Ο ταχυδρόμος της Έσης Πόλεμος στα παλάτια, ειρήνη στις καλύβες Georg Büchner Μετάφραση – Επίμετρο: Θεόδωρος Παρασκευόπουλος εκδόσεις Πόλις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Ο ταχυδρόμος της Έσης

Πόλεμος στα παλάτια, ειρήνη στις καλύβες

Georg Büchner

Μετάφραση – Επίμετρο: Θεόδωρος Παρασκευόπουλος

 εκδόσεις Πόλις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ένα μανιφέστο απελευθέρωσης • Fractal (fractalart.gr)

 

Ένα μανιφέστο απελευθέρωσης

 

Το 1834 φαίνεται σαν να διαψεύδεται η Βίβλος. Φαίνεται σαν ο Θεός να είχε πλάσει τους αγρότες και τους τεχνίτες την πέμπτη ημέρα και τους ηγεμόνες και τους προύχοντες την έκτη, σαν να τους είχε πει ο Κύριος: άρχετε πάντων των ερπετών και των ερπόντων επί της γης, και να είχε κατατάξει τους αγρότες και τους πολίτες στα ερπετά. (σ. 8).

Ένα σπουδαίο πολιτικό κείμενο (της «Vormärz» περιόδου, 1830-1848, ένα προοίμιο της επανάστασης του 1848, της «Άνοιξης των λαών») εν είδει διακήρυξης ή μανιφέστου είναι Ο ταχυδρόμος της Έσης, που αφενός διακηρύσσει, με ξεκάθαρους πολιτικούς στόχους, τις αρχές της επαναστατικής οργάνωσης «Εταιρεία για τα δικαιώματα του ανθρώπου», αφετέρου, με την ευκρίνεια και τη λιτότητα των εκφραστικών μέσων,  προορίζεται για να γίνει το εύχρηστο φυλλάδιο στα χέρια των καταπιεσμένων του Μεγάλου Δουκάτου της Έσης, προκειμένου να συνειδητοποιήσουν τον εχθρό που έχουν απέναντί τους (τους τοπικούς ηγεμόνες) και να εξεγερθούν. Το κείμενο συντάχθηκε από τον Μπίχνερ (Georg Büchner) αρχικά, και διαμορφώθηκε προς το ηπιότερο από τον  θεολόγο Βάιντιχ (Friedrich Ludwig Weidig)· οι δύο προεξάρχοντες της Εταιρείας διαφωνούσαν ως προς το εύρος της αποδοχής που θα είχε η διακήρυξή τους, με τον Μπίχνερ να υποστηρίζει πως έπρεπε να εστιάσουν στον φτωχό αγροτικό πληθυσμό και να στραφούν συνολικά εναντίον των πλουσίων (των αστών συμπεριλαμβανομένων). Ωστόσο, ο Βάιντιχ επέφερε κάποιες αλλαγές (κυρίως εύστοχες «ασάφειες» ως προς το ποιοι είναι οι εύποροι) που δεν απέκλειαν τη σύμπραξη με τους φιλελεύθερους αστούς. Το κείμενο, πάντως, συγκαταλέγεται στα έργα του Μπίχνερ, και μάλιστα θεωρείται προάγγελος της πολιτικής του σκέψης, όπως αυτή έγινε ευρύτερα γνωστή με τα θεατρικά του, κυρίως τον Βόιτσεκ.  

Δύο είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την αξία του Ταχυδρόμου της Έσης. Εν πρώτοις αναλύει την οικονομική κατάσταση με στοιχεία συγκεκριμένα, με μετρήσεις που αποδεικνύουν τον τρόπο που ο πλούτος εκμεταλλεύεται τους φτωχούς πολίτες. Για το Υπουργείο Εσωτερικών και Δικαιοσύνης πληρώνετε 1.110.607 φιορίνια. […] Ο νόμος είναι ιδιοκτησία μιας ασήμαντης τάξης αριστοκρατών και λογίων, που με το δικό της κατασκεύασμα δίνει στον εαυτό της εξουσία. […] Οι πολυθρόνες τους στέκουν πάνω σε έναν σωρό από 461.373 φιορίνια (τόσες είναι οι δαπάνες για τα δικαστήρια και για τη δίωξη του εγκλήματος). (σ. 11). Έτσι, διαφοροποιείται από άλλα ανάλογα επαναστατικά φυλλάδια (που προτιμούσαν τους γενικούς αφορισμούς), καθιστώντας απολύτως σαφή την αδικία και προσδοκώντας την εύλογη αντίδραση στο καθεστώς ανισότητας. Αξίζει εδώ να επισημάνουμε πόσο προδρομικό των μετέπειτα δουλεμένων στα θεατρικά του έργα αντιλήψεών του είναι  αυτό το χαρακτηριστικό, αν θυμηθούμε πώς συνδέει ο Βόιτσεκ στο ομώνυμο έργο τη ζωή του με την οικονομική αναγκαιότητα. Άλλωστε, ο Μπίχνερ θεωρείται ένας από τους πρώτους που επισήμαναν τη λειτουργία του οικονομικού παράγοντα στο κοινωνικό οικοδόμημα.

Ακόμη, όμως, και η ποιότητα των επιχειρημάτων που χρησιμοποιεί ο Μπίχνερ, εστιάζοντας στη θεολογία, καταδεικνύουν τον τρόπο που μπορεί να εγερθεί επαναστατικά ο λαός, αν συμμορφώσεις την επιχειρηματολογία σου με τη δική του πίστη, όχι αναιρώντας την. Με άλλα λόγια, γνωρίζοντας πόσο μια αντιθρησκευτική ρητορεία θα μπορούσε να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα σε ένα λαό που η πίστη καθοδηγούσε τη ζωή του, προτίμησε να χρησιμοποιήσει θεολογικά επιχειρήματα (που μάλλον δεν έπειθαν τον ίδιο, κατά τη εκδοχή που τον θέλει επικριτικό απέναντι στους τρόπους της Εκκλησίας) και μάλιστα στην πιο απλουστευμένη τους μορφή, ώστε εύκολα να γίνουν αποδεκτά. Καθόλου τυχαίος, βέβαια, ο τρόπος που κλείνει η διακήρυξη, δηλαδή με μια προσευχή που πρέπει οι απλοί άνθρωποι να μάθουν στα παιδιά τους: […] οπλίστε το πνεύμα σας και προσευχηθείτε και μάθετε στα παιδιά σας να προσεύχονται: «Κύριε, σύντριψε τα σκήπτρα των τυράννων μας και φέρε μας τη βασιλεία Σου, τη βασιλεία της δικαιοσύνης. Αμήν». (σσ. 29-30).

Άρα, έχουμε μια επαναστατική πράξη που ξέρει τον τρόπο να γίνει αποδεκτή (άσχετα αν αυτό δεν επιτεύχθηκε, γιατί προδόθηκε το όλο εγχείρημα και οι εμπνευστές του διώχθηκαν), αλλά έχει και ξεκάθαρο στόχο, μέσα από σαφή ιδεολογία, πέρα από αοριστίες και γενικότητες. Έργο με διαχρονική την αξία του αναμφίβολα.

Σημαντικό συμπλήρωμα του έργου είναι το πολύ κατατοπιστικό, τόσο για την εποχή όσο και για τον Μπίχνερ και τον κύκλο του, Επίμετρο του μεταφραστή Θεόδωρου Παρασκευόπουλου. Την έκδοση κοσμούν σκίτσα και γκραβούρες της εποχής.

 

 Διώνη Δημητριάδου