Ο Αρσάμης της Περσίας μυθιστόρημα Αντώνης Ξυραφάς εκδόσεις Βακχικόν η πρώτη δημοσίευση στο περοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Ο Αρσάμης της Περσίας

μυθιστόρημα

Αντώνης Ξυραφάς

 εκδόσεις Βακχικόν

η πρώτη δημοσίευση στο περοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Οι απαντήσεις είναι μέσα μας • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Οι απαντήσεις είναι μέσα μας

 

Από την αρχή την είχες την απάντηση μέσα σου. Μια σημαδιακή φράση που θα ακούσει κάποια στιγμή ο Αρσάμης, ο Πέρσης πρίγκιπας, ήρωας του πρόσφατου μυθιστορήματος του Αντώνη Ξυραφά. Ένα μυθιστόρημα με το παραμυθιακό στοιχείο να καθορίζει και τον τρόπο πρόσληψής του από τον αναγνώστη. Ο Ξυραφάς δεν αιφνιδιάζει με την επιλογή του παραμυθιού (για ενήλικες φυσικά λόγω της θεματικής του), καθώς και στα δύο προηγούμενα μυθιστορήματά του (Η σκιά του στρατιώτη, Γαβριηλίδης 2015, και Ο εφευρέτης, Βακχικόν 2019) η μείξη του πραγματικού  με το εξωλογικό ήταν εμφανής. Το αλληγορικό του παραμύθι Ο Αρσάμης της Περσίας διατηρεί τα στοιχεία του παραμυθιού από την αρχή ως το τέλος, αφήνοντας στο βάθος τον σύγχρονο προβληματισμό, που καλείται ο αναγνώστης να ανακαλύψει πίσω από τη διάχυτη παραμυθία. Σκόπιμα χρησιμοποιώ τον όρο αυτό, που παραπέμπει στην παρηγορία, δηλαδή την παρηγορητική δράση του παραμυθιού, πιστεύοντας πως η πρόκειται για εύστοχη επιλογή να δοθεί με αυτόν τον έμμεσο τρόπο ο φιλοσοφικός στοχασμός του συγγραφέα, όπως ίσως και μια διάθεση  διδακτισμού, όσο φυσικά το επιτρέπει η μυθοπλασία. Η ιστορία του Ξυραφά σε προκαλεί κάθε τόσο να σταματήσεις την ανάγνωση για να συμπορευτείς με τον δημιουργό της στο ευρύ πεδίο της φιλοσοφίας και της θεολογίας, καταλήγοντας σε μια θεώρηση του ανθρώπινου βίου πέρα από ιδεοληψίες, από δογματισμούς και στερεότυπες αντιλήψεις.

Σταδιακά θα μας οδηγήσει από την επιφανειακή ευτυχία του Αρσάμη, ψευδαίσθηση που του δίνουν τα πλούτη του και η εξουσία που ασκεί, στη συνειδητοποίηση πως οι δυνάμεις του Κακού είναι πάντα έτοιμες να ανατρέψουν αίφνης το σκηνικό, και να απειλήσουν με αφανισμό την αγαπημένη του Αρναβάζη.  Θεωρώντας πως οι αντίρροπες δυνάμεις του Καλού μπορούν να τον βοηθήσουν, θα ξεκινήσει ένα μακρινό ταξίδι ως τα πέρατα της αχανούς αυτοκρατορίας του Δαρείου για να συναντήσει μάγους και σοφούς να τον καθοδηγήσουν. Ένα ταξίδι, όμως, γεμάτο από κινδύνους, πραγματικούς και υπερφυσικούς, που θα τον κάνουν να διαλογισθεί πάνω σε ό,τι ως τότε θεωρούσε δεδομένο και οδηγώντας τον εν τέλει στη σωτήρια αυτογνωσία. Με υπόρρητες επιρροές από τη φιλοσοφία του παραλόγου του Καμύ αλλά και από τα όρια της αλλοτρίωσης όπως τα έθεσε ο Κάφκα (δίπλα στη νιτσεϊκή θεωρία, στις θεωρήσεις της θεότητας αντλημένες από την ανατολική φιλοσοφία, κυρίως στον κυρίαρχο δυϊσμό Καλού και Κακού) ο Ξυραφάς θα θέσει ένα κύριο ερώτημα (ανάμεσα στα πολλά που προκύπτουν κάθε τόσο), ερώτημα που αφορά τον ρόλο του ίδιου του ταπεινού θνητού απέναντι στις υπέρτατες δυνάμεις που φαίνεται να ορίζουν τον κόσμο: πόση δύναμη έχει η ανθρώπινη βούληση να αντιπαρατεθεί με τις δυνάμεις αυτές, να τις αντικρίσει κατά πρόσωπο και να διεκδικήσει μια θέση συνειδητή μέσα στο άρρητο και το αφανές του σύμπαντος; Ο Αρσάμης θα λειτουργήσει ως λογοτεχνική περσόνα που θα εγκιβωτίσει στην αλληγορία της τα τρία στάδια της πορείας προς τη συνειδητότητα: γνώση του εαυτού, γνώση του περιβάλλοντος κόσμου, γνώση της θέσης μέσα σε αυτόν. 

Ευρύ το γνωστικό πεδίο του Ξυραφά, ήδη εμφανές από τα προηγούμενα έργα του, εδώ θαρρώ πως ανοίγει περισσότερες ενδιαφέρουσες παρακαμπτήριες οδούς από κάθε άλλη φορά. Συζητώντας μαζί του πριν μερικά χρόνια, με ξάφνιασε λέγοντάς μου ότι σκεφτόταν τη φόρμα του παραμυθιού για ένα από τα επόμενα βιβλία του. Πόσο σωστή ήταν η σκέψη του, όμως! Οι ήρωές του ως τώρα πάλευαν ανάμεσα στην αλήθεια και την ψευδαίσθηση, να γνωρίσουν την πραγματική, βαθύτερη ουσία όλων των πραγμάτων, να βρουν τη θέση τους στον χώρο ανάμεσα στη θνητότητα και τη θεότητα.  Εδώ, στον Αρσάμη, οδηγεί τον ήρωά του στη γαλήνη που προσδίδει η αγάπη, η καλοσύνη, η ταπεινότητα, η άρση του εγωισμού, δείχνοντας πού ακριβώς βρίσκεται η απάντηση στα ερωτήματα που θέτει.  Ο Αχούρα Μάσντα, η υπερβατική οντότητα και φορέας του Καλού, θα πει: Όταν πια είχε μείνει από την καλοσύνη του δίχως ίχνος εγωισμού μέσα του, τότε άγγιξε την έσχατη απλότητα, έγινε αληθινά θεϊκός, έχοντας γνωρίσει πια τη βαθύτερή του φύση. Έτσι δεν νίκησε τον θάνατο, τον όλεθρο και τη δυστυχία, αλλά στο τέλος την πλάτη τούς γύρισε, γιατί τον ένοιαζε πια μόνο η χαρά που μπορούσε να σκορπά μέσα στο παρόν του. (σ. 193). Το παραμύθι, νομίζω, ήταν η σοφότερη συγγραφική επιλογή, με τις υπερβάσεις του να αποδίδουν, μέσα από μια γραφή με ποιητικό ρυθμό, όλη την αλήθεια της ανθρώπινης συνθήκης που αναζητά (και ίσως βρίσκει) μέσα από την τραγικότητά της την αυτογνωσία ως λύση.

 Διώνη Δημητριάδου