Για την ποιητική συλλογή της Άννας Ε. Πετράκη «Σχεδίασμα σιωπής» Γράφει η Υπαπαντή Ζουρούδη

 

Για την ποιητική συλλογή της Άννας Ε. Πετράκη

Σχεδίασμα σιωπής

Γράφει η Υπαπαντή Ζουρούδη

 

   Η νέα ποιητική συλλογή της Άννας Πετράκη με 49 ποιήματα και τον εντυπωσιακό τίτλο Σχεδίασμα Σιωπής κεντρίζει την προσοχή του αναγνώστη και προκαλεί ερωτήματα. Είναι εκπληκτικό ότι με μια προσεκτική ανάγνωση του εισαγωγικού ποιήματος, η δημιουργός, με ποιητικό βέβαια τρόπο, δίνει επαρκείς απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά και προδιαγράφει το περιεχόμενο και την ποιητική οπτική της συλλογής.

   Τα ποιήματα της συλλογής είναι ενταγμένα σε δύο ενότητες. Η πρώτη με τίτλο «Πάρωρος έρωτος αίνος» περιλαμβάνει 17 ποιήματα και η δεύτερη με τίτλο «Στην άκρη του κενού» περιέχει 31. Το πρώτο ποίημα με τίτλο «Μια ιστορία» δεν περιλαμβάνεται στην πρώτη ενότητα, είναι προλογικό και απόλυτα κατατοπιστικό για τη συλλογή. Ας το αναγνώσουμε!

   Με μια αντιστροφή της ομηρικής επίκλησης στη Μούσα, η ποιήτρια αποκαλύπτει την αφόρμηση της ποιητικής δημιουργίας: «Μια ιστορία συνηθισμένη[…]/ μου ζήτησε να τη γράψω». Η ιστορία αυτή είναι «άφωνη / ανυπεράσπιστη / απεγνωσμένη / μικρή / και πικρή», επίθετα που προϊδεάζουν για το περιεχόμενο και τον χαρακτήρα της. Στη συνέχεια, η ποιήτρια, σε πρώτο πρόσωπο πάντα, της δίνει το όνομα σιωπή. «Την είπα “σιωπή”», ονομασία που απαντά και στον τίτλο, και τη χαρακτηρίζει ως «ένα εξαίσιο αυτόνομο σύμπαν», για να υπογραμμίσει την εξαιρετική της ουσία, την ελευθερία και τον πανανθρώπινο χαρακτήρα της. Όμως, η ποιητική μετουσίωση της αποσιωπημένης ιστορίας αποκαλύπτει το αληθινό της όνομα «μα γράφοντάς τη /πρόδωσα τ’ όνομά της», καθώς και την ποιητική οπτική της ποιήτριας «διέγραψα την πίκρα της / έκαψα / και ανάστησα / τη μικρή προσμονή της».

   Ένα πρώτο ξεφύλλισμα του περιεχομένου της συλλογής, καθώς και ο τίτλος της πρώτης ενότητας «Πάρωρος έρωτος αίνος» οδηγούν εύκολα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ιστορία ερωτική ή αλλιώς μια ιστορία, δηλαδή μια (ποιητική) αφήγηση για τον έρωτα. Γιατί η ποιητική δημιουργία μπορεί να έχει έναυσμα μια προσωπική εμπειρία, αλλά παρουσιάζει μια γενικότερη ανθρώπινη συνθήκη που αφορά κάθε άνθρωπο.

   Η ποιήτρια, με περισσή σεμνότητα, αξιολόγησε τη συλλογή αυτή ως «σχεδίασμα», δηλαδή μια δοκιμή, μια απόπειρα προσέγγισης του έρωτα. Αντίθετα, ο αναγνώστης με το πέρας της ανάγνωσης κατανοεί ότι η ποιητική αυτή συλλογή αποτελεί «σπουδή έρωτος»!

   Η δομική τάξη που συνέχει τη συλλογή είναι θαυμαστή. Ο τίτλος «Σχεδίασμα σιωπής», όπως αποκρυπτογραφήσαμε τη σιωπή, έχει απόλυτη ενότητα με το θέμα, ενώ παράλληλα οι δύο επιμέρους ενότητες παρουσιάζουν το θέμα σε διαφορετικές εκφάνσεις. Η πρώτη παρουσιάζει τον έρωτα της ακμής και η δεύτερη τον έρωτα της φθοράς. Γιατί ο έρωτας, κατά την ποιήτρια, είναι «μια ιστορία ανυπεράσπιστη», άρα ευάλωτος και επομένως καταδικασμένος σε αφανισμό.

   Η πρώτη ενότητα, όπως δηλώνει και ο τίτλος «Πάρωρος έρωτος αίνος», αποτελεί ύμνο στον έρωτα, που γίνεται καθυστερημένα, εκ των υστέρων, όπως δείχνει και η νοσταλγική διάθεση της ποιητικής φωνής. Πάντως, εδώ οι δοξαστικοί τόνοι περισσεύουν. Σε αυτή την ενότητα ο έρωτας παρουσιάζεται στη θριαμβική του μορφή. Απόλυτος κυρίαρχος της ζωής! Κατακτητής, αήττητος, και παντοδύναμος! Ιδεατός, αλλά και σαρκικός, η αποθέωση των αισθήσεων, ο «ου τόπος» και ο «ου χρόνος». Λυτρωτής και δυνάστης, αθανασία και έρεβος!

Ξόρκι σφοδρό

ο έρωτας

ποικιλομήχανος ή άφρονας

αγοραίος, χαμερπής ή θείος και ιεροπρεπής

φρενόπληκτος ή φρενοληστής

αγροίκος μαχητής ή ραδινός ιππότης

ο έρωτας

χαοτική των αντιθέτων μάχη

(Των αντιθέτων μάχη).

   Η φωνή της ποιήτριας πάλλεται από το ερωτικό πάθος, αλλά διατηρεί μια θαυμαστή ισορροπία με την ευπρέπεια αποτυπώνοντας έτσι την ευγένεια της ψυχής της.

   Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο «Στην άκρη του κενού» προβάλλεται το κενό που δημιουργεί η απώλεια, το τέλος του έρωτα, ο χωρισμός, η «αναπόδραστη απουσία» του αγαπημένου προσώπου, η εγκατάλειψη, η προδοσία, η διάψευση, η απόρριψη, η συμβατικότητα, η σιωπή... Το συναισθηματικό κλίμα είναι βαρύ, καθώς η θλίψη της απώλειας συνδυάζεται με τη φθορά του χρόνου και την προχωρημένη ηλικία.

Πόσο λιγότερα ζητάω κάθε μέρα…

μέχρι που αυτά που έχω

αρχίζουν να μου φαίνονται, παραδόξως, αρκετά.

Πώς φτώχυνα από πάθη;

Πώς στέρεψα από λάθη;

Πώς μπήκα σε αργή διαδικασία

μετάλλαξης των επιθυμιών;

Πώς κουρέλιασα τα όνειρα;

Πώς ξέσκισα τις λαχτάρες;

Πώς αφάνισα έτσι τη χαρά;

Πώς ξέμεινα τόσο από οργή;

(Μεγαλώνω)

   Η ποιητική αφήγηση ολοκληρώνεται κυκλικά με το θέμα της σιωπής. Ο ανομολόγητος έρωτας του παρελθόντος «αυτά που μέσα μου ούρλιαζα/ και δεν τολμούσα να τα πω», στο παρόν – δυστυχώς – κατασιγάζεται…

Μα τώρα κοίτα…

Επιτέλους μεγάλωσα

Άρχισα σιγά-σιγά

και μέσα μου

να σωπαίνω

(Μεγαλώνω)

   Πικρή η γεύση του τέλους, γνωστή και οικεία στην ποίηση της Άννας Πετράκη, που απαλύνεται ωστόσο με την καρτερική αποδοχή και τη σοφία της ωριμότητας.

   Με την ολοκλήρωση της ανάγνωσης θα ήθελα να επισημάνω τον ορθολογισμό που κρύβεται κάτω από την ποιητική μορφή με την οποία εμφανίζεται η σκέψη της ποιήτριας και να υπογραμμίσω την απολαυστική γλώσσα της, δύο χαρακτηριστικά που μαρτυρούν την κλασική φιλολογική της παιδεία. Στη γλώσσα της με καλλιτεχνική δεξιοτεχνία συγχωνεύονται ο αρχαίος κόσμος, η επιστημονική ακριβολογία, η λαϊκή μας παράδοση, τα κλασικά έργα της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Η γλώσσα της Πετράκη ξυπνάει μνήμες, δημιουργεί συνειρμούς, κεντάει το συναίσθημα και γοητεύει!

 

Υπαπαντή Ζουρούδη, Φιλόλογος