίτητη εμβάθυνση στην επιλεγμένη θεματική, με έναν όμως «παίζοντα»
τρόπο, δημιουργώντας λογοπαίγνια με τους τίτλους και προκαλώντας τον αναγνώστη
να δει την άλλη όψη των πραγμάτων· μια προσέγγιση στα πιο σοβαρά θέματα της
ζωής με ανοιχτές τις χαραμάδες ερμηνείας και αντιμετώπισης.
Ό,τι γυρίζει γύρω της, η Κατερίνα Ευαγγέλου-Κίσσα το προσεγγίζει αρχικά με την παρατήρηση, το δουλεύει μέσα της και αποφασίζει τον πιο κατάλληλο τρόπο να το προσφέρει στην ανάγνωση, με χιούμορ, με σατιρική διάθεση, με σαρκασμό και αναπόφευκτα αυτοσαρκασμό. Κι όμως, έκδηλη πάντοτε η σοβαρότητα με την οποία καταγίνεται στη δύσκολη αυτή αποτύπωση. Κι εδώ βρίσκεται, κατά τη γνώμη μου, το πιο ξεχωριστό χαρακτηριστικό αυτής της γραφής: αποσείει τη σοβαροφάνεια και επιλέγει το κατ’ ουσίαν σοβαρό, με τα μέσα που το δοκίμιο (με την αρωγή των σπουδών της στην Κοινωνιολογία αλλά και των λογοτεχνικών τρόπων) προκρίνει, στοχεύοντας με ειλικρίνεια και χωρίς ακαδημαϊσμό στην αναγνωστική πρόσληψη. Εδώ ένα δείγμα: Δεν είναι παιχνίδι το παιδί. Είναι θειο δώρο. Είναι δεσμός δια βίου, βαρύς, ιερός – τουλάχιστον στα δικά μου τα μάτια. […] γυναίκες που θέλουν να μείνουν έγκυες χωρίς να πληρούν βασικές προϋποθέσεις για το παιδί. Αυτές «εγκυμονούν κινδύνους» και δεν εννοώ το βρέφος… («Περί εγκυμοσύνης και λοιπών κινδύνων», σ. 113). Καθαρή θέση/άποψη, με πρωτοπρόσωπη παρρησία (όπως σε όλα τα κείμενα άλλωστε), ευκρινής και ειλικρινής με στόχευση στον πυρήνα του προβλήματος.
Εύστοχες οι λεκτικές
συνυπάρξεις (εκκινώντας από τους ευφυείς τίτλους) που βοηθούν αρχικά την είσοδο
στο κάθε ένα από τα 70 κείμενα και κατόπιν την επεξεργασία της άποψης που η
συγγραφέας εκφράζει με τον ιδιαίτερο, προσωπικό της τρόπο. Για παράδειγμα, στο
κείμενο «Περί Ψυχής και λοιπών γραμμαρίων»,
αφού κάνει τις απαραίτητες αναφορές στην αρχαία ελληνική γραμματεία,
στις θρησκευτικές αντιλήψεις και στις ανθρωπολογικές θεωρίες, θα καταλήξει στον
κοινό τόπο, εκεί που συναντιόμαστε όλοι με την πεπερασμένη δύναμη τη λογικής
μας ικανότητας αλλά με την ελπίδα να εννοήσουμε ό,τι παραμένει αφανές και
ανερμήνευτο: Ίσως η ψυχή μας να είναι η
ενέργειά μας, αυτό που μας κρατά ζωντανούς. Το θάρρος μας. Το ήθος μας. Η
καλοσύνη μας. Το πείσμα μας. Ίσως η ψυχή να είναι η ανάγκη μας να μη χάνουμε
αυτούς που αγαπάμε – κάπου πήγαν, θα συναντηθούμε και πάλι. Ίσως είναι η
διεκδίκησή μας για ένα μεράδι απ’ τον Θεό. (σ. 335).
Θα μπορούσε αυτό το πόνημα
να συνιστά, πέρα από την αναγνωστική τέρψη, μια υπόρρητη «καθοδήγηση» ζωής,
έναν οδηγό μέσα από τις κακοτοπιές, τα ψεύδη, τις υποκριτικές συμπεριφορές και
το κοινωνικό «φαίνεσθαι»; Δεν γνωρίζω αν κάτι τέτοιο περιλαμβάνεται στη
συγγραφική πρόθεση. Ίσως (χωρίς αυτό να είναι κάτι επουσιώδες) να ήταν μια
ανάγκη να μιλήσει για όσα την περιτριγυρίζουν και την προκαλούν, όσα αξίζει να
ειπωθούν επιτέλους με έναν τρόπο διαφορετικό, έστω και με τον μανδύα ενός ελαφρού
δοκιμιακού λόγου. Ναι, γιατί όχι; Το γράφει άλλωστε και η ίδια: Στις δυσκολίες που περνάμε, στην ανεπάρκεια
των μέσων, προτάσσουμε την εφευρετικότητά μας, προβάλλουμε τη δημιουργικότητά
μας. («Περί πενίας και λοιπών τεχνών», σ. 195). Αυτό κάνει με επιτυχία η
Κατερίνα Ευαγγέλου-Κίσσα στα 70 μικρά κείμενα του βιβλίου της, επιλέγοντας την
ελαφρότητα στο ύφος, και όχι στην ουσία του περιεχομένου, το οποίο παραμένει
σοβαρό ως το μεδούλι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου