«Θαμπή πατίνα» του Γιάννη Τζανετάκη (εκδόσεις Πόλις) η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Αποδυόπτεςhttps://apodyoptes.com/2018/04/22/i-dioni-dimitriadou-grafei-gia-tin-thampi-patina-tou-gianni-tzanetaki-apo-tis-ekdoseis-polis/

 «Θαμπή πατίνα»

του Γιάννη Τζανετάκη

(εκδόσεις Πόλις)

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Αποδυόπτεςhttps://apodyoptes.com/2018/04/22/i-dioni-dimitriadou-grafei-gia-tin-thampi-patina-tou-gianni-tzanetaki-apo-tis-ekdoseis-polis/

Ψάχνοντας τον ποιητή πίσω από τα ποιήματα

Μέσα σε κάθε ποίημα

είμαι εγώ

όπως στα φιλμ ο Χίτσκοκ

Δεν είναι πάντα εύκολο να δεις την εικόνα του ποιητή να αναδύεται μέσα από τους στίχους των ποιημάτων του. Συχνά υποκρύπτεται πίσω από  τριτοπρόσωπες αναφορές ή μέσα σε ένα δεύτερο πρόσωπο που μοιάζει να συνδιαλέγεται με τον αναγνώστη, ωστόσο αφορά σε απόλυτη ευθεία διαδρομή τον ίδιο τον ποιητή, που απευθύνεται στον εαυτό του σαν σε καθρέφτη. Ο Γιάννης Τζανετάκης επιλέγοντας το πρώτο πρόσωπο στα περισσότερα ποιήματά του δίνει σ’ αυτά το ήθος μιας προσωπικής κατάθεσης, με όλο το βάρος που αυτή αναπόφευκτα εμπεριέχει. Έτσι, σκηνοθετώντας το ποίημα βρίσκει τη θέση τη δική του σ’ αυτό – ένα πέρασμα μπροστά από τον φακό, μια στιγμή που διαβάζοντας αρκεί για να αναγνωρίσεις τη φωνή του, το βίωμα το προσωπικό του. Αυτός, άλλωστε, αποδεικνύεται και ο πιο ασφαλής τρόπος για τη μέθεξη του αποδέκτη της ποίησης, του αναγνώστη, στα δρώμενα του ποιήματος.

Στη «Θαμπή πατίνα» ο Τζανετάκης φέρνει στην επιφάνεια της γραφής όσα από παλιά αποθηκευμένα μέσα του επιμένουν να δηλώνουν την παρουσία τους, ακόμα κι όταν οι άνθρωποι-φορείς τους έχουν από καιρό αποχωρήσει. Τόποι και αντικείμενα, εικόνες και σκηνές, αποσπάσματα μιας ζωής. Οι φίλοι της κυριακάτικης μπάλας, οι μαθήτριες τότε, οι γονείς που επιστρέφουν σαν σκιές, τα παιδιά του αλλοτινού χρόνου.

ποια από κείνα τα

παιδάκια του εξήντα

άραγε

σήμερα να ’χουν βγει

απ’ τη σειρά

Όλα σαν σκόνη που προδίδεται στο φως έτοιμα να διαλυθούν και να χαθούν, αν δεν προλάβει η λέξη να τα αιχμαλωτίσει μέσα στο ποίημα και να τους χαρίσει έτσι νέα ζωή. Χάρτινη όμως. Αυτή η λιτή και ολιγόλογη ποίηση έχει στιγμές σπαραγμού, που δεν ξεσπά σε συναισθηματικά πληθωρικά λόγια, αλλά προτιμά (με τη σοφία που μόνον οι καλοί ποιητές κατέχουν)  την υπόκωφη κραυγή, που φθάνει πιο βαθιά στο άλγος της απώλειας.

Κάτω απ’ την πέτρα

κι απ’ το χώμα

ό,τι έχεις μείνει

σε θέλω ακόμα

Η οδυνηρή απώλεια είναι που ενώνει όλα τα ποιήματα της συλλογής, καθώς υπογραμμίζεται η βίωσή της είτε εστιάζοντας στα πρόσωπα που έφυγαν είτε στις εικόνες που άρρηκτα είχαν δεθεί μαζί τους. Κλειστοί τόποι, δωμάτια νοσοκομείου, άδεια πλέον δωμάτια σπιτιού, αλλά και δρόμοι στενοί χωμάτινοι, δρόμοι βρεγμένοι από ξαφνική μπόρα, δρόμοι που άδειασαν από αγαπημένα πρόσωπα. Επιλέγω να δώσω εδώ ολόκληρο ένα ποίημα, που θαρρώ δείχνει το ύφος της γραφής του Τζανετάκη και την επιλογή των λέξεων, ώστε να δώσουν τα πολλαπλά σημαινόμενα με το ελάχιστο του σώματός τους:

Καμιά φορά κόβεται η ταινία

-σ’ ένα φιλί απάνω

σε μια μάχη-

τα παλαμάκια ανώφελα

οι φωνές

όπως μια Κυριακή

που αργούσε η μπομπίνα

απ’ τ’ άλλο σινεμά

γιατί είχε πέσει το παιδί

απ’ το μηχανάκι

και βγήκαμε όλοι

στη βρεγμένη Αριστομένους

με τις ομπρέλες μας

περίλυποι

μισοί

ξέροντας απ’ το διάλειμμα

το τέλος

Χαμηλόφωνη η ποίηση εδώ, τονίζει τη μοναξιά του ποιητικού υποκειμένου, προσφέρει τη συνειδητοποίηση του τετελεσμένου γεγονότος και την επίγνωση του αναμενόμενου άφευκτου. Στο εξώφυλλο του βιβλίου  ο ισορροπιστής συνοψίζει όλο το νόημα των ποιημάτων με το εύγλωττο της εικόνας. Η στιγμή που συνειδητοποιείς ότι είσαι μόνος και εκτεθειμένος στη θέα των αμέτοχων πολλών, εσύ στο σχοινί με την ποθητή λεπτή ισορροπία. Θα μπορούσε αυτός να είναι και ένας ορισμός της ποίησης. Και θα ταίριαζε πολύ στον τρόπο που ο Γιάννης Τζανετάκης αντιμετωπίζει τα ποιητικά πράγματα.

Διώνη Δημητριάδου