Το σκάλωμα νουβέλα Δημήτρης Στατήρης εκδόσεις Γκοβόστη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη μου ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Το σκάλωμα

νουβέλα

Δημήτρης Στατήρης

εκδόσεις Γκοβόστη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη μου ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Ο κοινωνικός και ο φαντασιακός ρόλος • Fractal

 

Ο κοινωνικός και ο φαντασιακός ρόλος

 

Μπορεί μια νουβέλα να ενσωματώσει μια, τρόπον τινά, ανάλυση της έννοιας των κοινωνικών ρόλων; Να δώσει το κοινωνικό περίβλημα του ρόλου; Να στραφεί προς την εσώτερη αποδοχή ή την απόρριψή του από το άτομο, ενδεχομένως τη δυνατότητά του να τον υπερβεί ή αλλιώς τον συμβιβασμό με τον εγκλωβισμό του στα πολλαπλά γρανάζια του, αδυνατώντας να δει την προοπτική μιας καθοριστικής αλλαγής της ζωής του;

Τα ερωτήματα αυτά προκύπτουν από την ανάγνωση του καινούργιου βιβλίου του Δημήτρη Στατήρη. Καθώς προχωράει με έναν καταιγιστικό ρυθμό η πλοκή, αντιλαμβάνεσαι πως, για μια ακόμη φορά, η γραφή έχει τη δύναμη να πάει πιο πέρα από μια συναρπαστική υπόθεση, που σχεδόν προσιδιάζει σε θρίλερ – σημαδιακό το εξώφυλλο. Ο ήρωας του Στατήρη, ένας πολύ καθημερινός άνθρωπος, που δεν τον προσέχεις καν, αιφνιδίως βρίσκεται μπροστά στην ευκαιρία να αποκτήσει πολύ χρήμα, μέσα από ένα κερδισμένο δελτίο τυχερού παιχνιδιού. Τι είναι αυτό που τον κάνει να αναβάλλει διαρκώς την εξαργύρωσή του; Να μένει προσκολλημένος στο οικογενειακό και εργασιακό του περιβάλλον (λειψά και τα δύο), στον κρυφό του έρωτα για την όμορφη Μάρα, να υφίσταται την προσβλητική έως και κακοποιητική συμπεριφορά του συναδέλφου του στην καφετέρια που εργάζεται; Θα μπορούσε να αποτινάξει από πάνω του ό,τι τον κακοφορμίζει, έτσι όπως ταιριάζει με το δύσμορφο πρόσωπο και σώμα του. Τι τον κάνει στην ουσία να αρνείται (δεν το παραδέχεται ποτέ) και όχι απλώς να καθυστερεί τη θεαματική αλλαγή των δεδομένων της ζωής του;

Στο οπισθόφυλλο τίθεται το ερώτημα αν τα χρήματα φέρνουν την εξιλέωση. Θεωρώ πως το κεντρικό θέμα της νουβέλας δεν είναι αυτό. Τα χρήματα στην προκειμένη περίπτωση είναι ένα «όχημα» που κινητοποιεί τη σκέψη του ήρωα για να καταδυθεί κατόπιν αυτός στο πιο ουσιαστικό ερώτημα, υπαρξιακό φυσικά. Πόσο ισχυρός είναι ο κοινωνικός ρόλος που έχουμε ενδυθεί, και πόσο υπαρκτή εν τέλει η δυνατότητα απόσεισής του; Οι κοινωνικοί ρόλοι, μοιάζει να λέει ο Στατήρης, έχουν μια δυναμική, που ενισχύεται από το στερεότυπο περίβλημά τους (δουλεμένο γερά από τις κοινωνικές συνθήκες), αλλά περισσότερο από την αναγκαία αποδοχή του ιδεολογικού πυρήνα τους, που φθάνει πολύ βαθιά, σκαλώνει μέσα στην ψυχή και δεν το κουνάει ρούπι. Πώς θα μπορέσει να υπερβεί αυτός ο συγκεκριμένος επινοημένος μυθοπλαστικά τύπος ήρωα –αυτός περισσότερο από τον καθένα– το υπερμέγεθες εμπόδιο που υψώνεται όχι μπροστά του αλλά μέσα του; Η απόσταση που τον χωρίζει από το πρακτορείο που θα εξαργυρώσει το δελτίο αποκτά τεράστιες για τις δυνατότητές του διαστάσεις. Κι αυτό γιατί έχει πάρει μέσα του ο καινούργιος ρόλος του μια μορφή φαντασιακή, δυσθεώρητη στο ύψος της. Δεν θα κάνει το καθοριστικό βήμα, γιατί δεν το αντέχει. Η ζωή, όμως, θα τον οδηγήσει σε μια πράξη που από μόνη της υπερβαίνει όλες τις αποδεκτές κοινωνικές συμβάσεις.

 

Η γραφή του Στατήρη εξελίσσεται σταθερά από βιβλίο σε βιβλίο και ως προς τη θεματική, κυρίως, όμως, ως προς τη μορφή. Εγκαταλείπει πλέον τον συνεχή  λόγο που καταργούσε τις παραγράφους, διατηρεί ωστόσο την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, καλύτερα δουλεμένη αυτή τη φορά, με έμφαση όχι τόσο στις περιγραφές, τις οποίες έχει αρκετά περιορίσει, αλλά στον ψυχαναλυτικό μονόλογο, που ενισχύεται από τον ασθματικό αφηγηματικό ρυθμό. Έχω, όμως, τη γνώμη πως η ανάγκη του να δημιουργήσει ξανά μια ιστορία που θα οδηγηθεί απρόσμενα σε μια ακραία, δραματική κορύφωση, στερεί από το κοινωνικό σχόλιο την αναμενόμενη περαιτέρω ανάπτυξη. Θα έλεγε, βέβαια, κάποιος «ουδέν κακόν αμιγές καλού», κυρίως για την αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό, καθώς  η τροπή αυτή προσδίδει στη νουβέλα ένα σασπένς, ενισχυόμενο από τις, σχεδόν σαν κινηματογραφικές σεκάνς, σκηνές. Το ζήτημα, φυσικά, εδώ έγκειται στη συγγραφική πρόθεση, όμως αυτό μας πηγαίνει πολύ μακριά.

Διώνη Δημητριάδου

 

Απόσπασμα

 

Κοίτα να δεις που όλη αυτή η ιστορία γεννάει ολοένα και περισσότερες σκέψεις μέσα μου. Λογικά θα περίμενε κανείς να το ρίξω έξω. Αγορές, ηδονές και τα σχετικά. Να αποκτάω όσα υλικά αγαθά γουστάρω χωρίς να με νοιάζει τίποτα και κανένας. Να απολαμβάνω φρέσκια σάρκα και κάθε λογής καλούδια. Να μου μιλάνε στον πληθυντικό λες και ποιος ξέρει τι έχω κάνει για να αξίζω τον σεβασμό τους. Θα γίνω μια κρεατομηχανή που θα καταναλώνει μέχρι να στουμπώσει και να σκάσει. Τι κι αν δεν φέρθηκα καλά στον έναν ή αν πλήγωσα τον άλλον; Ψιλά γράμματα μπροστά στο φαγοπότι των εκατομμυρίων. Άντε να το πω λίγο πιο κομψά. Θα είμαι μια κρεατομηχανή με ψυχή. Άκυρο. Ούτε για τίτλος σε μαύρη κωμωδία δεν κάνει. Τέλος πάντων. Τα πόδια μου βάρυναν, στρίβω σε ένα στενό. «Μήπως παίρνω το τομάρι μου πολύ στα σοβαρά:» αναρωτιέμαι. Περαστικοί πηγαινοέρχονται στα πλαϊνά του στενού. Αγνοούν την ύπαρξή μου. (σ. 21).