Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς Φώτης Κόντογλου εκδόσεις Μεταίχμιο η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς

Φώτης Κόντογλου

εκδόσεις Μεταίχμιο

 η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal 

στη στήλη  ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Μια πολύτιμη έκδοση • Fractal (fractalart.gr)

 

Μια πολύτιμη έκδοση

 

Επετειακή η φετινή χρονιά 2022 για τον Φώτη Κόντογλου, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον οριστικό ερχομό του στην Ελλάδα· ο Κόντογλου, γεννημένος στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας το 1895, πέρασε ως πρόσφυγας το 1922 στη Μυτιλήνη. Οι εκδόσεις Μεταίχμιο είχαν την εξαιρετική πρωτοβουλία να προσφέρουν στο αναγνωστικό κοινό έργα του Κόντογλου από χρόνια εξαντλημένα, και μάλιστα σε αναστατική μορφή (φωτομηχανική), που αποδίδει επακριβώς την αρχική. Πρώτο στη σειρά αυτή μόλις κυκλοφόρησε Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς στη μορφή που είχε η 3^η, οριστική του έκδοση (από τον βραχύβιο εκδοτικό οίκο «Ο γλάρος»), το 1944, διορθωμένη από τον ίδιο τον συγγραφέα και εμπλουτισμένη με 24 σχέδιά του συνοδευτικά της ιστορίας. Το εξώφυλλο, πιστή αναπαραγωγή του αρχικού έχει τον υπότιτλο: ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΒΓΑΛΜΕΝΗ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΟΠΟΡΤΟ ΤΥΠΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ. Παρατίθεται ο Πρόλογος της 1^ης έκδοσης (πιθανολογείται το 1920) στον οποίο ο Κόντογλου αναφέρεται στον Ροβινσώνα Κρούσο του Ντάνιελ Ντεφόε (Ο Ροβινσών Κρούσος! Το βιβλίο τούτο του Δανιήλ Ντι Φόου μου είναι πάντα αχώριστο. Τώρα που γράφω, το βλέπω να κιτρινίζει ανάμεσα στα λίγα βιβλία μου. Είναι τυπωμένο, πυκνά  πυκνά, απάνου σ ένα σκούρο χαρτί σαν καπνισμένο. Μυρίζει σαν παλιό ναυτικό έγγραφο), δείχνοντας τον τρόπο που τον συγκίνησε και τη σχέση με τον δικό του Πέδρο Καζάς (Για λογαριασμό μου, όσο κι αν τον συμπαθώ, μη τυχόν πάρει κανένας πως τον φέρνω ωσάν μέτρο. […] κείνο που κάνει στα μάτια μου την τέχνη πολύτιμη, είναι η απόλυτη ελευθερία που έχει να σοφίζεται και να φτιάνει πράματα που δεν υπήρχαν πριν να τα φτιάξει· νέα πράματα κι όλο νέα κι όλο νέα. Μολαταύτα η θετικότητα, η στενή θετικότητα του Ντι Φόου, είναι θησαυρός δυσεύρετος). Ξεχωριστής σημασίας και ο Επίλογος του Κόντογλου, γραμμένος το 1943, που συνόδευε την 3^η έκδοση, στον οποίο αποτιμά ο ίδιος το έργο του θεωρώντας ότι δεν άσκησε καμία επίδραση στη λογοτεχνία της  εποχής του, την έτσι κι αλλιώς κατ’ αυτόν αποκαρδιωτική, και κάνει παραινέσεις στους συγγραφείς, η αξία των οποίων είναι εμφανής ακόμη και σήμερα: Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο, είναι όμως και χρέος μεγάλο. Αγώνας μέγιστος και έσχατος! Πρόσεχε, λοιπόν να μην προδώσεις αυτό το μεγάλο αξίωμα που σου δόθηκε.  Αξίζει ιδιαίτερος έπαινος στον Σταύρο Ζουμπουλάκη που ανέλαβε την επιμέλεια της έκδοσης και γράφει το Επίμετρο, στο οποίο παραθέτει ικανές πληροφορίες σχετικά με τις αρχικές εκδόσεις του βιβλίου παρακολουθώντας έτσι με φιλολογική φροντίδα την ιστορία του μέσα στον χρόνο. 

Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς εξιστορεί τις περιπέτειες ενός Πορτογάλου ταξιδευτή, ο οποίος καταλήγει σε ένα νησί του Ινδικού Ωκεανού παρέα με έναν αλλόκοτο και τερατόμορφο συνοδοιπόρο, με σκοπό να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους μέσα στην απόλυτη ηρεμία και γαλήνη, μακριά από τον σύγχρονο αστικό πολιτισμό. Όπως γράφει μάλιστα ως προμετωπίδα ο Κόντογλου: Η πρωτάκουστη ιστορία του Σπανιόλου κουρσάρου ο οποίος έζησε τρακόσα χρόνια ή γύρισε από τον Άδη. Μια ιστορία από τις πρωτόλειες του Κόντογλου, με την αθωότητα της ηλικίας, ταυτόχρονα όμως με τις ισχυρές ενδείξεις για το σπουδαίο έργο που θα ακολουθούσε.

Από το Μεταίχμιο θα εκδοθούν και τα εξής έργα, επίσης εξαντλημένα, Βασάντα, Ο Θεός Κόνανος, Ιστορίες και περιστατικά (αναστατικές εκδόσεις που θα συνοδεύονται από φιλολογικό σημείωμα του Σταύρου Ζουμπουλάκη,) και Το Αϊβαλί η πατρίδα μου σε νέα μονοτονική έκδοση.

 Διώνη Δημητριάδου

 

Απόσπασμα

 

Έσυρα το άψυχο κορμί ως την πόρτα. Μιαν άγρια μανία χόχλαζε μέσα μου. Ίσως ήτανε ο διάολος. Μου ’ρτε να του σπάσω τα πλευρά μ’ ένα δαυλό, για να τον κάνω να συρτεί, προτού ξεψυχήσει, όξω από το καλύβι, εκεί που θα μπορούσα να τον θάψω. Πέρασε απ’ το μυαλό μου η γάτα με τα πελεκημένα πόδια... Θεέ μου! Σε τι κατάσταση βρισκόμουν! ...

Ξέσκισα πέρα πέρα το πουκάμισο του, με τι σκοπό; Να μετρήσω το στήθος του, αν μπορούσα να τ’ αγκαλιάσω! ... Μ’ έκαιγε η αλλόκοτη τούτη περιέργεια.

Έως τον αφαλό ήτανε σκεπασμένος από σκέδια και γράμματα. Ανάμεσα στα βυζιά του ήτανε ζουγραφισμένο ένα αρμπαλέτο, και χώριζε στη μέση το όνομα:

Pedro Cazas

1530

[…]

1530! Είχα λοιπόν μπροστά μου έναν άνθρωπο που χε ζήσει απάνου από τρακόσα χρόνια ή που γύρισε απ’ τον Άδη; Σίγουρα, αν δεν ήμουνα τρελός, θα πέθαινα από φόβο.

Βέβαια τρελός. Το μυαλό μου μ’ ένα χτύπημα είχε αρνηστεί τους νόμους που το κυβερνούσαν. Ένας πρωτάκουστος σεισμός είχε ταράξει τα θεμέλια του είναι μου. Η κρίση δεν εύρισκε πλέον καμιά δυσκολία να παραδεχτεί πράματα, που βγαίνουν απ’ τα σύνορα της ανθρώπινης πίστης. Κολυμπούσα μέσα σ’ έναν ωκεανό που δε βαφτίστηκε κανένα τέκνο της γης. (σ.42-43).