Ένα δικό σου δωμάτιο
Βιρτζίνια Γουλφ
μετάφραση-σημειώσεις: Σπάρτη Γεροδήμου
εκδόσεις
Ερατώ
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ
κανένα πλάσμα δεν θα έπρεπε να μας
αποκλείει τη θέα
[…] αν αντιμετωπίσουμε το γεγονός, διότι είναι γεγονός, ότι δεν υπάρχει
χέρι να πιαστούμε πάνω του, αλλά ότι προχωρούμε μόνες, και ότι η σχέση μας
είναι με τον κόσμο της πραγματικότητας, και όχι μόνον με τον κόσμο των ανδρών
και των γυναικών, τότε θα έρθει η ευκαιρία… Απόσπασμα από την ανακεφαλαίωση
που επιχειρεί η Βιρτζίνια Γουλφ στο εκτενές της δοκίμιο (στην πραγματικότητα
πρόκειται για δύο διαλέξεις που έδωσε τον Οκτώβριο του 1928 στα δύο κολλέγια
του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, όπου για πρώτη φορά φοιτούσαν γυναίκες), που
εκδόθηκε το 1929 με τον ευφυή και πολυσήμαντο
τίτλο A Room of One’s Own,
συχνότερα αποδιδόμενο ως Ένα δικό της
δωμάτιο, εδώ στη μετάφραση της Σπάρτης Γεροδήμου, ως Ένα δικό σου δωμάτιο, σε μια περισσότερο προσωπική και απευθείας
«συνομιλία» με τις γυναίκες προς τις οποίες απευθύνθηκε η Γουλφ. Με ένα
συχνά χειμαρρώδη λόγο, με πολλά στοιχεία
(διαφωτιστικές οι σημειώσεις της μεταφράστριας στο Επίμετρο) αλλά και με παρεκβάσεις
βασισμένες σε συνειρμούς, η Γουλφ ανατέμνει τη λογοτεχνική πραγματικότητα που φαίνεται
μέχρι την εποχή της να μην έχει να αναδείξει ένα σοβαρό γυναικείο στίγμα στον
χώρο της ενασχόλησης με τη μυθοπλασία, την ποίηση, την κριτική, το δοκίμιο.
Παραμερίζει με διακριτή ευκολία τις συχνές, βολικές, δικαιολογίες για τη
διαφορετικότητα ως προς τις ικανότητες που χαρακτηρίζουν τα δύο φύλα,
εστιάζοντας στον διαφορετικό τρόπο σκέψης που εκ των πραγμάτων θα μπορούσε να
δώσει εξαιρετικά δείγματα μιας άλλης προσέγγισης του κόσμου από την πλευρά των
γυναικών συγγραφέων. Ο στόχος της είναι να δείξει πως η υποδεέστερη θέση της
γυναίκας είναι κατασκεύασμα των συνθηκών που δομούν την κοινωνία των αντιθέσεων
και της ανισότητας, με τις διατηρημένες
στερεότυπες κοινωνικές οικονομικές, εκπαιδευτικές προκαταλήψεις. Ένας δικός της
χώρος (το δικό της «δωμάτιο») αλλά και μια οικονομική ελευθερία, μεταφρασμένη
σε πεντακόσιες λίρες τον χρόνο, θα ήταν
οι απαραίτητες, ελάχιστες, προϋποθέσεις
για μια εκκίνηση της δημιουργικής της διάθεσης, που ενυπάρχει ομοίως σε άνδρες
και γυναίκες.
[…] μπορεί να αντιτίθεστε επειδή μέσα σε όλα αυτά, έχω δώσει μεγάλη
βαρύτητα στα υλικά πράγματα. Ακόμα και αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι πρόκειται
για συμβολισμό, αυτό το πεντακοσάρικο το χρόνο, αντιπροσωπεύει τη θέση της
δύναμης να σκέφτεστε, εκείνη η κλειδαριά στην πόρτα, σημαίνει τη δύναμη να
σκέφτεστε απομονωμένη… (σ.218).
