Περιδιαβαίνοντας στη Γερμανία
Σήμερα και χθες
Γιάννης Κατσίκης
ΑΩ εκδόσεις
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ
Με παρατήρηση και στοχασμό
Ο Γιάννης Κατσίκης έχει
δώσει μέχρι τώρα σημαντικά ταξιδιωτικά βιβλία, που δυσκολεύεσαι να τα
χαρακτηρίσεις μόνο βιβλία ταξιδιωτικών εντυπώσεων, γιατί ενσωματώνει στις
ενδιαφέρουσες αυτές εντυπώσεις ακόμη πιο ενδιαφέρουσες στοχαστικές προεκτάσεις.
Αν σ’ αυτά τα δύο χαρακτηριστικά των βιβλίων του προσθέσουμε μια γλώσσα
ιδιαίτερης ευαισθησίας, που έχει την ικανότητα να προσεγγίζει την ουσία των
τοπίων, των γεγονότων και των προσώπων αποτυπώνοντάς την με τις κατάλληλες
λέξεις, έχουμε την πλήρη περιγραφή των «ταξιδιωτικών» του Κατσίκη.
Στο πρόσφατο βιβλίο του
παρουσιάζει τα ταξίδια του στη Γερμανία, Ανατολική και Δυτική του παρελθόντος (στο
ταξίδι του το 1981) αλλά και στην ενιαία σημερινή. Μια ματιά που αφορά τόσο την
αλλοτινή εικόνα των δύο κρατών ή τη σημερινή κοινή τους, αλλά που ταυτόχρονα
επιτρέπει να δούμε τη σκέψη του ταξιδευτή, τότε και τώρα, με συνακόλουθη τη
σταδιακή ωριμότητα που έφερε ο χρόνος και τη συνεκτίμηση των καταιγιστικών
αλλαγών που η ιστορία έφερε στο σκηνικό μιας από τις ισχυρότερες δυνάμεις στον παγκόσμιο
χάρτη.
Χωρισμένο σε δύο μέρη το βιβλίο («Βερολίνο», «Σκόρπιες εικόνες στη Βαυαρία και στη Ρηνανία»), προλογίζεται με ένα εισαγωγικό κείμενο που τοποθετεί τη Γερμανία στον ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο πολιτικό χώρο, δίνοντας παράλληλα τα απαραίτητα ιστορικά στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα σχολιάζει τη σχέση της με τη χώρα μας από το απώτερο παρελθόν μέχρι σήμερα. Το κείμενο αυτό προϊδεάζει τον αναγνώστη για ό,τι θα ακολουθήσει, δείχνοντας πως ο Κατσίκης δεν είναι απλώς ένα ταξιδιώτης-τουρίστας αλλά μελετά σε βάθος τη χώρα που επισκέπτεται, κρίνει, συγκρίνει, διατυπώνει σκέψεις αλλά και κατασταλαγμένες θέσεις.
Ενδιαφέρουσες σελίδες,
κυρίως όσες αφορούν τις σκέψεις που γεννά το επαίσχυντο Τείχος του Βερολίνου,
το μακρινό 1981, όταν κανείς δεν θα φανταζόταν τι θα ακολουθούσε κάποια χρόνια
μετά. Ιστορίες ανθρώπων που επιχείρησαν μάταια τη δραπέτευσή τους, που
καλοτύχιζαν τους ταξιδιώτες γιατί είχαν την ελευθερία να περνούν από τη μία
Γερμανία στην άλλη, που έβλεπαν ζοφερό το μέλλον και αδιέξοδη τη ζωή τους. Με
οξεία ματιά ο Κατσίκης βλέπει πίσω από την επιφάνεια και σχολιάζει,
εμπλουτίζοντας το κείμενό του με φωτογραφίες. Το πρώτο μέρος ολοκληρώνεται με
ένα κεφάλαιο, στο οποίο διατυπώνει τον προβληματισμό του, κοιτώντας χρόνια μετά
τη Γερμανία του 2019, σχετικά με την εξέλιξη του ενιαίου πλέον κράτους, τη
διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, την αλλαγή στο σκηνικό του κόσμου: Έγινε ο κόσμος καλύτερος; Νομίζω όχι.
Καινούργια προβλήματα ταλανίζουν τη Γερμανία και την υπόλοιπη γηραιά ήπειρο,
ίσως και σοβαρότερα εκείνων του παρελθόντος. Οι αντιθέσεις γιγαντώνονται, αλλά
τα πολιτικά κόμματα δεν προτείνουν
λύσεις. Τα άλυτα ζητήματα συσσωρεύονται. (σ. 68). Στο δεύτερο μέρος αρκετές
ιστορικές πληροφορίες, με εμφανή εδώ τη λογοτεχνική γραφή, και πολλές
πληροφορίες για τη Βαυαρία και τη Ρηνανία, τους κατοίκους, τη νοοτροπία τους σε
σύγκριση με την ελληνική. Εικόνες από
μια χώρα πειθαρχημένη, με πολιτική αλλά και οικολογική συνείδηση,
φέρνουν αναπόφευκτα τη σύγκριση με την «απειθάρχητη» δική μας χώρα. Δεν
παραλείπει να μεταφέρει την εντύπωση που του προξένησε η βαριά κληρονομιά της Βαυαρίας, το Νταχάου.
Ο τρόπος που ο Κατσίκης
αφηγείται δίνει τη δυνατότητα της αναγνωστικής «συμμετοχής», πράγμα σπουδαίο σε
ανάλογες γραφές. Παρακολουθείς τη δική του ματιά, μοιράζεσαι τους συνεχείς
συνειρμούς της σκέψης του, αποδέχεσαι τον προβληματισμό του. Συγκινείσαι με
ό,τι τον αγγίζει, γεύεσαι ό,τι ο ίδιος δοκιμάζει. Στις πλαγιές των λόφων της κοιλάδας (όπως και πλάι στο Ρήνο) υπάρχουν
εκτεταμένοι αμπελώνες που παράγουν το διάσημο λευκό κρασί (ημίγλυκο,
αρωματικό), συνιστώντας σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή. Όσες φορές το δοκίμασα
επί τόπου –σε ποτήρι, όχι από μπουκάλι– μου φάνηκε υπέροχο· αντίθετα, όποτε το
γεύτηκα στην Ελλάδα εμφιαλωμένο, δε μου άρεσε.
Αρκετές φορές συνέβη το ίδιο με προϊόντα ξένων χωρών. Πιστεύω πως κάθε
γεύση είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες συνθήκες του τόπου παραγωγής,
εξόριστη υποβαθμίζεται. (σσ. 113-114).
Καλαίσθητη η έκδοση (γνωστή
η αξία των ΑΩ εκδόσεων και η προσωπική φροντίδα του Πέτρου Μιχάλη), σε
επιμέλεια και σχόλιο στο οπισθόφυλλο από τον Δημήτρη Φύσσα.
Διώνη Δημητριάδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου