ΣΤΗ ΣΩΣΤΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΩΡΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ

ΣΤΗ ΣΩΣΤΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΩΡΑ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ

Τότε που οι καιροί περνούσαν βιαστικοί

κι εμείς βγαίναμε να λογαριαστούμε μαζί τους

με ανόθευτα όνειρα και αξόδευτες προσδοκίες,

ξέραμε πως ανηφορίζουμε και δεν προλαβαίναμε

ούτε να τους διαβούμε με τα πρώιμά μας χρόνια

ούτε και να τους σημαδέψουμε στις ζεστές πολιτείες

που ριζώναμε στις μεγάλες του κόσμου απλωσιές.

Επιμέναμε όμως, μαζί με τόσους, να πιστεύουμε

πως θα καταφέρουμε να τους κρατήσουμε

ως ιερή σύνοψη και ιστορίας επιταγή

και να αντιστεκόμαστε στην ύποπτη ανακούφιση

που μας οδηγούσε η καλόβολη παραδοχή,

πως είναι προτιμότερη η δική μας προσαρμογή

απ’ της ανάγκης των καιρών την αλλαγή.

Ακόμη και τώρα που οι καιροί φεύγουν αθόρυβοι,

κι εμάς μας βαραίνει της εμπειρίας η γνώση

απ’ τις μικρές και μεγάλες αποτυχίες και διαψεύσεις,

συνεχίζουμε να διεκδικούμε και να δημιουργούμε

το δικαίωμα στο όνειρο και την ουτοπία,

εναρμονίζοντας της ζωής το σκοπό

με της ψυχής την ελευθερία και το χρέος.

Με την κάθε γενιά ν’ αρέσκεται σε επινοήσεις,

ν’ ανακαλύπτει πως γεννιέται και φεύγει νωρίς,

να υποκύπτει σε μεμψιμοιρίες γι’ αυτούς που έφυγαν

και να υπαινίσσεται γι’αυτούς που θα έρθουν,

ας συνεχίσουμε γενναιόψυχα, απλά και χωρίς υπερβάσεις,

να βλέπουμε στη γενναιοδωρία της φύσης και της ζωής

πως ήρθαμε και ζούμε στη σωστή και στη δική μας ώρα.

Γιώργος  Αλεξανδρής

(φωτογραφία: Rodney Smith: A Leap of Faith)

 

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ Αντώνης Χαριστός Η επαναστατική αντι-βία στην ανατομία τού δικαίου Ε.Λ.Α.-17Ν, η ταξική ανάλυση μιας προέκτασης Εισαγωγή: Ευστράτιος Τζαμπαλάτης Εκδόσεις Υψικάμινος

 ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Αντώνης Χαριστός

Η επαναστατική αντι-βία στην ανατομία τού δικαίου
Ε.Λ.Α.-17Ν, η ταξική ανάλυση μιας προέκτασης
Εισαγωγή: Ευστράτιος Τζαμπαλάτης

Εκδόσεις Υψικάμινος

 

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Υψικάμινος η κοινωνικοοικονομική και πολιτική μελέτη του Αντώνη Χαριστού «Η επαναστατική αντι-βία στην ανατομία τού δικαίου: Ε.Λ.Α.-17Ν, η ταξική ανάλυση μιας προέκτασης».

Στη μελέτη του Αντώνη Ε. Χαριστού τίθεται επί τάτηπος το ζήτημα των αιτιών που οδήγησαν το πρωτοπόρο τμήμα της εργατικής τάξης να αναμετρηθεί ένοπλα με το καπιταλιστικό σύστημα, σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, ξεγυμνώνοντας τον ρόλο του μονοπωλιακού κεφαλαίου στις σχέσεις εξάρτησης της Ελλάδας από το δυτικό κεφάλαιο, και ειδικότερα το αμερικάνικο, τον βαθμό διείσδυσης των μηχανισμών εξουσίας στην καθημερινή αναπαραγωγή του κυρίαρχου λόγου, τη σημασία που απέκτησε η κατασκευή του ενδιάμεσου χώρου των μικροαστών, τόσο ως νοοτροπίας, όσο και ως οικονομικό πεδίο αναφοράς για τη στερέωση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης σε όλο το φάσμα της συλλογικής ζωής. Παράλληλα, εξετάζεται ο συμβιβαστικός ρόλος των συνδικαλιστικών ηγεσιών και η προδοσία των Κ.Κ. (Κ.Κ.Ε. - «Κ».Κ.Ε. Εσ.) στην απονεύρωση του διεκδικητικού κινήματος στα χρόνια της μεταπολίτευσης, οι εξαγγελίες, οι πράξεις και τα έργα του ΠΑ.ΣΟ.Κ., όχι μόνο στη διαταξική ενσωμάτωση των αιτημάτων της «αλλαγής», αλλά ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο ποδηγετήθηκε μία ολόκληρη προοπτική  μεταβολής στα όρια του αστικού συστήματος δεσμεύσεων. Τέλος, εξετάζεται το κρατικό μονοπώλιο της βίας, όχι μόνο στη φυσική του παρουσία (βλ. παραστρατιωτική οργάνωση της αστυνομίας - ΜΑΤ), αλλά στη μετατροπή του ριζοσπαστικού λόγου σε φιλολογικού τύπου αντιστοιχίες, δίχως πρακτικές εφαρμογές, διαμορφώνοντας ένα πρότυπο συλλογικής συνείδησης πλήρως νομιμοποιημένο στο νομικό οπλοστάσιο του αστικού κράτους, καλύπτοντας ταυτόχρονα, μέσω της επαναστατικής φρασεολογίας, την απαραίτητη ενσωμάτωση των συλλογικών διεκδικήσεων στην ύπαρξη των ιδεολογικών αιτιών ύπαρξης των ίδιων αυτών συλλογικοτήτων. Η επαναστατική αντι-βία δεν υπήρξε αυθόρμητη έκφραση απονενοημένων πράξεων ανθρώπων του περιθωρίου, όπως επιθυμούσε να κατασκευάσει ο κυρίαρχος λόγος των Μ.Μ.Ε., ούτε ετεροπροσδιορισμένη αναφορά μυστικών υπηρεσιών και ξένων κέντρων, αναδεικνύοντας ενδογενείς αντιθέσεις των πυλώνων εξουσίας. Αντίθετα, υπήρξε η αυθεντική θέση της εργατικής τάξης που αρνήθηκε τον συμβιβασμό, την υποτέλεια και τον καριερισμό στα αστικά όργανα διαχείρισης, θέτοντας ανάμεσα στην ηθική της αστικής εξουσίας και την ηθική του προλεταριάτου το όριο της ευθύνης έναντι της ιστορίας με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο.

 

Βιογραφικό

O Αντώνης Ε. Χαριστός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1988. Είναι φιλόλογος και δημοσιογράφος, απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Είναι ο ιδρυτής του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, του οποίου διατελεί πρόεδρος, ενώ, παράλληλα, έχει εισηγηθεί, επεξεργαστεί και διαμορφώσει τους όρους της τεχνοτροπίας του «δομημένου ρεαλισμού» στη λογοτεχνία. Είναι μέλος της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών, της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και της Εταιρείας Γραμμάτων και Τεχνών Πειραιά. Ως κριτικός θεάτρου και λογοτεχνίας, δημοσιεύει τακτικά αναφορές σε διαδικτυακούς χώρους πολιτισμού και έντυπες εκδόσεις. Είναι επίσημος επιμελητής, ποίησης και πεζογραφίας, των εκδόσεων «Γράφημα», καθώς και διευθυντής των εκδόσεων «Υψικάμινος», επίσημες εκδόσεις του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος. Είναι αρχισυντάκτης στο τριμηνιαίο «Λογοτεχνικό Δελτίο» όργανο του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, συλλογική έκδοση πεζογραφικού, ποιητικού και κριτικού λόγου αντίστοιχα. Αρχισυντάκτης των περιοδικών «Η σπορά», όργανο του Μετώπου Αριστερών Συγγραφέων. Έχει εκδώσει πέντε έργα πεζογραφίας, δύο θεατρικά έργα («Ο δακτυλογράφος» και «Έμπορος κατά συνείδηση»), καθώς και τις λογοτεχνικές μελέτες «Ο πεσιμισμός είναι ανθρωπισμός. Η περίπτωση του ποιητού Κώστα Καρυωτάκη» και «Η λογοτεχνία τής ευθύνης. Ιστορία και ταυτότητα στη λογοτεχνική κίνηση του ’30. Ο ρόλος τού Άγγελου Τερζάκη», ενώ συμμετείχε ως συγγραφέας και επιμελητής στην έκδοση του θεωρητικού έργου «Μανιφέστο. Δυο σχολές τού ρεαλισμού» του Φιλολογικού Ομίλου. Ακόμη, είναι συγγραφέας του θεωρητικού δοκιμίου «Τί είναι ο δομημένος ρεαλισμός. Εισαγωγή στην τεχνοτροπία». Ακόμη, έχει κυκλοφορήσει την ποιητική συλλογή με τίτλο «Φίλωνος & Νοταρά. Τα στιχάκια τής Τρούμπας, 1950-1970». Έχει επιμεληθεί το σενάριο και τα κείμενα στις ταινίες μικρού μήκους «Επιθυμώ», «Πολφός αίματος», καθώς και σενάριο-σκηνοθεσία στην ταινία μικρού μήκους «Ομ/φαλλός Κολπορραγίας». Είναι ο αρχισυντάκτης του ετήσιου τόμου επιθεώρησης τέχνης «Παράθυρο στην Τέχνη» του Φιλολογικού Ομίλου και του επίσης ετήσιου τόμου επιστημονικών μελετών «Κριτική τής κριτικής κριτικής» του τμήματος Φιλοσοφίας και Ιστορίας του Φιλολογικού Ομίλου. Επιπλέον, συμμετείχε ως συγγραφέας και επιμελητής στην έκδοση του θεωρητικού έργου «Οπλίζοντας τις κάμερες. Μανιφέστο τής Φράξιας Κινηματογραφιστών 2 Νοέμβρη», καθώς και των συλλογικών έργων «Πατησίων & Βερανζέρου γωνία. Αθήνα, 1960-1970», «Σιδηρά βελόνη στην ουρήθρα. ΕΑΤ-ΕΣΑ, 1967-1973», «Άφησέ με νἂρθω μαζί σου. Σανατόριο Σωτηρία, 1902-1930». Τέλος, συμμετείχε ως συγγραφέας και επιμελητής στο έργο «Το φουστάνι τής Ευδοξίας», τεχνική και ιδεολογική ανάλυση της ομότιτλης ταινίας μικρού μήκους της «Φράξιας Κινηματογραφιστών 2 Νοέμβρη» (της οποίας υπήρξε σκηνοθέτης). Επιμελήθηκε ως ανθολόγος τους συλλογικούς τόμους «Στιγμές. Ο ποιητής Τόλης Νικηφόρου» και «Η ποίηση στη ντιβάνι. Ανθολογία. Σωτήρης Παστάκας». Τέλος, έχει εκδώσει τον τόμο επιστημονικής φιλοσοφικής μελέτης «Η βαρβαρότητα του διαφωτισμού. Ιδιοκτησία και αναγκαιότητα».

Εκδόσεις Υψικάμινος, Πανεπιστημίου 65, 105 64 Αθήνα

ypsikaminos.com, ekdoseisypsikaminos@gmail.com

 

Στον πυρήνα της ποίησης Γράφει η Χρύσα Φάντη // Διώνη Δημητριάδου «Αδώνιδος κήποι». Εκδ. ΑΩ η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

 

Στον πυρήνα της ποίησης

Γράφει η Χρύσα Φάντη //

 

Διώνη Δημητριάδου «Αδώνιδος κήποι». Εκδ. ΑΩ

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

Στον πυρήνα της ποίησης • Fractal

 

Η νέα ποιητική συλλογή της Διώνης Δημητριάδου, Αδώνιδος κήποι, εγγράφεται σε μια μακρά παράδοση ποιημάτων που στοχάζονται πάνω στη φθορά και στη μεταμόρφωση. Ο τίτλος της συλλογής, δανεισμένος από το αρχαίο έθιμο των “κήπων του Άδωνη”, υπογραμμίζει τη σημασία και το βάρος του εφήμερου, την ομορφιά των φυτών που βλασταίνουν, ανθίζουν και μαραίνονται μέσα σε λίγες μέρες, αναπαριστώντας τον σύντομο κύκλο της ζωής και του θανάτου.

 

Στα 54 εκτενή ποιήματα της συλλογής της, η Δημητριάδου στοιχίζει την ποίησή της με τρόπο τελετουργικό. Κάθε ποίημα της αντανακλά μια κυκλική πορεία, σαν τα στάδια της Μεγάλης Εβδομάδας ή σαν τους κύκλους της φύσης. Η γλώσσα, με εσωτερική ένταση κι ένα καθημερινό λεξιλόγιο, φορτίζεται υπαρξιακά μέσω του αποσπασματικού ρυθμού και των συχνών παύσεων. Ακόμη κι εκεί όπου η συνείδηση συναντά το ανοίκειο, ο λόγος παραμένει νηφάλιος, υποδόριος, με μια μουσικότητα που μοιάζει να προέρχεται από τον απόηχο ενός ψαλμού ή ενός αρχαίου επιταφίου. Αυτό που επικρατεί είναι ένας ώριμος στοχασμός πάνω στην αέναη μετάβαση, είναι η πειθαρχία του ρυθμού, η αποδοχή του κύκλου. Πάνω από όλα, είναι μια ποιητική αλληγορία για την ίδια την ποίηση που γεννιέται, ανθίζει, μαραίνεται και ξαναγεννιέται κάθε φορά που ένας αναγνώστης την αφουγκράζεται.

 

Οι στίχοι των ποιημάτων ανασυνθέτοντας τα θραύσματα της φθοράς τα μετατρέπουν σε μορφές νοήματος. Δεν είναι ούτε σκοτεινοί ούτε φωτεινοί· είναι μια συμφιλίωση των δύο. Ήσυχοι και ταυτόχρονα διαπεραστικοί, συλλαμβάνουν τη στιγμή όπου το φως και το σκοτάδι αλληλοδιαπερνούνται – εκεί όπου «όλα ένα είναι, και τα τωρινά και τα μακρινά». Με λιτές εικόνες και δυναμικές μεταφορές αναδεικνύουν την ταύτιση δημιουργού και ανθρώπου, εστιάζοντας στον πυρήνα του ποιητικού ήθους, μέσ’ από έναν διάλογο με τον εαυτό, όπου ο χρόνος, η μνήμη και η ψυχική διαπάλη αποκτούν υλική υπόσταση.

 

ΠΟΙΗΤΟΥ ΤΟ ΗΘΟΣ: Και θα σταθείς με μόνο το μολύβι σου στο χέρι/ από φωτιά ν’ αστράφτει και να ξερνάει λυγμό/ τα τρίσβαθα που μέσα τους κρυμμένο/ ώς το μεδούλι σε κατατρώει σαράκι// Μόνο αυτό θα έχεις/ των πιο παλιών κληρονομιά ακριβή/ πικρό να γράφεις και να γεύεσαι το αλάτι// Ευχή κι όχι κατάρα/ με μια ελάχιστη φωνή/ το πιο βαρύ στα ποιήματα/ φορτίο που σηκώνεις// Ήθος του ποιητή/ το άχθος του ανθρώπου

 

Στο πρώτο ποίημα της συλλογής, «Ποιητού το ήθος», το μολύβι εμφανίζεται ως προέκταση του εσωτερικού κόσμου, ενός κόσμου που αστράφτει και εκρήγνυται σε λυγμό. Η φωτιά στην οποία παραπέμπει είναι «τα τρίσβαθα» που κρύβουν μέσα τους το σαράκι της δημιουργίας. Η ποιητική κληρονομιά είναι οδυνηρό προνόμιο και έκθεση στην οδύνη.

 

ΑΔΩΝΙΔΟΣ ΚΉΠΟΙ: Σαν να της φάνηκε πως η Άνοιξη την καλούσε. Κι άνοιξε το παράθυρο. Δεν ακουγόταν τίποτε. Αλλά εκείνη αφουγκράστηκε όλα τα κρυφά μηνύματα. Αναλογίστηκε χιλιάδες χρόνια πίσω εκείνον τον άλλο, τον όμορφο, τον νέο, τον ευλογημένο συνάμα και καταραμένο. Να ζει ζωή ατελείωτη και θάνατο αθάνατο. Να πεθαίνει κάθε φορά μέσα στο άνοιγμα της φύσης. Να γεννιέται κάθε φορά με μιαν ανάσα πανάρχαιας μνήμης. Για να ξεχαστεί πάλι. Σε μιαν αέναη πορεία του σκότους μέσα στο φως. Θεοί καινούργιοι και παλιοί. Ή μοίρα τους η λήθη. Πήρε στο χέρι της το πιατάκι με τη φακή που είχε πια βγάλει φύτρα και μεγάλωνε. Φόρος τιμής παλιάς θεότητας στον νέο θεό. Το ακούμπησε στο περβάζι. Και ξαφνικά ένιωσε πως όλα ένα είναι, και τα τωρινά και τα μακρινά. Αδιάσπαστη ενότητα των ανθρωπίνων και των θεϊκών. Από μακριά ήδη ακουγόταν η πρώτη μελωδία. Του Επιταφίου που όλο και πλησίαζε.

 

Στο πεζόμορφο Αδώνιδος κήποι, η Δημητριάδου συνδέει ευθέως την αρχαιοελληνική λατρεία με τη χριστιανική παράδοση της Μεγάλης Εβδομάδας. Το πιατάκι με τη φακή –φόρος τιμής στον Άδωνη και συνάμα τελετουργικό της Μεγάλης Παρασκευής– γίνεται το σημείο όπου συναντώνται δύο κόσμοι: ο αρχαίος και ο χριστιανικός, ο παγανιστικός και ο λυτρωτικός∙ μια συγκινητική γέφυρα ανάμεσα στους θεούς «καινούργιους και παλιούς», όπου η λήθη δεν είναι τιμωρία, αλλά ο φυσικός μηχανισμός της συνέχειας.

 

Η ποιήτρια, όπως ο Άδωνης που πεθαίνει μέσα στην Άνοιξη για να ξαναγεννηθεί κάθε χρόνο, ενώνει τη μυθολογική μνήμη με τη χριστιανική εμπειρία και τη σύγχρονη ανθρώπινη αγωνία, φτιάχνοντας τον δικό της κύκλο, ένα ενδοσκοπικό σπιράλ, όπου ο θάνατος δεν είναι το τέλος της ύπαρξης, αλλά η αρχή μιας νέας∙ δεν είναι εχθρός αλλά συνομιλητής, μια αναγκαία συνθήκη για τη συνέχεια της ζωής και της τέχνης.

 

ΑΩΡΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ: Άωρος θάνατος/ αφανισμός του νέου θεού/ μέσα στην άνθιση της γης/ οι πασχαλιές να σε μεθούν/ να ξέρουν από μαρασμό/ να ξέρουν από θάνατο/ κι εκείνος να φθίνει αργά/ να λιώνει/ να μαραίνεται/ να φεύγει/ να ξεχνιέται/ στη μάταιη πια/ τη θεϊκή λατρεία// […] Τη μοίρα τους ακολουθώντας/ λεν πως πεθαίνουν οι θεοί// Γελάει ο Άδωνις/ το νέο ρούχο του φορεί/ […] τη συμφιλίωση έμαθε/ την αναγκαία προσαρμογή/ ίαμα στη φθορά

 

Στο ποίημα «Άωρος θάνατος» ο θάνατος είναι συνυφασμένος με την αναγέννηση. Ο «νέος θεός» –είτε ο Άδωνης είτε ο Χριστός– πεθαίνει μέσα στην ακμή της φύσης, «μέσα στην άνθιση της γης», όπως ο άνθρωπος που βιώνει την απώλεια μέσα στο φως της ύπαρξης. Όταν η Δημητριάδου γράφει ότι «γελάει ο Άδωνις» και φορεί «το νέο ρούχο του», δεν μιλά για ανάσταση με θρησκευτικούς όρους, αλλά για μια βαθύτερη αποδοχή του μετασχηματισμού, της ανάγκης του κόσμου να αλλάζει μορφές για να επιβιώνει. Το ποίημα αποτελεί σπαρακτική κατάθεση αυτής της κυκλικής νομοτέλειας.

 

ΑΠΟΗΧΟΣ ΜΙΑΣ ΝΕΜΕΣΗΣ: Εσύ νωρίς το ένιωσες/ δεν σου άρμοζε το ψεύτικο το φως/ κι έψαξες μέρος σκοτεινό/ τεντώνοντας το μπόι σου/ στων ταπεινών το μέτρο/ […]// Κι όμως πώς θα ’θελα/ σαν Μαύρο Άγγελο/ να κατεβαίνεις να σε δω απ’ την πλαγιά/ κι ύστερα στα κύματα πατώντας/ να καταργείς της θάλασσας το υγρό τοπίο// Ώρα απολογισμού/ καιρός να αναμετρηθώ/ με αυτά που γλίστρησαν αθέατα/ από μια χαραμάδα/ σε αφύλακτη στιγμή […]// Την προδοσία των καιρών/ δεν ξέραμε ακόμη// Η εικόνα σαρώνεται μακριά/ κι εσύ ένα κενό// Απ’ τις εκλάμψεις του μυαλού/ μονάχα μία δώσ’ μου/ οι άλλες άσκοπα ας τριγυρνάν/ στη νάρκη τους δοσμένες// Κι απόσωσε το μοιρολόι πια/ μαύρο στεφάνι του καημού

 

Στο «Απόηχος μιας Νέμεσης», η ποίηση αποκτά πιο προσωπική διάσταση. Η φωνή γίνεται εξομολογητική και το ποιητικό «εγώ» αναμετριέται με τη μνήμη, τη λήθη και τη σιωπή. Ο θάνατος δεν είναι εξωτερικό φαινόμενο, αλλά μια αργή διάλυση του εαυτού μέσα στο χρόνο∙ μια απώλεια των προσώπων, των λέξεων, της φωνής. Η μνήμη του αίματος ζητά να γίνει λήθη, γιατί μόνο μέσα στην αποδοχή του κενού μπορεί να βρεθεί η ισορροπία.

 

ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ: Χρόνος παραμορφωμένος/ ανοίγει πόρτες και παράθυρα/ εισβάλλουν τέρατα δαίμονες και θεοί/ εκλιπαρούν την προσοχή μου/ πιάνω το πρώτο το στοιχειό απ’ το χέρι// Τι είσαι; το ρωτάω// Αν θέλεις να μαντέψεις, μου απαντά/ πάρε με μέσα σου/ και τότε γίνομαι ό,τι θες/ λύκος ή αρνί// Λύκος το προτιμώ/ στη ράχη σου να είμαι/ και να χαθούμε/ δεν σε φοβάμαι/ λέω στον καθρέφτη/ μου / τα χάπια καταπίνοντας/ υπόσχεση χαράς/ αν κλείσω το παράθυρο/ ο χρόνος κυλάει κανονικά// Γνωρίζω τη μορφή του/ και δεν φοβάμαι πια

 

Στο «Παραμόρφωση» συναντάμε τη σύγκρουση μεταξύ του ποιητικού υποκειμένου και των εσωτερικών του μορφών. Το τέρας, ο δαίμονας, ο θεός εμφανίζονται σαν προσωποποιήσεις ψυχικών κινήσεων, θυμίζοντάς μας ανάλογες αποτυπώσεις της ποιήτριας σε παλαιότερα έργα της (Σίσυφος, Βιωμένος Χρόνος, Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή) καθώς και την πιο πρόσφατη νουβέλα της Θηρίο ή θεός (ΑΩ, 2023), όπου κι εκεί ο ήρωας νιώθει μετέωρος, ριγμένος σ’ έναν κόσμο ξένο και άγνωστο. Το στοιχειό που «γίνεται ό,τι θες» ανακαλεί την ανάγκη για έλεγχο και ταυτόχρονα για διάλυση των ορίων. Το ποίημα καταλήγει σε μερική συμφιλίωση, καθώς η απειλή αποκτά τώρα αναγνωρίσιμη μορφή.

 

ΠΡΟΒΑ:Όλα σαν πρώτα θα μπορούσαν/ να ξεπεράσουν τη στιγμή/ να γαληνέψει η σκέψη/ το μαύρο να προβάρει/ σαν να ’ταν από πάντα εδώ// Γιατί/ τι νόμιζε;// Όλα πίσω από παράθυρα κλειστά/ και πόρτες σφαλισμένες/ κι έπειτα/ τα λόγια να προβάρει/ σαν να ’ταν από πάντα μέσα της// Να μη σκοντάφτει στα τυφλά/ σκαλιά να μη φοβάται […] // Υποκριτής πιο εύκολο/ θα ήταν/ να ενδυθεί τον ρόλο

 

Στο «Πρόβα», η ύπαρξη δοκιμάζεται ξανά και ξανά. Η ηρωίδα (και πιθανό alter ego της ποιήτριας) κινείται σε χώρους κλειστούς, σε δωμάτια άδεια, που γεμίζουν μόνο με τη δική της φωνή. Η θεατρικότητα της «πρόβας» λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας, που όμως, δεν φαίνεται να επαρκεί για να τη βγάλει από το πένθος.

 

ΚΑΠΟΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Μια μνήμη ορφανή/ σ’ ένα περβάζι παραθύρου/ εκεί που ξεπετά τα πρώτα πράσινά της/ σ’ ένα πιατάκι μια χλωρή φακή/ με εφήμερο το κοίταγμα/ κατά τον κάμπο αγναντεύοντας/ την ξεχασμένη όπως κι αυτή/ περιφορά του Επιταφίου// Του Αδώνιδος οι κήποι/ στα αποξηραμένα πια/ για να καούν όπως τους πρέπει/ στη φωτιά/ μαζί με όσα γιγάντωσαν/ σε χρόνια αναμονής/ κι έπειτα χρόνια θλίψης/ κι ακόμη τώρα απόγνωσης// Κι ύστερα/ πάλι σε μια στενοπορία/ μαζί με όσα μάζεψε/ κι όσα χωρούν ακόμη/ χλωρά, ξερά κι αφρόντιστα/ ρημάδια της ζωής/ σε μιαν ανέλπιστη προσπάθεια/ αναμονής για ανάσταση/ // […] Κι ησύχασε λιγάκι/ καθώς ένιωσε τη σκιά/ βαριά να πέφτει πάνω της/ κι άρχισε να χωρίζει/ στα δυο τα σκοτεινά κομμάτια/ αφήνοντας το πιο βαθύ στην άκρη του μυαλού/ και ντύνοντας το πρόσωπο με τ’ άλλο το ανοιχτότερο/ να μην τη δούνε και σκιαχτούν/ όσοι ακόμη ελπίζουν

 

Το ποίημα «Κάποια μικρή Παρασκευή», ένα από τα πιο ενδεικτικά του πνεύματος που διατρέχει ολόκληρη τη συλλογή της Δημητριάδου, συνοδεύεται από τον υπομνηματισμό της ίδιας της ποιήτριας: «Το ποίημα αυτό, προδημοσιεύτηκε στη συλλογή Ο ευτυχισμένος Σίσυφος, ΑΩ, 2019, ωστόσο εδώ τώρα βρίσκει αληθινά τη θέση του». Και πράγματι. Η δύναμη της φωτιάς αλλά και η αίσθηση του σκοτεινού και του μαύρου, του θανάτου και της ξηρασίας, του εφήμερου αλλά και της αναμονής της ανάστασης βρίσκουν εδώ όλο το εύρος και το βάρος που τους αναλογούν, όπως και οι έννοιες του «αποσυνάγωγου», του «ελάχιστου» και του «ανολοκλήρωτου» στο ποίημα με τον τίτλο ΑΜΟΙΡΑΣΤΟ: Μονάχοι τους απόμειναν/ αποσυνάγωγοι/ από θεούς κι ανθρώπους/ […] Μόνο που μια στις τόσες συλλογιούνται/ μήπως στην άκρη φυλαγμένο/ κάτι ελάχιστο απομένει / ακόμη αμοίραστο / δικό τους/ κι έτσι με αμυδρή ελπίδα συνεχίζουν/ για να δοξάζεται η θεϊκή επιλογή

Χρύσα Φάντη

Για τον Γιάννη Σκαρίμπα στο Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο

Δεν θα βρισκόταν καλύτερος χώρος από το Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο για να ξαναζωντανέψει η φωνή του Γιάννη Σκαρίμπα. Ο Συμεών Σταμπουλού, ο Δημήτρης Παπαχρήστος κι εγώ χαρήκαμε την ατμόσφαιρα και την ανταλλαγή απόψεων γύρω από τον παράτολμο, καινοτόμο και (ευτυχώς) αποσυνάγωγο της γενιάς του, που, όμως, αποδεικνύεται τόσο σημερινός!

Σάββατο, 29 Νοεμβρίου 2025

Μιλώντας για το μυθιστόρημα της Τίνας Κουτσουμπού "Χλομά βουνά" (ΑΩ εκδόσεις ΑΩ Εκδόσεις) στη φιλόξενη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Ηλιούπολης.

Μιλώντας για το μυθιστόρημα της Τίνας Κουτσουμπού "Χλομά βουνά" (ΑΩ εκδόσεις ΑΩ Εκδόσεις) στη φιλόξενη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Ηλιούπολης. Δημιουργική συζήτηση με φίλους και αναγνώστες. Τι καλύτερο!

Το δραματικό στοιχείο στην ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη Σπουδή σε τέσσερα ποιήματα Ευσταθία Δήμου εκδόσεις Κουκκίδα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Το δραματικό στοιχείο στην ποίηση

του Μανόλη Αναγνωστάκη

Σπουδή σε τέσσερα ποιήματα

Ευσταθία Δήμου

 εκδόσεις Κουκκίδα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Από την τραγικότητα στη δραματοποίηση • Fractal

 

 

Από την τραγικότητα στη δραματοποίηση

Μια στοχευμένη προσέγγιση της ποίησης του Μανόλη Αναγνωστάκη επιχειρεί η ποιήτρια και κριτικός Ευσταθία Δήμου στην πρόσφατη μελέτη της. Επικεντρώνοντας σε τέσσερα (στην ουσία πέντε) ποιήματα επισημαίνει το δραματικό στοιχείο που διαπνέει την ποίησή του ως αποτύπωση της τραγικότητας που πηγάζει από την ταυτόχρονη αίσθηση της ανάγκης για παρέμβαση στα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα της εποχής του και της ουσιαστικής αδυναμίας αποτελεσματικότητας, διαπίστωση άλλωστε που οδήγησε σταδιακά στη «σιωπή» του ποιητή. Η ποίηση, όπως και κάθε μορφή λογοτεχνικής γραφής, συνιστά μια ιδιότυπη «πράξη», παρεμβατική μακάρι, ωστόσο εμπεριέχει εκ φύσεως τη «μη πράξη»· μπορεί, έτσι, να θεωρηθεί, κυρίως από τον δημιουργό της, μια συμμετοχή στα κοινά, όμως, συχνά κατακρίνεται ως ανούσια και ανέξοδη. Η Δήμου κατορθώνει να καταξιώσει την ποιητική συμμετοχή του Αναγνωστάκη, έτσι όπως οι περισσότεροι που δεχθήκαμε σε καθοριστικές πολιτικές συγκυρίες τη σύμπλευση μαζί του, την εννοούμε. Και αυτό καθόλου λίγο δεν είναι, σε μια εποχή που όλο και περισσότερο αμφισβητείται η ποιητική γραφή ως πράξη κοινωνική και πολιτική.

Ο Αναγνωστάκης, όπως επισημαίνει η Δήμου, ως εκφραστής της εποχής του (και πώς αλλιώς άλλωστε) τη δραματοποιεί ως τεχνική επεξεργασία του ποιητικού του υλικού, με τον εξομολογητικό τόνο που προϋποθέτει την παρουσία του συνομιλητή, συχνά με διαλογικές αποστροφές, τη φόρτιση μέσω της καίριας και εύστοχης στίξης, αλλά, κυρίως ως αίσθηση που δημιουργεί η ποίησή του ότι επιθυμεί να υποδείξει τη συνακόλουθη δράση (ακόμη και με θεατρική σημειολογία) που έχει μέσα της.

Η δραματικότητα είναι η άλλη όψη της πραγματικότητας. Είναι η άλλη όψη του λόγου. Είναι η ρωγμή που ανοίγει στον λόγο ένα είδος χαραμάδας που προκαλεί και προσκαλεί το βλέμμα σε μια άλλη ενατένιση. Είναι ένα βήμα του λόγου προς τη μετουσίωσή του σε πράξη, προς την πλήρωσή του έτσι ώστε να μην ηχεί λόγος κενός. Η ποίηση του Αναγνωστάκη, που ηχεί τραγική, ακριβώς επειδή τεχνουργείται υπό το βάρος της συνειδητοποίησης ότι απέχει από την πράξη, εναγκαλίζεται το δραματικό στοιχείο, όχι απλώς και μόνο για να την προσεγγίσει, αλλά κυριολεκτικά για να την υποδυθεί. (σ. 73).

Τα ποιήματα που τεκμηριώνουν την άποψη της κριτικού («Ποιήματα που μας διάβασε ένα βράδυ ο λοχίας Όττο V… I, II», «Επιτύμβιον». «Νέοι της Σιδώνος, 1970», «Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969μ. Χ.») συνδέουν εύστοχα τις δύο έννοιες που πραγματεύεται το εν λόγω δοκίμιο, οδηγώντας αυτονόητα από το τραγικό στο δραματικό στοιχείο, μέσα από τη θεατρικότητά τους, τις έμμεσες αναφορές στο ανάλογο καβαφικό ύφος (στα δύο από αυτά), τη μετάβαση από το «σημαίνω» στο «δείχνω» (η γνωστή διάκριση sagen και zeigen). Η σύλληψη της ιδέας, έτσι, διαφοροποιείται μεν από την εκτέλεσή της, στη μορφή που θα λάβει το ποίημα, όμως διατηρείται η εσωτερική σύνδεση, ο ισχυρός εσωτερικός τους δεσμός. Ειδικά στην περίπτωση του Αναγνωστάκη ανιχνεύεται μια ευθεία και απρόσκοπτη πορεία από τη μία στην άλλη.

Και είναι πράγματι πολύ διαφορετική η τραγικότητα, η ιδιότητα, δηλαδή του τραγικού, η οποία εντοπίζεται περισσότερο στο επίπεδο της σύλληψης του καλλιτεχνικού έργου, από τη δραματικότητα που εντοπίζεται στο πλαίσιο της εκτέλεσής του. (σ. 70).

Ταυτόχρονα επισημαίνονται τα πολιτικά χαρακτηριστικά τους (τα δύο από αυτά με πιο άμεσο και ευθύβολο τρόπο αναφερόμενα στη δικτατορία του ’67), άμεσα συνδεδεμένα με την αγωνία του ποιητή να μιλήσει ποιητικά για όσα τον βασανίζουν, με την επίγνωση, όμως, μιας απογοήτευσης για την απάθεια και την αδιαφορία, την ανυπαρξία μιας «συνέχειας» και ενός «στόχου», έτσι όπως τιτλοφόρησε άλλωστε τις δύο ποιητικές του συλλογές.

Η χρήση πολλών απόψεων (με παράθεση αποσπασμάτων από άρθρα και μελέτες) επάνω στο θέμα που την απασχολεί, η παράθεση της βιβλιογραφίας, αλλά και η θέση επιλογικά κάποιων ερωτημάτων που διευρύνουν το τοπίο, συνιστούν μια ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη συμβολή στη μελέτη (πάντοτε επίκαιρη) της ποίησης του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Στο εξώφυλλο η μορφή του Αναγνωστάκη, όπως την απέδωσε σε χαρακτικό ο Γιάννης Στεφανάκις.

Διώνη Δημητριάδου

Η ΠΑΜΦΙΛΗ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ

 Η  ΠΑΜΦΙΛΗ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ

Κόκκινη ανατολή, των ονείρων
το πρώτο της Παμφίλης σκίρτημα
κι ανέμου γλυκοφύσημα οι πειρασμοί
φυγής στ’ απόκοσμα και τα ιερά.

Το βλέμμα της το λιόμορφο, αντιφέγγισμα της γης,
τα φτερωμένα χέρια της η αγκαλιά του κόσμου
κι αντήχηση γλυκόφωνη το γέλιο της το γραμμένο.

Χρώματα ανέσπερου δειλινού
οι πεθυμιές κι οι μυστικές λατρείες
και ξάφνιασμα τ’ αμάθητου μυαλού
οι αποδράσεις και οι μαγείες.

Στράτα του φεγγαριού ο ίσκιος της και τ’ ουρανού σεντέφι,
το σώπασμά της, επίγεια μουσική και γλύκασμα νυχτωδίας
κι απόκριση στο κάλεσμα στων άστρων το χοροστάσι.

Βαθιάς ψυχής απάντημα η γητειά,
το γνέψιμο νεύμα του έρωτα θεού,
σπονδή το σάστισμα σε κρυφό βωμό
και η αγαλλίαση του πόθου λειτουργία.

Πλατύ σκαλί το λόγιασμα,παράθυρο ανοιχτό οι αισθήσεις,
στέκει η ζωή αντίκρισμα,ευσέβεια το πάθος κι ευφροσύνη
και η Παμφίλη πρώτη φορά Ιέρεια στο ναό της αγάπης.

Γιώργος  Αλεξανδρής

(Στην εικόνα επιτύμβια στήλη από το νεκροταφείο του Κεραμικού, Δημητρία και Παμφίλη, 320 π.Χ. , Μουσείο  Μπενάκη)