Ένα κείμενο που φανερώνει,
μέσω της εξέτασης του λογοτεχνικού πεδίου, την κατώτερη θέση της γυναίκας,
παράλληλα με τη δική της ανασφάλεια να παραμερίσει τις ποικίλες αντιδράσεις και
να τολμήσει να εκφραστεί ελεύθερα. Αν μεταφέρουμε τον προβληματισμό αλλά και
τις προτάσεις της Γουλφ στη σημερινή, προηγμένη σε πολλά επίπεδα, κοινωνία, θα
ήταν ενδιαφέρον να δούμε πώς ακόμη κάποιες στερεότυπες αντιλήψεις εξακολουθούν
να αποτελούν εμπόδιο σε μια ισότιμη παρουσία των δύο φύλων στη λογοτεχνία,
κυρίως στη μυθοπλασία. Ενδεικτικός ο χαρακτηρισμός «γυναικεία γραφή», μειωτικός
με τον τρόπο που συχνά χρησιμοποιείται για να δείξει μια γραφή λιγότερο
σημαντική, και όχι ως εγγενές ενδιαφέρον διαφοροποιητικό στοιχείο του
γυναικείου φύλου. Πρωτοπόρα στη σκέψη και στη γραφή της η Γουλφ κατόρθωσε τόσο
νωρίς να προσδώσει το σωστό περιεχόμενο στον όρο «ανθρώπινη γραφή» που δεν
διακρίνει διαφορές στον τρόπο που γράφει ο άντρας ή η γυναίκα, παρά μόνον όταν αυτή δεσμεύεται στην ελεύθερη έκφραση. Ενδιαφέρον
το σημείο, όπου επινοώντας μια φανταστική περσόνα για την αδελφή του Σαίξπηρ,
δείχνει (λόγω των συνθηκών της εποχής) τι κατόρθωσε να δημιουργήσει ο μεγάλος
δραματουργός και πώς αντιθέτως εμποδίστηκε να δημιουργήσει η αδελφή του,
περιορισμένη στα ειωθότα και αποδεκτά της κοινωνίας.
Μιλώντας για τις οικονομικές
και κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνουν τον κλοιό γύρω από τη γυναίκα,
περιορίζοντάς την σε προδιαγεγραμμένους ρόλους, έδειξε τον τρόπο της
απελευθέρωσής της. Παρουσιάζοντας μάλιστα τις απόψεις της αρχικά σε μορφή
διαλέξεων σε γυναικείο ακροατήριο, έδειξε ότι η προσωπική πορεία της καθεμιάς
προς την αποδέσμευση περνά πρώτα από τη συνειδητοποίηση της κατάστασης και
κατόπιν από τη βούλησή της να υπερβεί τα εμπόδια, θέτοντας τα δικά της όρια.
[…] τότε θα έρθει η ευκαιρία, και η νεκρή ποιήτρια, που ήταν αδελφή του
Σαίξπηρ, θα φορέσει το σώμα που τόσο συχνά μέσα στους αιώνες έχει εγκαταλείψει.
[…] Όσο για τον ερχομό της, χωρίς
εκείνη την προετοιμασία, χωρίς εκείνη την προσπάθεια από μέρους μας, χωρίς
εκείνη την αποφασιστικότητα ότι όταν γεννηθεί, θα μπορέσει να ζήσει και να
γράφει ποίηση, κάτι που κάποτε δεν θα μπορούσαμε να περιμένουμε, επειδή αυτό θα
ήταν αδύνατον. Αλλά υποστηρίζω ότι θα ερχόταν αν δουλεύαμε γι’ αυτήν, και ότι,
δουλεύοντας έτσι, ακόμα και μέσα στη φτώχεια και την αφάνεια, αξίζει τον κόπο. (σσ.
232-233).
Ένα σπουδαίο έργο, που ακόμη
λειτουργεί αφυπνίζοντας συνειδήσεις.
Διώνη Δημητριάδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου