Ο σακάτης
ένα
παραμύθι για μεγάλους
Μαριάνθη Τεντζεράκη
ΑΩ εκδόσεις
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ
Ένα «παραμύθι» πραγματικό
Στην προμετωπίδα του βιβλίου
διαβάζουμε: «Το ρόδο όπως και να το πεις,
ρόδο είναι» (Δήμητρα της Λέσβου), μια παράφραση του σαιξπηρικού: αυτό που λέμε ρόδο, όπως κι αν το πεις,/ το
ίδιο θα μοσχοβολάει. Η «Δήμητρα της Λέσβου» ή αλλιώς Δήμητρα Κ., (γεννημένη
ως Δημήτρης Καλογιάννης) ήταν μια τρανσέξουαλ ύπαρξη που δεν έκρυψε την
πραγματική της ταυτότητα, όσο κι αν κυνηγήθηκε και απομονώθηκε από το
περιβάλλον της, και έγινε γνωστή στο πανελλήνιο μόνο μετά την τραγική κατάληξή
της. Καθόλου τυχαία αυτά τα λόγια «προλογίζουν» το πρόσφατο βιβλίο της
Μαριάνθης Τεντζεράκη. Η ιστορία που αφηγείται η νουβέλα της αφορά την περίπτωση
ενός τρανσέξουαλ, του Άλκη, τον οποίο παρακολουθούμε από τη γέννησή του ως το
τέλος του. Μια ζωή βασανισμένη έζησε ο Άλκης, που αγωνίστηκε να κερδίσει μια
ελευθερία αμφίβολη, μέσα σε έναν κόσμο που διαρκώς του αρνιόταν την αξιοπρεπή
διαβίωση, εφαρμόζοντας επάνω στο κορμί και την ψυχή του όλα τα συμπλέγματα, που
διαμορφώνουν τα καταστροφικά στερεότυπα μιας προβληματικής κοινωνίας. Όποιος
διανοείται να ξεχωρίσει από την ομάδα, την αγέλη των ομοειδών –απειλώντας την
αγαστή και πολύτιμη ομοιομορφία τους– πρέπει να εξοντωθεί με κάθε δυνατό τρόπο.
Έτσι, ο Άλκης από τα σχολικά του ακόμη χρόνια, όταν αρχίζουν να διαφαίνονται τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, πέφτει θύμα των συμμαθητών του και καταλήγει με
σακατεμένο το σώμα του για την υπόλοιπη ζωή του. Ο σχολικός μικρόκοσμος (ένα
«προσχέδιο» της κατοπινής ώριμης κοινωνίας) οφείλει να ακολουθήσει πιστά τα
βήματα των μεγαλύτερων, δείχνοντας στον διαφορετικό Άλκη ότι η θέση του είναι
εκτός, στο περιθώριο ενός κοινωνικού συνόλου που έχει ανάγκη έναν Καιάδα για να
πετάει τα ανθρώπινα απορρίμματα· αποδιοπομπαίος, αποσυνάγωγος, απορριπτέος,
λοιπόν.
Εκείνος τότε για να ηρεμήσει δε λέει «Παρακαλώ, μη με
βαράτε άλλο», ούτε «σταματήστε, με πονάτε» παρά σκέφτεται το Νεφελάκι και μετράει
μέχρι το 10 –όπως του ’λεγε να κάνει, μέχρι να έρθει το παγωτό στο τραπέζι.
Συνήθως, το κόλπο πιάνει και εκεί γύρω στο 8-9, ακούει
«διαλυθείτε, ρε μαλάκες, σκάσαν οι μπάτσοι».
(σ. 62).
Ο πρώτος που τον απορρίπτει
είναι ο πατέρας του, καθώς ο γιος του δεν ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές του
αρσενικού. Η μητέρα του, όμως, η Νεφέλη (ή το
Νεφελάκι όπως την αποκαλεί ο Άλκης) θα τον νιώσει, θα τον αποδεχτεί.
Βγαίνοντας από το ζαχαροπλαστείο, της είπε πως, όταν
μεγαλώσει, θέλει να γίνει σαν κι εκείνη.
-Δηλαδή; τον ρώτησε η Νεφέλη.
-Θέλω να είμαι χαρούμενος, της εξήγησε εκείνος
πατώντας μέσα σε μια λακκούβα.
Και έτσι, η Νεφέλη ήξερε. (σ. 11).
Μια μητέρα, όμως, που και
αυτή αγγίζει τα όριά της, που «φοβάται» τον διαφορετικό γιο της, που συχνά τον
εγκαταλείπει για να επανέλθει κατόπιν απολογητικά πάλι κοντά του.
Την ενοχλούσε η «ιδιαιτερότητά» του; Θα έλεγε κανείς,
η «ειδική ανάγκη» του να φοράει γυναικεία ρούχα; Όχι! Τον χάζευε κιόλας πού και
πού έτσι που συνδύαζε τα χρώματα και τα υφάσματα. Τότε; Το πόδι; Ήταν
αντιαισθητικό το σύρσιμο του νεκρού ζώου στα σανίδια; Πάλι όχι!
Ήταν αυτό το σφίξιμο μια αλυσίδα, που όταν ξεκίνησε να φυτρώνει μέσα της σαν αναρριχητικό φυτό, δεν την πήρε χαμπάρι. Μεγαλώνοντας όμως, άρχισε να της τρυπάει τα κόκαλα, καταλήγοντας να μπαίνει μέσα στο ίδιο της το αίμα. (σ. 75).
Αξίζει ένα ιδιαίτερο σχόλιο
γι’ αυτό το βιβλίο (νουβέλα βέβαια με όλα τα χαρακτηριστικά του είδους, που δεν
ορίζονται, όπως λανθασμένα συνηθίζεται,
από τον αριθμό των λέξεων, αλλά από τη σύγχρονη ρεαλιστική θεματική, τη
διείσδυση στην ψυχοσύνθεση του ήρωα, τον τρόπο γραφής). Εν μέσω μιας πληθώρας
πεζογραφημάτων που αρέσκονται (ιδίως αυτό παρατηρείται στους νεότερους
πεζογράφους) να αναλύουν τον προσωπικό
τους μικρόκοσμο, ή να ανατέμνουν, πρόωρα φυσικά, τη σύγχρονη κρίση, η Τεντζεράκη προτίμησε να ασχοληθεί με ένα
θέμα διαχρονικό, ένα αγκάθι στην ωραιοποιημένη κοινωνία μας: την «τιμωρία» του
διαφορετικού. Άρρηκτα συνδεδεμένη η επινοημένη ιστορία της με την πραγματική
της τραγικής «Δήμητρας της Λέσβου» (πολλά τα κοινά σημεία) μοιάζει να
αντικρίζει τις ρωγμές ενός σκηνικού που θέλει να φαίνεται αρραγές και συμπαγές.
Εν τέλει, το ερώτημα αβίαστα προκύπτει: είναι σακάτης ο Άλκης με την ολοφάνερη
αναπηρία των ποδιών του, ή «σακάτικος» είναι ο κοινωνικός ιστός; Μοιρασμένη η
αφήγηση σε δύο πρόσωπα (πρωτοπρόσωπη η φωνή του Άλκη, τριτοπρόσωπη του
παντογνώστη αφηγητή), δεν αφήνει περιθώρια: ο αναγνώστης θα μπορούσε να είναι ο
αφηγητής, όσο μπορεί να αντιληφθεί το τραγικό σκηνικό της ζωής του ήρωα, να
αντιτεθεί σ’ αυτό και να το σχολιάσει. Προκλητικό το θέμα; Ναι, αλλά η
λογοτεχνία πρέπει να ταράζει τα λιμνάζοντα νερά, να ανατρέπει το δεδομένο
πλαίσιο. Και αυτό κάνει με τη νουβέλα της η Τενζεράκη. Η έκδοση άψογη όπως
πάντα από τις ΑΩ εκδόσεις, με ένα εξώφυλλο ξεχωριστής αξίας: Francis Bacon, Three Studies of George Dyer.
Διώνη Δημητριάδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου